Салықтан жалтару – ел экономикасына елеулі қауіп
Қазақстанда бизнес субъектілерінің көпшілігі салықтық міндеттемелерден жалтару мақсатында жасанды түрде бөлшектену әдістерін қолдануда. Бұл мемлекет бюджетіне едәуір зиян келтіріп, әділ салық салу жүйесінің бұзылуына әкеп соғуда. Бұл туралы Aqshamnews.kz сайты хабарлайды.
Ұлттық экономика министрлігінің мәліметінше, елімізде 2,3 миллион салық төлеуші тіркелген. Алайда соның тек 8%-ы ғана (137 мың компания) қосылған құн салығын (НДС) төлейді. Қалғаны арнайы жеңілдетілген салық режимін қолдана отырып, жалпыға ортақ салық жүйесіне өтпей келеді.
Жалған шағын бизнес – бюджетке соққы
Ұлттық экономика министрлігінің Салық және кеден саясаты департаментінің директоры Ерлан Сагнаев бұл жағдайды бизнес ауқымының өсуі емес, керісінше, табысты әдейі төмен көрсетіп, салықтан жалтару әрекеті деп бағалайды.
"Күтілгені – мемлекеттік қолдауды алған шағын бизнес біртіндеп орта және ірі бизнеске айналуы керек еді. Алайда біз бизнестің әдейі шағын күйінде қалуын, яғни жүйелі бөлшектеуді көріп отырмыз. Бұл бюджетке миллиардтаған теңгенің түспеуіне себеп болады", – деді Сагнаев.
Оның айтуынша, 81% кәсіпкер жеңілдетілген салық жүйесі бойынша жұмыс істейді, ал олардың 85%-ы 15 миллион теңгеден аспайтын табыс көрсетіп отыр. Бұл – шын мәнінде, ірі бизнес субъектілері бірнеше жеке кәсіпкерге (ИП) бөлшектеніп, салықтық міндеттерін барынша азайтып отырғанының айғағы.
Танымал салықтан жалтару схемалары
Министрлік келесі кең таралған әдістерді атады:
-
Бір нысанға бірнеше ИП тіркеу – мысалы, бір мейрамханадағы бар, асхана және караоке бөлек ИП ретінде тіркеліп, жеңілдетілген салық режимінде жұмыс істейді;
-
Қонақүйді қабаттарға бөліп тіркеу – әр қабатты жеке кәсіпкерге бөліп, біртұтас мекеме емес, бірнеше кішігірім кәсіпорын ретінде көрсету;
-
Қызметкерлерді штаттан шығару – жұмысшылар ИП ретінде тіркеліп, бұрынғы жұмыс орнына «қызмет көрсету» келісімімен жұмыс істейді. Осылайша, жұмыс беруші зейнетақы, әлеуметтік төлемдер мен сақтандыру төлемдерінен жалтарады.
Салдары – әділетсіз бәсеке мен экономикалық тұрақсыздық
Сагнаевтың айтуынша, мұндай әдістер бюджет түсімін азайтып қана қоймай, адал жұмыс істейтін компаниялар үшін әділетсіз бәсеке туғызады.
"Мемлекет әділ салық жүйесін қалайды. Барлық нарық қатысушылары тең шарттармен жұмыс істеуі керек. Бизнес бөлшектеу мен салықтан жалтару елдің экономикалық дамуына кедергі келтіреді", – деді ол.
Бақылау күшейеді, жауапкершілік артады
Қазіргі таңда бизнес бөлшектеу схемаларын анықтау және жолын кесу бағытында кешенді шаралар қолға алынуда. Билік салық жүйесін әділ ету арқылы бюджетті толықтыру, алынған қаражатты әлеуметтік бағдарламалар мен экономиканы дамытуға бағыттауды көздейді.
Қазақстандағы салықтық бөлшектеу схемалары – экономика үшін елеулі қауіптің бірі. Бұл тек бюджет түсімін азайтып қана қоймай, салық жүйесіндегі теңсіздікті күшейтеді. Сондықтан мемлекет бақылауды күшейтіп, кәсіпкерлерге заңды әрі ашық жұмыс істеу үшін ынталандыру тетіктерін арттырмақ.