Тәрбиесіз берілген білім – адамзат­тың қас жауы

– Аягүл Төреқызы, сіз ұзақ жылдар бойы жас ұрпақ тәрбиесімен айналыс­тыңыз. Осы жолы Құрылтайда кө­терілген ұрпақ тәрбиесіне қатысты Мемлекет басшысының бастамасын қалай қабылдадыңыз?

– Иә, қазіргі таңда біз біртіндеп бар­лық салада ауқымды реформалар мен нақты өзгерістерді жүзеге асырып жатыр­мыз. Оның бәрі халықтың тілегі мен за­манның талабына сай жасалып жатыр. Бұл жердегі түпкі мақсат – барлығын өз­герту емес, ең бастысы – атқарылып жат­қан шаруаны оңтайландырып, оның тиімділігін арттыру.

Былтыр ҚР Оқу-ағарту министрлігі та­рапынан «Жалпы орта білім берудің мем­лекеттік міндетті стандарты» және «Біртұ­тас тәрбие бағдарламасы» жарияланды. Бұның өзі көптен күткен құжаттар еді. Жаңа стандарт пен тәрбие бағдарламасы­ның жалпы ұлттық құндылықтар мен мем­лекеттік талаптарға негізделгені аңғарыл­ды. Бағдарламада «Ұлағатты ұрпақ ұлттың сапасын құрайды. Еліміздің өркендеп да­муы үшін халқын сүйетін, мемлекет мүд­десін жоғары ұстайтын білімді де адал ұрпақ тәрбиелеу аса өзекті мәселе» деп көрсетілді.

Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтай­да сөйлеген сөзінде: «Былтыр мектептер­де «Біртұтас тәрбие» бағдарламасы қолға алынды. Бағдарламаны қабылдау – істің басы ғана. Енді жаңарған құжатты еліміз­дегі барлық мемлекеттік білім ошағына енгізу керек. Оны алдағы уақытта жеке­меншік мектептер де басшылыққа алуға тиіс. Себебі, тәрбие жұмысы балаларды түгел қамтуы қажет. Сонда ғана бұл баста­ма жалпыұлттық ауқымға ие болады. Жобаның түпкі мақсаты – отаншыл, білімді, жасампаз ұрпақ тәрбиелеу. Мұ­ның бәрі – адал азаматқа тән қасиеттер. Құрылтай мүшелері алдағы уақытта осы бағдарламаны «Адал азамат» деп атауды ұсынып отыр. Мен бұл ұсыныспен толық келісемін» деген еді.

Иә, Мемлекет басшысының сөзі өте орынды. Өйткені, аталған бағдарламада оқушы бойында, негізінен, алты құнды­лық қалыптастыру көзделген. Мәселен, тәуелсіздік пен патриотизм, әділдік пен жауапкершілік, заң мен тәртіп, еңбекқор­лық және кәсіпқойлық, жаңашылдық пен жасампаздық. Бұлар мектептегі тәрбие жұмыстарының негізі және нәтижелері ретінде ұсынылып отыр. Әрине, бағдарла­ма идеяларының жүзеге асуында ұлттық құндылықтардың орны ерекше. Мұндағы ұлттық ұғымның ауқымы кеңейтіліп, қазақ халқымен бірге республикамызды өз Ота­ным деп санайтын өзге ұлт өкілдеріне де тән, ортақ құндылықтар ретінде ұсыныла­ды. Сондықтан да ол «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» деп айдарланған. Бұл Қазақстан халқын бір ортақ идеяға, бір ортақ мүддеге ұйыстыру жалпыға ортақ мақсатымыз екенін оқушылар санасына сіңіруді көздейді.

– Айтыңызшы, осы бағдарламаны жүзеге асырудың маңыздылығы неде?

– Жасыратыны жоқ, XXI ғасырда әлеу­меттік желілер арқылы жылдам таралып жатқан түрлі теріс субмәдениеттердің жастардың тәрбиесі мен мінез-құлқына кері ықпалы артып тұр. Осы жағдайдың алдын алу үшін мектептегі тәрбие мен білімнің сапасы мен қуаттылығын күшейту қажет екені анық байқалады. Сондықтан жаңа стандарт пен «Біртұтас тәрбие бағ­дарламасының» үлкен өзектіліктен туын­дағаны аңғарылады. Міне, осы мақсатта Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамда жас ұрпақ тәрбиесін жүйелі түрде жүзеге асыруды міндеттеп отыр. Бұған қоса, «Оқушылар­ды білімпаздыққа, отаншылдыққа, еңбек­қорлыққа баулу қажет. Әрине, қазіргі за­манда бұл оңай шарт емес» деп орынды ескертті.

Жалпы, оқытудан күтілетін негізгі нәти­желер оқушылардың білім мазмұнын меңгере отырып, тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуы түзілетін болады. Тұлғалық қасиеттердің жиыны түйінді құзыреттілік­тер ретінде сипатталады. Бұл ретте олар тұлғаның қоғамға табысты бейімделуіне қажетті құзыреттіліктер болып саналады. Ұлттық сана-сезімнің қалыптасуы өріс алып, ұлттық құндылықтардың базасы түзіледі. Сондай-ақ, «Біртұтас тәрбие» са­лауатты өмір салтына баулуға көркемдік- эстетикалық, физикалық және әлеуметтік тұлғалық қабілеттерін дамытуға, әлеумет­тендіруге, еңбекқорлыққа дағдыланды­руға, адамгершілік қасиеттерін қалыптас­тыруға бағытталады.

Ал бұл білім беру үрдісін тұлғаға ба­ғыттау жолымен жүзеге асады. Сонымен қатар, өмір қауіпсіздігінің негіздерін мең­геру міндетті болып саналады. «Жалпыға міндетті білім стандартында» «Біртұтас тәрбие» беруде күтілетін нәтижелер тө­мендегідей айқындалады. «Еліміздің салт-дәстүрлері мен құндылықтарына құрмет көрсете отырып, өзінің мәдени және аза­маттық бірегейлігін түсінеді. Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделеріне қызмет етуге дайын екендігін көрсетеді. Елдің этно-мәдени әртүрлілігін ескере отырып, өзара ынтымақтастық, сыйлас­тық қарым-қатынас пен өзара көмек жа­сау дағдыларын көрсетеді. Олар қағида­ларды, заңдарды және қоғамдық тәртіпті біледі және сақтайды», – деп айқындал­ған.

– Осы арада бағдарламаны жүзеге асыру бойынша өз ұсыныстарыңызды ортаға сала кетсеңіз?

– Тәрбиенің біртұтастық мазмұны оқы­тудағы әртүрлі форматтарда, сабақтан тыс іс-шараларда, тәрбие сағаттарында жүзе­ге асырылады, олар кестелер, сызбалар, тізбелер, графиктер арқылы көрсетілген. Бұлар баяндау арқылы, емес, атаулы сөй­лемдер, жинақтық атаулар стилінде берілген. Оларды түсіну және түйсіну, анализ-синтез жүйесінде тұтастықта па­йымдау біршама күрделіліктер тудыраты­ны айқын. Сондықтан жаңа тәрбие бағ­дарламасын қолдану бойынша біршама ұсыныстар ұсынғым келеді:

«Біртұтас тәрбие бағдарламасының» берілу стилі логикалық жүйелілікпен емес, электрондық қабылдауға лайықтап ұсы­нылғандықтан, мұғалімдердің тұтастықта қабылдауын жеңілдету үшін дәстүрлі кі­тапша түрінде таратылса деймін:

– Аталған бағдарлама оқушылардың жас ерекшеліктеріне лайықтап бастауыш, негізгі және орта буындар бойынша баян­далса реалдығы артар еді;

– Аталған бағдарламаның мазмұны бойынша мұғалімдерге арналған әдісте­мелік құралдар дайындалса, орындалуы сапалы болар еді;

– Аталған бағдарлама мазмұны бо­йынша мектептің ішкі буындарына қарай хрестоматиялар, қосымша материалдар жазылса, сынып жетекшілері, жалпы мұ­ғалімдер тәрбие сағатына дайындалуға уақыт үнемдер еді және оны сапалы да­йындар еді.

Қорыта айтар болсақ, заманауи «Біртұтас тәрбие бағдарламасын» зерде­леу және сапалы түрде жүзеге асыру үшін хрестоматиялық материалдар дайындалу керектігін айтқым келеді.

– Ой-пікіріңізді бөліскеніңізге рах­мет!

Сұхбаттасқан Рая ЕСКЕНДІР.