Абай күні қарсаңында Өңірлік коммуникациялар қызметінің алаңында сарапшылық талқылау өтті, онда жетекші ғалымдар, мәдени қайраткерлер қазақтың бас ақыны мен ойшылының қазақ мәдениеті мен әдебиетінің дамуына қосқан үлесін, сондай-ақ оның қазіргі әлемдегі шығармашылығының өзектілігін талқылады, деп хабарлайды aqshamnews.kz
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ жанындағы Абай ғылыми-зерттеу институтының қауымдастырылған профессоры, саясаттану ғылымдарының кандидаты, Жазушылар одағының мүшесі Төрегелді Тұяқбай қазіргі ұрпақ үшін ұлы ақынның барлық еңбектерінің маңызы өзекті екенін, бір ғана аспектіні атауға болмайтынын атап өтті.
«Абай және Абайтану туралы мәселені қозғаған кезде, бәрі де маңызды деп тізбектеп айта беруге болар еді, бірақ бүгінгі күні өзекті болып тұрған мәселе, Абайдың ілімін айтар болсақ, оның ішінде 7 түрлі концептуалды, және одан туындайтын қосалқы, көптеген салаларды таратып айтуға болады. Оны қай қырынан оқысаңыз да, танысаңыз да, есейген сайын Абайдың әлемі шексіз ұлғая береді, көбее береді. Мен осыны баса айтқым келеді, яки біз Абайды әлі толық танып-білген жоқпыз. Өзіміздің жұртшылығымызға ғана емес, мына әлемге Абайды таныту, Абай ілімін таныту парызымыз. Абай - қазіргі тілмен айтқанда еліміздің, Қазақстанның ұлттық бренді деп айтсақ болады. Ұлы ақынның есімі аталғанда кез-келген шет елдің азаматы қазақ елі, қазақ жұрты деп ойлау керек. Және де қазақ десе Абай есіне түсу керек», - деп бөлісті ол.
Талқылауға қатысушылардың пікірінше, Абай мұрасының кейбір аспектілері әлі де зерттеуді қажет етеді. Бұл бағытта Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ жанындағы Абай ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары жұмыс істейді. Институттың жетекші ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының кандидаты Ләйла Мұсалы Абай Құнанбайұлы шығармашылығының зерттелмеген аспектілері көп екенін атап өтті.
«Біздің институт екі ғылыми жоба жүргізді, біріншісі – «Абай шығармашылығын пәнаралық аспектіде зерттеу», екіншісі – «Абай ілімін білудің, түсінудің және қолданудың ғылыми негіздері мен теориялық тетіктері». Осыған байланысты Абай ілімдерін қамтитын негізгі тұжырымдамалар өте өзекті деп ойлаймыз. Бұл бәріне белгілі ақыл, ар-ождан, білім, ғылым, күш, және әрине, «абайша» айтқанда жүрек бірінші орында. Осы орайда профессор Жанғара Дәдебаев басқаратын біздің институтта Абайдың адамгершілік кодексі әзірленді. Бұл - жастардың, Жаңа Қазақстан өкілдерінің моральдық компасы, моральдық барометрі. Сондықтан, бүгінгі таңда біз Абай ілімін қолдануға көп көңіл бөлуіміз керек. Біз бәріміз Абайды білеміз, бірақ оны түсінеміз бе? Ең бастысы, біз оны өмірімізде қолданамыз ба? Сондықтан абай ілімінің зерттелмеген аспектілері өте көп, өйткені Абай шығармашылығы жан-жақты және синкретті. Жаңа Қазақстан жағдайында бізге оның негізгі тұжырымдамаларын жаңа аспектіде, жаңа қырында түсіну және қолдану қажет», - деп атап өтті Л.Мұсалы.
Сондай-ақ, сарапшылар Абайдың өмірі мен шығармашылығынан бүгінгі таңда пайдалы болуы мүмкін сабақтарды бөліп көрсетті. Мәселен, М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының халықаралық байланыстар және әлемдік әдебиет бөлімінің меңгерушісі, Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі Светлана Ананьеваның пікірінше, Абайдың оқу, білім культі және өзін-өзі жетілдіру туралы идеялары өзекті болып қала береді және жастар үшін бағдар ретінде қызмет етеді.
«Мен қазақ әдебиетінің патриархы Әбдіжәміл Нұрпейісовтің айтқан сөздерін өте жақсы көремін. Соңғы презентациялардың бірінде ол әр уақытта бір кітап бізге, оқырмандарға, зерттеушілерге өз беттерін әр түрлі қырынан ашыла алатындығы туралы айтты. Бұл білім деңгейіне, кітапты, мәтінді кім оқитынына байланысты болады. Мысалы, Беларусь Жазушылар одағының төрағасы Алексей Карлюкевичтің пікірінше, Абайдың беларусь тіліне аудармасы кең еуропалық кеңістікке еніп кеткен. Сол сияқты, «Жаңа қара сөздердің» украин тіліне аудармасы керемет жасалды, тек мәтіндер ғана емес, сонымен қатар кеңестік әдебиеттанушылар мен Украинаның әдебиеттанушыларының ғылыми мақалалары мен жауаптары да қамтылды.
«Қара сөздерінің» словак тіліне аудармалары оның итальян, серб тілдеріне аударылуына әкелді. Халықаралық конференцияларға қатыса отырып, біз Абайды шетелдік әдебиеттануда және шетелдік сыншылардың қалай қабылдайтыны туралы көп нәрсені білдік. Біз оның белгілі бір қырларына ғана қол тигіземіз, ал ұлы Абай сияқты құбылыс бізден қаншалықты алыс болса, соғұрлым жаңа ашылулар болады», - деп бөлісті С.Ананьева.
Осылайша, сарапшылар Абай шығармаларында қалыптасқан сыни ойлау мен моральдық құндылықтар қазіргі білім беру үдерісінде маңызды рөл атқара алады деген пікірге келді. Оның терең философиялық ойлары мен поэтикалық шығармалары студенттердің талдау және тәуелсіз қорытынды жасау қабілетін қалыптастыруға ықпал етеді.
Абайдың қазақ әдеби тілін қалыптастырудағы рөлі де егжей-тегжейлі қарастырылды. Ләйла Мұсалы атап өткендей, оның стилистикалық тәсілдері мен әдебиетке жаңашыл көзқарасы қазақ әдебиетінің кейінгі дамуына айтарлықтай әсер етіп, оны жаңа көркемдік формалармен және мәнерлі құралдармен байытты.
Абай туралы айтатын болсақ, Абайтану мен абайтанушылардың ілімін айналып өтуге болмайды. Ұлы ақын мен ойшылдың өмірі мен шығармашылығын зерттеудегі алғашқы қадамдарды оның жақын шәкірттері мен замандастары, оның ортасында болған ақындар жасады. Абайтануды дамытудағы келесі маңызды кезеңді Алаш қайраткерлері енгізді. Алайда абайтануды ғылыми негіздегеннің алғашқысы - академик Мұхтар Әуезов болды. Ол Абайдың шығармашылық мұрасын жүйелеп, насихаттап қана қоймай, өзінің зерттеулері, ғылыми жұмыстары мен көркем шығармалары арқылы оның маңызын халықаралық деңгейге көтерді.
ҚазҰУ жанындағы Абай ғылыми-зерттеу институтында Қазақстанда және абайтану тарихында алғаш рет «Абайтану. Таңдамалы еңбеккер» жүйеленген көптомдық әзірленді, онда хронологиялық тәртіпте алғашқы абайтанушылар да, қазіргі замандағылар да көрсетілген.
Талқылау соңында қатысушылар Абай Құнанбаевтың мұрасы ұлттық бірлік пен рухани жаңғыруды нығайтуда шешуші рөл атқара отырып, қазақ халқына шабыт беріп, бағыт-бағдар беруді жалғастырады деген пікірге келді.