Astanada Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń qatysýymen «Qazaqstan – akademıalyq bilim aımaǵy» atty strategıalyq seriktesterdiń halyqaralyq forýmy ótti.
Memleket basshysy forým aıasynda bilim jáne ǵylymdy eshqandaı shekara talǵamaıtyn, barlyq elge ortaq strategıalyq mańyzy aıryqsha sala retinde atap, búgingi forým sonyń aıqyn dáleli ekenine nazar aýdardy.
«Bul – shyn máninde óte mańyzdy jıyn, jahandyq bilim men ǵylymnyń damýy týraly asa qundy oı-pikirler aıtylatyn, boljamdar jasalatyn biregeı alań. Osyǵan oraı kesheden beri álemdegi jetekshi joǵary oqý oryndarynyń basshylary jáne ókilderi Astanada bas qosyp, pikir almasyp jatyr. Halyqaralyq deńgeıdegi ǵalymdar men sarapshylar elordamyzda mańyzdy máselelerdi talqylaýda. Búgin de akademıalyq bilim álemindegi bedeldi joǵary oqý oryndarynyń jetekshileri tereń maǵynaly oılaryn ortaǵa saldy. Barshańyzǵa shynaıy rızashylyǵymdy bildiremin», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek ulttyq jáne jahandyq bilim berý ekojúıesin tereń túrlendirýge baǵyttalǵan birqatar naqty sharalar týraly baıandady.
«Qazaqstanda sheteldik ýnıversıtetterdiń 40 fılıalynan turatyn jeli qurylýda, olardyń 85%-y joǵary tehnologıalyq baǵyttarǵa – jasandy ıntellekt, kompúterlik ınjenerıa, kıberqaýipsizdik, jaratylystaný jáne tehnıkalyq ǵylymdar, ıadrolyq fızıka jáne basqa da suranysqa ıe salalarǵa baǵyttalǵan. Bul halyqaralyq deńgeıdegi bilimdi el ishinde alýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar fılıaldar ınvestısıa tartýǵa jáne akademıalyq týrızmdi damytýǵa septigin tıgizedi. Qazirgi ýaqytta elimizde 31 500 sheteldik stýdent bilim alýda – bul tarıhı rekord. Alǵash ret Azıa elderinen kelgen stýdentter sany TMD elderinen kelgen stýdentterden asyp tústi. 2029 jylǵa qaraı olardyń sanyn 100 myńǵa jetkizý josparlanyp otyr», – dedi Saıasat Nurbek.
Forým aıasynda strategıalyq seriktester keńesiniń qurylǵany atap ótildi. Keńes ınstıtýsıonaldyq ózara is-qımyldy qamtamasyz etýge jáne negizgi mindetterdi birlesip sheshýge baǵyttalǵan. Búgingi tańda Keńestiń úsh otyrysy ótkizildi.
Quacquarelli Symonds (QS) halyqaralyq reıtıń agenttiginiń prezıdenti jáne negizin qalaýshy Nýnsıo Kvakkarellı (Ulybrıtanıa) eńbek naryǵyna jasandy ıntellekttiń áseri týraly aıtyp, QS reıtıńinde qazaqstandyq joǵary oqý oryndarynyń kóbeıýin erekshe atap ótti. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan ınternasıonaldandyrý jáne ǵylymı básekege qabilettilik baǵytynda aıtarlyqtaı ilgerileý kórsetip otyr. Sondaı-aq elimizdiń 5 ýnıversıteti Times Higher Education basylymy usynǵan álemdegi úzdik oqý oryndarynyń tizimine qosyldy.
«QS Qazaqstanmen bolashaq mamandyqtardy boljaý modelin qurý jáne bilim men ınovasıaǵa negizdelgen ekonomıkany damytý baǵytynda yntymaqtasýǵa nıetti», – dedi ol.
Kardıff ýnıversıtetiniń (Ulybrıtanıa) prezıdenti profesor Vendı Larner Qazaqstanmen bilim jáne jasandy ıntellekt salasyndaǵy seriktestiktiń strategıalyq mańyzdylyǵyn atap ótti. Onyń aıtýynsha, Kardıff – bedeldi Russell Group quramyndaǵy jáne Qazaqstanda kampýs ashqan alǵashqy ýnıversıtet. Cardiff University Kazakhstan jańa kampýsy jasandy ıntellekt, bıotehnologıa jáne medısına salalaryndaǵy bolashaq mamandardy daıarlaýǵa arnalǵan ortalyqqa aınalmaq.
Pekın til jáne mádenıet ýnıversıtetiniń (BLCU) prezıdenti profesor Pen Dýan bilimniń halyqtar arasyndaǵy ózara senimdi nyǵaıtýdaǵy mańyzdy rólin atap ótti. Ol Astana halyqaralyq ýnıversıteti bazasynda Ortalyq Azıadaǵy alǵashqy qytaı tilin oqytý ortalyǵy – BLCU fılıalynyń ashylýynyń mańyzyn atap kórsetti.
«Til men mádenıet – elder arasyndaǵy ózara túsinistik pen senim dıplomatıasynyń kilti», – dedi profesor.
Máskeý memlekettik halyqaralyq qatynastar ınstıtýtynyń (MMHQI) rektory Anatolıı Torkýnov Qazaqstannyń Reseı úshin bilim salasyndaǵy senimdi seriktes ári odaqtas ekenin aıtty. Ol Astanada MMHQI fılıalynyń ashylýynyń strategıalyq mańyzyn atap ótip, bul qadam birtutas bilim keńistigin qalyptastyrý men bolashaq kóshbasshylardy daıarlaýda mańyzdy ról atqaratynyna senim bildirdi.
M.Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan ýnıversıtetiniń rektory Erbol Isaqaev óńirlik joǵary oqý ornynyń úlgisinde aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy birlesken ǵylymı zertteýler arqyly Arızona ýnıversıtetimen akademıalyq áriptestikti ǵylymı seriktestikke aınaldyrý jolyn jáne akademıalyq ári zertteý jetistikteri ortalyǵyn qurý nátıjelerin tanystyrdy.
Qorytyndy sózinde Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev forýmǵa qatysýshylarǵa mazmundy baıandamalary men syndarly usynystary úshin alǵys bildirdi. Memleket basshysy Qazaqstan óz ýnıversıtetterin aldaǵy ýaqytta da jan-jaqty damytatynyn atap ótti.
«Myqty ýnıversıtetter – keleshektiń fabrıkasy. Bul jerde ıdeıalar týyp, kedergiler eńseriledi. Ádil ári úılesimdi álemniń alǵysharttary qalyptasady. Joǵary oqý oryndary halyqtar arasyndaǵy senim men yntymaqty kúsheıtip, dıplomatıa qundylyqtaryn dáripteıdi. Ýnıversıtet qabyrǵasynda qalyptasatyn stýdentter baýyrlastyǵy, zertteýshiler qoǵamdastyǵy jáne akademıalyq seriktestik tek ǵylym-bilim salasynda emes, ekonomıka men qoǵamdyq ómirdegi, tipti saıasattaǵy ózgeristerge qozǵaý salady. Ultymyzdyń birtýar perzenti, áıgili akademık Qanysh Sátbaevtyń «Ǵalym barlyq ómirin halyq úshin, adamzat úshin sarp etedi» degen sózi bar. Shyn máninde, ǵylymnyń eń basty mısıasy – adamzat ıgiligine qyzmet etý. Ǵylym álemindegi jetistikter barsha eldiń áleýetin arttyra túsýi kerek dep sanaımyn. Sebebi ǵylym men bilim – bólisken saıyn molaıa túsetin ári sheksiz múmkindikterge jol ashatyn qýatty qural. Bul saladaǵy yqpaldastyq Qazaqstandaǵy bilim-ǵylym júıesiniń órisin keńeıtip, akademıalyq dıplomatıany órkendetýge zor yqpal etedi dep senemin», – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent elimizde daryndy, qabiletti, oıy ushqyr azamattar óte kóp ekenine toqtalyp, halqymyzdyń jasampazdyq rýhyna senetinin jetkizdi.Memleket basshysy júrgizilip jatqan reformalardyń elimizdiń jarqyn bolashaǵyna aparatyn dańǵyl jol ekenin atap ótti. Sondaı-aq Prezıdent elimizdiń bilim men ǵylymǵa arqa súıep, Ádiletti, Taza, Qaýipsiz jáne Kúshti Qazaqstan qurý jolyndaǵy jumysty jalǵastyratynyn aıtty. Memleket basshysy strategıalyq seriktesterdiń, sondaı-aq bilim jáne ǵylym ordalarynyń eldiń basty baılyǵy – adamı kapıtaldyń áleýetin arttyrýǵa jáne ǵylym kókjıegin keńeıtýge qosqan úlesin erekshe atap ótti.
Sondaı-aq forým aıasynda Memleket basshysy elimizde bilim alyp jatqan sheteldik stýdenttermen áńgimelesip, olarǵa sáttilik tiledi.
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da oqıtyn fransýz stýdenti Adrıan Davýs Prezıdentke qazaq tilin úırenip júrgenin aıtty. Memleket basshysy onyń ana tilimizdi úırenýge degen yqylasyna rızashylyǵyn bildirdi.
Forýmǵa sheteldik seriktes oqý oryndarynyń basshylary, halyqaralyq akredıtteý jáne reıtıń agenttikteriniń, dıplomatıalyq korpýstyń ókilderi qatysty. Sondaı-aq jıynda Woosong bilim berý qory qamqorshylyq keńesiniń tóraǵasy Kım Song Kóng, Máskeý ulttyq ıadrolyq zertteý ýnıversıtetiniń rektory Vladımır Shevchenko, Minerva University prezıdenti Ben Nelson, Baký memlekettik ýnıversıtetiniń rektory Elchın Babaev sóz sóıledi.