İs-sharaǵa 21 eldiń elshileri qatysty
Aqyn Ǵalym Jaılybaıdyń qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryna arnaǵan «Qara oramal» kitabynyń tusaý keseri ótti. «Tarıhtan taǵlym-ótkenge taǵzym» Respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıasy aıasynda uıymdastyrylǵan sharaǵa 21 eldiń elshileri men elimizge tanymal aqyn-jazýshylar keldi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Baq.kz-ke silteme jasap.
Jıyn qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn 1 mınýt únsizdikpen eske alýdan bastaldy. Elimizdiń qasiretti jyldary jazylǵan kitaptyń tusaý keseri oblys ákiminiń orynbasary Erbol Shymkentbaıulynyń alǵysózinen bastaldy.
«Elimizdiń tarıhyndaǵy qaıǵyly kezeń saıası repressıa men asharshylyq qurbandaryn eske alý kúnine arnalǵan respýblıkalyq ǵylymı tájirıbelik konferensıa- babalar amanatyna degen qurmet, memleketimizdiń táýelsizdigin arman etken arystarymyz ben halqymyzdyń zıaly qaýym ókilderine rýhanı taǵzym etý maqsatynda uıymdastyrylyp otyr. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev sózinde: «Tól shejiremizdegi qaıǵyly kezeńderdi ulttyq biregeıligimizden bóle-jarý múmkin emes. Sondyqtan biz saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryna taǵzym etip, esimderin máńgi este saqtaımyz jáne tarıhtan taǵlym alyp, mundaı taýqymet endi eshqashan qaıtalanbaýy úshin bárin jasaıtyn bolamyz!» degen edi. Osy mindetti júzege asyrý árbir Qazaqstandyqtyń paryzy! Tarıhymyzdy bilgen jastarymyz ótkenge bas ıip, taǵzym etip, jańa Qazaqstannyń bolashaǵyn jarqyn, táýelsizdigin bekem etetinine kámil senemin!»,- dedi ol.
Qazaqtyń kórnekti aqyny, elimizdiń eńbek sińirgen qaıratkeri, halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń laýreaty Ǵalym Jaılybaıdyń «Ǵasyrdyń qaıǵysy, adamzattyń aza jyry- «Qara oramal» poema-rekvıemi álemniń 16 tiline aýdarylǵan. Kitapta- poema aýdarma nusqalarymen toptastyrylǵan. Jınaqqa engizilgen tarıhı sýretter men kórkem týyndylardyń avtorlary: «Atom» halyqaralyq antıadrolyq qozǵalysynyń múshesi, qylqalam sheberi- Káripbek Kúıikov pen esimi Eýropaǵa tanymal sýretshimiz-Almagúl Meńdibaeva.
Kitaptyń tusaý kesý rásimin zań ǵylymdarynyń doktory,profesor- Nurlan Dýlatbekov pen kitap avtory- Ǵalym Jaılybaı kesti. Aqyn kelýshilerge arnap sóz sóılep, kitaptyń shyǵýyna atsalysqan jandarǵa alǵysyn bildirdi.
«Qazaq eli shańyraq kóterip, ýyǵyn shanshyp jatqan el. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev HH- ǵasyrdaǵy Stalındik saıası qýǵyn-súrginniń baǵasyn berýdi kún tártibine qoıdy. Sondaı zulmattyń bir kórnisi- bizdiń Qaraǵandy jerinde qurylǵan- Karlag lageri. Osy jyldar ishinde 1,5 mıllıon adamzattyń asyldary, analar men balalar ultyna, ulysyna qaramaı osy Karlagtyń qaharly azabyn bastan keshirdi.Aýdarylyp, jaryqqa shyǵyp otyrǵan «Qara oramal» poema-rekvıemi-bul aza jyry, kóz jasy men qasirettiń tolǵaýy» dedi aqyn.
Jıyn barysynda aqyn «Qara oramal» kitabynan úzindiler oqydy. «Mamochkına molasy» óleńi osy rekvıemniń shyǵýyna sebepker bolǵan edi. Bul molada Karlag tutqyndary-áıelder men balalardyń múrdeleri jerlengen. Zırat- Qaraǵandy oblysy, Abaı aýdanyndaǵy Jartas kentiniń aýmaǵynda ornalasqan. Karlagta eresektermen birge halyq jaýlarynyń balalary da merzimderin ótedi. Jańa týǵan balalardy analarynan tartyp alyp, balalar kombınatyna tapsyrady, onyń da vahtasy bar, qaqpasy bar. Baraktary jáne tikenek symdary kádimgi túrmeden esh aıyrmashylyǵy joq. Karlagta osyndaı 7 mekeme bolǵan. Muraǵat derekteri boıynsha mundaı úılerde balalar ólimi óte joǵary edi. Máselen 1941-44 jyldary 924 bala, 1950-52 jyldary 1130 sábı opat bolǵan.
Osylaı Stalındik júıeniń zorlyǵy, qorlaýy, ótken ǵasyrdyń qasiretti kezeńi beınelengen «Qara oramal» shyǵarmasy oqyrmanyna jol tartty. Tusaý keser rásiminen soń kórermenge «Qara oramal» poema-rekvıeminiń jelisimen daıyndalǵan teatrlandyrylǵan qoıylym kórsetildi.