26 қазанда Бішкекте Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына мүше мемлекеттердің үкімет басшылары кеңесінің 22-ші отырысы өтті. Ресми шара биыл 4 шілдеде Үндістанның астанасы Нью-Делиде өткен саммиттің жалғасы. Саммитте Нью-Дели декларациясы қабылданған болатын. Сонымен қатар, ұйымның 2030 жылға дейінгі Экономикалық даму стратегиясын қабылдау туралы шешімге келген еді. Енді міне, ұйымға мүше мемлекеттердің үкімет басшылары жиналған отырыста оны жүзеге асыру мақсатында ресми құжаттарға қол қойылды.
ПАНДЕМИЯ ӨМІРДІ ӨЗГЕРТТІ
COVID-19 өмірімізді өзгертті. Бәріміз бетпе-бет қарым-қатынастан алыстадық. Оның орнына онлайн мен электронды байланысқа етіміз үйренді. Күнделікті адами қарым-қатынас қана өзгерген жоқ. Мектеп пен оқушы, сатушы мен клиент, азамат пен мемлекет, мемлекеттік органдардың өзара байланысына пандемия өзгеріс алып келді.
Пандемия кезін еске түсірейікші. Бәріміз үйде болдық. Көшеге, далаға шығудан қалдық. Тіпті, қол алыса алмай қалдық. Бойымызды үрей билеген уақытта күнделікті тұрмысқа қажеттіні онлайн тапсырыспен алдық. Glovo, Wolt дегендерді қолданбаған жан жоқ шығар. Мопед, электр самокаттармен жүйткіген курьерлер бәрін тасыды. Ал енді бәрімізге таныс күйбең тіршілікке оралғанда, олардың жолымызды жапқаны ұнамай қалды. Десе де, бұл басқа әңгіме. Сол кезде электронды саудада серпіліс болды. Өзіміздің онлайн- платформалар біраз әлеуетін арттырды. Енді тек елімізде ғана емес, халықаралық деңгейге шығу қажет.
ЭЛЕКТРОНДЫ САУДА МАҢЫЗДЫ
Осы орайда, Үкімет пен жеке кәсіпкерлердің ойы түйісті. Үкіметтің басты міндеті отандық компанияларды халықаралық сауда алаңдарында қолдау, қорғау. Бәзбіреулер мұны протекционизм деуі мүмкін. Бірақ өзімізді бізден басқа ешкім қолдамайды. Тек халықаралық сауда құқығынан тысқары шығып кетпесек болды.
Үкімет басшысы Әлихан Смайылов өз сөзінде ШЫҰ елдері арасындағы электрондық сауданы дамыту үшін кедендік рәсімдерді жеңілдетуге шақырды.
«Электрондық сауда келешегі зор салалардың біріне айналып отыр. Түрлі бағалаулар бойынша, ШЫҰ елдерінде электрондық сатудан түскен жалпы табыс биыл шамамен $1,5 трлн-ды құрауы мүмкін. Біз ең әуелі, кедендік рәсімдерді жеңілдету арқылы, электрондық коммерцияны қолдау үшін қолдан келгеннің бәрін жасауымыз керек», – деді Әлихан Смайылов.
Шынында да, электронды сауда көлемі жыл сайын артып келеді. Ұлттық статистика бюросының мәліметше пандемия кезінде интернет коммерция өскен. 2021 жылы 1 трлн теңгеден асса, 2022 жылы 1,3 трлн теңгеге жеткен. Қазір онлайн тапсырыссыз өмірімізді елестете алмаймыз. Kaspi, Arbuz, Glovo бәріміз қолданатын онлайн- платформалар. E-commerse саласының болашағы бар. Ал Шанхай ынтымақтастығы кеңістігінде әлемдік деңгейдегі платформалар жеткілікті. Бір ғана Қытайдың Alibaba group интернет компаниясын айтса жеткілікті. Ресейдің Wildberries онлайн- ретейлері елімізде танымал. Қазір алысқа бармай қолдағы ұялы телефон арқылы тапсырыс беруге болады. Бұл бағытта біз де артта қалмауымыз қажет. Бәсекеге қабілетті отандық интернет компаниялардың деңгейін халықаралық деңгейге жеткізу қажет. Әсіресе, еліміздің технологиялық алпауыты Kaspi-дің әлеуеті бар.
Осы мақсатта Премьер-министр ұйым елдерінің кеден органдары басшыларының кезектен тыс отырысын өткізуді ұсынды. Себебі, тауар тасымалын ретке келтіру маңызды мәселе. Шекарадан тауарлар еркін өтуі тиіс.
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕ АЛАҢДАТАДЫ
Нью-Дели саммитінен кейін Қазақстан ұйымға бір жыл төраға қызметін атқарады. Отырыс соңында делегация басшылары бірқатар құжаттарға қол қойды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев келесі жылды Экология жылын атап өтуді ұсынған болатын. Соған сәйкес, 2024 жылы ШЫҰ-ның Экология жылына арналған іс- шаралар жоспары қабылданды. Түрлі экологиялық акциялар, халықаралық конференцияларды өткізу жоспарлануда.
Қазір адамзат экологиялық қауіп-қатер алдында тұр. 2015 жылы БҰҰ деңгейінде Париж келісімі жасалған болатын. Онда әлем елдері ауаны ластаушы заттардың көлемін азайтуға уағдаласқан болатын. Қазақстан да, ШЫҰ да көш соңында қалмауы тиіс. ШЫҰ мен БҰҰ қоршаған ортаны қорғау туралы Бағдарламасы арасындағы байланысты нығайтуды Мемлекет басшысы Нью-Делидегі саммитте ұсынған еді. Еліміздің төрағалығы кезінде осы мәселені жүзеге асыруға әрекет жасалынуы мүмкін.
«Аlmaty-akshamy», №129, 28 қазан, 2023 жыл