Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі (ӘРПК) — мемлекеттік басқарудағы ашықтық пен заңдылықты қамтамасыз етуге бағытталған маңызды құқықтық құжат. Бұл кодекс азаматтардың мемлекеттік органдарға жолдайтын өтініштері мен шағымдарының әділ әрі заңды қаралу тәртібін нақтылап, әкімшілік әділет жүйесінің негізін қалайды.
1. Жолданымды тіркеу
Әкімшілік рәсім азаматтың немесе заңды тұлғаның мемлекеттік органға жазбаша немесе электронды түрде жолданған өтінішінен басталады. Бұл өтініштер жолданым деп аталады және олар:
· құқықты жүзеге асыру туралы,
· мемлекеттік органның шешіміне қарсы шағым,
· ақпарат алу,
· құқықты қорғау немесе қалпына келтіру сияқты сипатта болуы мүмкін.
ӘРПК-нің нормаларына сәйкес, мемлекеттік орган жолданымды тіркеуге міндетті және оны тіркеген сәттен бастап өтінішті қарау мерзімі басталады. Әдетте, бұл мерзім — 15 жұмыс күні, бірақ кейбір күрделі жағдайларда ол 30 жұмыс күніне дейін ұзартылуы мүмкін.
2. Жолданымды қарастыру
Жолданымды қарастыру кезеңінде мемлекеттік орган мыналарды жүзеге асырады:
· ұсынылған дәлелдер мен материалдарды зерделейді;
· қажет болған жағдайда қосымша ақпарат сұратады;
· мүдделі тұлғаларды іске тарта алады.
Ең бастысы — бұл рәсімдер заңдылық, бейтараптық, ашықтық және тиімділік принциптері негізінде жүргізілуі тиіс. Егер жолданымда баяндалған жағдайлар қосымша тексеруді талап етсе, мемлекеттік орган ол бойынша арнайы комиссия құруы немесе тиісті құрылымдық бөлімшелерге тапсырма беруі мүмкін.
3. Тыңдалу құқығы
ӘРПК-нің маңызды жаңалығы — әкімшілік рәсім аясында тыңдалу құқығының заңмен бекітілуі. Бұл азаматтың немесе заңды тұлғаның өз пікірін айтуға, дәлелдер келтіруге, ұсынылған шешім жобасымен танысуға және оған қарсы уәж білдіруге толық құқығы бар екенін білдіреді.
Мемлекеттік орган шешім қабылдамас бұрын:
· азаматты тыңдауға міндетті;
· тыңдалу нәтижелері арнайы хаттамамен рәсімделеді;
· шешім қабылдаған соң, оны негізді әрі дәлелді түрде жазбаша ұсынуға міндетті.
Бұл норма жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын қорғаудың сапасын арттырып, мемлекеттік биліктің әділдігін күшейтеді.
Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс — мемлекеттік органдар мен азаматтар арасындағы қатынастарды өркениетті құқықтық деңгейге көтеретін құжат. Жолданымды тіркеу, қарастыру және тыңдалу сатыларының нақты реттелуі — әрбір азаматтың дауласу және өзін қорғау құқығын толық пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде мемлекеттік басқару саласында заң үстемдігін, ашықтық пен сенімді арттырады.
К.Жұбанышева, Алматы бөлімшелік көліктегі санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының бөлім басшысы