Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Qazaqstan halqyna Joldaýynda «Aýyl sharýashylyǵyn damytý – negizgi problemanyń biri. Osy saladaǵy ahýal memleketimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigine tikeleı áser etedi» dep qadap, naqtylap aıtyldy. Bul - shynaıy shyndyq.
Aýylsharýashylyq salasyn damytý úshin, eń aldymen onyń damýyna kedergi keltirip otyrǵan problemalardy anyqtaýǵa tıispiz. Sol problemalardy birtindep sheshe bastasaq, maqsattar óz-ózinen oryndalady, ıaǵnı, sharýashylyq ónimderi artyp, azyq-túlik qaýipsizdigi azaıady. Problemalardy anyqtaý úshin salada jospar bolýǵa tıis. Bizder naryqtyq ekonomıkada josparlaý prınsıpterin umytyp baramyz.
Barlyq ózgeristiń nátıjesin salystyrmaly túrde ǵana anyqtaýǵa bolady. Ol úshin aldymen óndiriste josparlaý baǵyty jolǵa qoıylý kerek. Durys, saýatty jasalynǵan jospar, ol jartylaı oryndalǵan nátıje desek, jańylyspaımyz. Óndiristiń nátıjesi - ol alynǵan ónimniń kórsetkishi. Endi, alynǵan ónimniń kólemin, josparlanǵan málimetpen salystyryp, onyń qanshalyqty qajettilikti qamtamasyz etip otyrǵanyna taldaý jasaımyz. Mine, sonda ǵana aldaǵy maqsattardy aıqyndaýǵa bolady.
Maqsat - ol alǵa qoıylǵan jospar. Árıne, sol jospardy saýatty ǵylymı-óndiristik tájirıbeleri mol kadrlarǵa jasatsaq, onda ol oń nátıje beretin, ómirge qajetti baǵa jetpes qundy, taptyrmas eńbek bolaryna sóz joq. Mundaı josparlardy respýblıka, oblystar, aýdandar, aýyl ákimshilikteri boıynsha jasatý kerek. Ony jergilikti barlyq kadrlardy (ǵylymı, óndiristik, ákimshilik t.b.) qatystyryp jasasaq, nur ústine nur.
Sheshilýge tıisti joǵaryda aıtylǵan problemanyń biri - kadr máselesi. Burynnan kele jatqan qaǵıdattardyń biri, «máseleniń bári kadrge kelip tireledi» degen sóz bar. Biz keıingi jyldary jastary ulǵaıǵan kadrlardy zeınetkerlikke jiberdik, biraq, oryndaryna mamandar daıyndamadyq. Jalpy, kadr máselesi aýyl sharýashylyǵynda da úlken tulǵa. Qazaqta qundy, maǵynasy tereń maqaldar kóp-aq. Solardyń biri «shymshyq soısa da, qasapshy soısyn» degen. Barlyq máselede de salany maman basqarsa, nátıjesi oń bolady. Keıingi kezderi basshylardy saılaǵanda, mamandyǵyna kóńil bólinbeı, kim bolsa sony, ártúrli sebeptermen qoıa salatyn boldyq. Aıaǵynda nátıjesi jaqsy bolmaı jatatynyna bárimiz de kýámiz.
Qoryta kele aıtarymyz, elimiz baqýatty ómir súrý úshin bizge, birinshiden, shaǵyn aýyldardyń ınfrastrýktýralaryn (halyqtyń týyp-ósken jerine qaıta oralýlary úshin) jasaý kerek; ekinshiden, Jer-anany tıimdi (árbir gektaryna deıin) paıdalaný, odan soń, jyldyń aıaǵynda aýyl ákimderiniń esebin tyńdaǵanda, olardyń jumysyn baǵalaý jerdi tıimdi paıdalanǵanyna qaraı berilse; úshinshiden, aýyldyq ákimshilikterge halyqtyń, maldyń, jerdiń jyldyq, aılyq statısıkalyq esebin durystap júrgizip otyratyn bir-bir qyzmetker berilý kerek, sonda ótirik esep bolmaıdy; tórtinshiden, oblystarǵa, aýdandarǵa, aýyl ákimshilikterine aýyldaǵy bar múmkinshilikti tolyq paıdalanyp, aýyl sharýashylyq ónimderin molyraq óndirý úshin, jospardy naqtylap, nyǵyzdap, joǵary múmkinshilikke taıap jasattyrý.
Bul keltirilgen máseleler halyqty azyq-túlikpen qamtamasyz etýdiń birneshe ǵana problemalary. Mundaı máseleler salada kóptep sanalady.