Aǵymdaǵy jyldyń basynda álemdegi eń iri saqtandyrý kompanıalarynyń biri — Allianz 71 eldiń zeınetaqy júıesi taldanǵan Jahandyq zeınetaqy esebiniń jańa basylymyn jarıalady. Bul esepte zeınetaqy júıeleriniń reıtıńisi kórsetildi, dep habarlaıdy aqshamnews.kz ranking.kz saıtyna silteme jasap.
Allianz (API) zeınetaqy ındeksi zeınetaqy júıeleriniń turaqtylyǵy men jetkiliktiligin keshendi baǵalaý úshin jasalǵan. Ol úsh sýbındeksten turady jáne 1-den 7-ge deıingi shkala boıynsha baǵalanatyn 40 parametrdi eskeredi, mundaǵy 1 — eń jaqsy nátıjeni bildiredi.
Birinshi sýbındeks demografıalyq ózgeristerdiń qarqynyn, memlekettik qaryzdy jáne jalpy ómir súrý deńgeıin baǵalaıdy. Ekinshi sýbındeks — zeınetaqy júıesiniń turaqtylyǵyn, al úshinshisi qartaıǵan shaqta zeınetaqy júıesiniń ómir súrýge qanshalyqty jetkilikti ekenin baǵalaıdy.
Máselen, Qazaqstan osy reıtıńte 8 satyǵa kóterilip, kóptegen damyǵan jáne damýshy elderden ozyp, 26-shy orynǵa shyqty. QR Indonezıa, Sıngapýr, Avstrıa, Qytaı, Túrkıa, Ispanıa, Rýmynıa, Vengrıa, Katar, Saýd Arabıasy, BAÁ jáne t.b. elderden basyp ozdy. Elge 3,5 degen baǵa berildi, bul 71 eldiń ortasha kórsetkishinen joǵary (3,7). Qazaqstanǵa úshinshi jáne ekinshi sýbındeks boıynsha úzdik baǵalar berildi — tıisinshe 3,2 jáne 3,6 bal. Bul — egde jastaǵy jandardy tıisti zeınetaqymen qamtamasyz etý, sondaı-aq turaqty zeınetaqy júıesi bar ekenin bildiredi.
Sondaı-aq bul sholýǵa Ortalyq Azıa men EAEO elderiniń eshqaısysy, onyń ishinde Reseı de kirgen joq. Demek, reıtıńke ilinýdiń ózi — zeınetaqymen qamsyzdandyrý júıesiniń ilgeri ári joǵary deńgeıde damyp kele jatqanyn bildiredi. Qazaqstanǵa berilgen bul baǵa eldiń órkendep, damyp kele jatqan elderdiń qataryna kiretinin aıqyndaıdy.
Reıtıńtegi alǵashqy 10 oryndy ıelengen elder: Danıa (2,3 upaı), Nıderlandy (2,6), Shvesıa (2,6), Japonıa (2,7), Jańa Zelandıa (2,8), Izraıl (3,0), Aýstralıa (3,2), Ulybrıtanıa (3,2), Norvegıa (3,2) jáne AQSH (3,2).
Reıtıńtegi eń tómengi oryndar Laos, Malaızıa jáne Shrı-Lanka elderiniń zeınetaqy júıelerine tıesili (4,6 upaıdan 5 upaıǵa deıin).
2025 jylǵy 1 sáýirdegi jaǵdaı boıynsha Qazaqstanda zeınetkerler sany 2,5 mln adamdy qurady.
Qazaqstanda 1998 jyly reformalanǵan kópdeńgeıli zeınetaqy júıesi jumys isteıdi. Buǵan deıin elde Keńes Odaǵynan qalǵan urpaqtar yntymaqtastyǵyna negizdelgen taratýshy júıe jumys istedi. Alaıda postkeńestik kezeńdegi ekonomıkalyq qıyndyqtar men demografıalyq jaǵdaı júıeni reformalaýdy talap etti. Endi ol taratýshy jáne jınaqtaý modelderiniń elementterinen turady ári turaqty.
Tólemder zeınetaqy júıesiniń úsh deńgeıinen turady jáne zeınetaqy shottaryndaǵy jeke jınaqtarǵa baılanysty:
Birinshi deńgeı — memlekettik búdjet esebinen jasalatyn tólemder (ortaq jáne bazalyq tólemder).
Ekinshi deńgeı — (BJZQ esebinen jasalatyn tólemder): mindetti jınaqtaýshy júıe, oǵan qyzmetkerlerdiń 10% mindetti zeınetaqy jarnalary (MZJ) jáne zıandy eńbek jaǵdaılarynda jumys jasaıtyn qyzmetkerler úshin jumys berýshilerdiń 5% mindetti kásiptik zeınetaqy jarnalary (MKZJ) kiredi.
Úshinshi deńgeı — (BJZQ esebinen jasalatyn tólemder): erikti jınaqtaýshy jarnalar (EJJ).
2024 jylǵy 1 qańtardan bastap jańa quramdas bólik — jumys berýshiniń mindetti zeınetaqy jarnalary (JBMZJ) engizildi. Jarnalar 2024 jyly 1,5%-dan 2028 jyly 5%-ǵa deıin birtindep ulǵaıady jáne tek 1975 jyly jáne odan keıin dúnıege kelgen jumysshylarǵa qoldanylady.
Aıta keterligi, sońǵy birneshe onjyldyqta álemniń zeınetaqy júıeleri taratýshy júıeden jınaqtaýshy júıege kóship jatyr. Eger 2000 jyly taratýshy júıe 65%-dan astam bolsa, qazir ol 50%-dan az. Iaǵnı, jınaqtaýshy quramdas bólik álemde óz úlesin jyldan jylǵa senimdi túrde arttyryp keledi. Bul oraıda Qazaqstan úlken qadamdar jasap, TMD elderi arasynda birinshi bolyp jeke jınaq qaǵıdattaryna negizdelgen jınaqtaýshy zeınetaqy júıesine kóshti.
Allianz sarapshylary demografıalyq tendensıalardy eskere otyryp, jınaqtaýshy quramdas bóliktiń artyqshylyǵy men mańyzyn atap ótti. Máselen, esepte halyqtyń qartaıý máselesine erekshe nazar aýdarylady jáne BUU-nyń sońǵy boljamdaryna sáıkes, aldaǵy 25 jylda 65 jáne odan joǵary jastaǵy adamdar sany 2 esege jýyq ósedi — búgingi tańdaǵy 857 mıllıonnan 2050 jyly 1 578 mıllıonǵa deıin. Bala týý deńgeıiniń tómendeýi eńbekke qabiletti jastaǵy halyqtyń ósýin baıaýlatady jáne ǵasyrdyń ortasyna qaraı 15 pen 64 jas aralyǵyndaǵy árbir 100 adamǵa 65 jastan asqan 26 adam keledi, al qazirgi ýaqytta olardyń sany 16 adamdy quraıdy. Osyǵan baılanysty sarapshylardyń pikirinshe, memlekettik zeınetaqy júıesin jınaqtaýshy bólshekpen tolyqtyrý — demografıalyq ózgeristerdiń zeınetaqy júıesine áserin jumsartýdyń bir joly bolyp tabylady.
Esepte mynadaı qorytyndy keltirildi: «Minsiz» zeınetaqy júıesi — memlekettik zeınetaqy júıesi (pay-as-you-go) men jınaqtaýshy zeınetaqy júıesi arasyndaǵy durys teńgerim. Osy eki quramdas bólikti úılestirip otyrǵan elder demografıalyq ózgeristerge jáne uzaq merzimge zeınetaqy júıesiniń turaqtylyǵy men zeınetaqy tólemderiniń jetkiliktiligin qamtamasyz etýge jaqsy daıyndalǵan. Alaıda tıimdi jumys isteıtin eńbek naryǵy kez kelgen zeınetaqy reformasyn tabysty iske asyrý úshin qajetti shart bolyp tabylady. Bul damýshy naryqtarda resmı jumyspen qamtý úlesiniń ulǵaıýyn jáne óndirisi damyǵan elderde qartaıǵan jumys kúshiniń qajettilikterine beıimdelýdi bildiredi.