Halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferensıaǵa qatysýshylar osy saýalǵa jaýap izdedi
Zańǵar jazýshy M.Áýezovtiń 125 jyl mereıtoıy qalamyzda joǵary deńgeıde uıymdastyryldy. Uly jazýshyny eske alý sharasy onyń qabiri basynda Quran oqyp, eskertkishine gúl shoqtaryn qoıý rásimimen bastalyp, «Dostyq úıiniń» májilis zalynda «M.O.Áýezov murasy jáne álemdik órkenıet» atty halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferensıasymen jalǵasyn tapty. Shara barysynda M.Áýezovtiń qazaq ádebıetin jáne dramatýrgıa men ulttyq teatr ónerin damytýshy retinde baǵa jetpes mura qaldyrǵany týraly aıtyldy.
«Almaty kemeńger M.Áýezov shyǵarmashylyǵynyń qaınar bulaǵy, Abaı atyn búkil álemge áıgilegen uly týyndylaryn dúnıege ákelgen altyn uıasy bolǵan qasıetti qala ekendigin barlyǵyńyz jaqsy bilesizder. Sonaý Semeı óńirinde balalyq shaǵyn ótkizip, qabyrǵasy qatyp, qalamy ushtalyp, Almatyǵa taban tiredi. Jazýshynyń shyǵarmalary Alataýdyń baýraıynda tamyr jaıyp, álem órkenıetine máýesin jaıǵan báıterekke aınaldy. Kemeńger qalamgerdiń 40 jylǵa jýyq ǵumyry Almaty qalasymen tyǵyz baılanysty. Bul jazýshynyń ónimdi eńbek etip, ónegeli ómir súrgen eń jemisti jyldary. Onyń Qazaqstan Jazýshylar odaǵyndaǵy qudiretti úni, dáristeri, teatrda qoıylǵan qoıylymdary, qanshama ǵalymdardy daıarlaýda etken eńbegi bizdiń sanamyzda. Jazýshynyń shyǵarmashylyǵyn bolashaq urpaqqa dáripteý, jetkizý bizdiń azamattyq paryzymyz», – dedi Almaty qalasy ákiminiń orynbasary Arman Qyryqbaev.
Konferensıaǵa Reseı, Ózbekstan, Qyrǵyz Respýblıkasy, Ázirbaıjan, Majarstan, Nıderlandy jáne basqa elderdiń jetekshi ǵalymdary, otandyq ǵylym sańlaqtary men ǵylymı qyzmetkerler, oqytýshylar men jas ǵalymdar qatysty.
«Áýezov túrki álemine zerdeli zertteýmen, tereń tanymmen keldi. Máselen, qazaq halyq murasynyń, jalpy alǵanda, ultymyzdyń keskin-kelbetiniń altyn ózegi túrkilik rýh ekeni qaltqysyz negizdelgen. Jalpy, M.Áýezovtiń túrki eposynyń shyǵý tegi memlekettik dástúrmen baılanysty bolǵan degen júlgeli oılary keıingi zertteýlerine deıin jalǵasyp, «Manas» eposyn baıyrǵy qyrǵyz handyǵy tarıhymen, keńirek alǵanda, túrki epıkalyq dástúrin Kúltegin, Tonykók jyrlarymen sabaqtastyqta zertteý kerek ekeni týraly túrkologıada alǵashqylardyń qatarynda pikir bildirgeni aıan», – deıdi TÜRKSOY halyqaralyq uıymynyń bas hatshysy Sultan Raev.
Konferensıadan keıin zıaly qaýym ókilderiniń qatysýymen «Muhtar Áýezov jáne Jańa Qazaqstan: rýhanı mádenıettiń qoǵamdyq sanany damytýdaǵy róli» atty respýblıkalyq dóńgelek ústel ótti. Onda jazýshynyń shyǵarmalary álem halyqtarynyń qyzǵýshylyǵyn oıatyp jatqandyǵy baıan etildi.
«Qazaq ádebıetinde óshpes iz qaldyrǵan jazýshy aǵaıymyz qartaıǵan kezinde bizdiń óleńderimiz jańadan kitapqa basylyp shyǵa bastaǵan bolatyn. Sol kezderdiń ózinde bizderge óziniń pikirin bildirip, aǵalyq aqyl keńesin aıtatyn edi. Qarap otyrsam, mine, biz de sol kisiniń jasyna kelip qalyppyz. M.Áýezov Alash arystarynyń amanatyn oryndaǵan jazýshy. Stalınniń ózi o dúnıelik bolar aldynda zıaly qaýym ókilderiniń ómirin qıdy, shyǵarmalaryna qıanat jasady. Sol kezeńderde qıanat kórse de, aman qalyp qyzmet jasaǵan ultymyzdyń uly tulǵalary az boldy. Onyń biri Q.Sátbaev bolsa, ekinshisi M.Áýezov bolatyn. Jazýshyny álem ádebıetine úlken olja saldy deý az, ol ony jańa bıikke kóterdi, kórkemsóz ben kósemsózdiń keregesin keńeıtip, shańyraǵyn bıiktetti, parasat-paıymynyń kósegesin kógertti», –deıdi aqyn, qoǵam qaıratkeri Oljas Súleımenov.
İs-sharada M.Áýezovtiń tek zańǵar jazýshy ǵana emes, balalaryna qamqorlyq tanytyp, bilimdi azamat atanýyna óz úlesin qosqandyǵy jaıly da aıtyldy. Tipti, kópshilik bile bermeıtin tyń derekter de usynyldy.
«Ákemiz bizge kishkentaı kezimizde túrli áńgime, dastandardy aıtyp otyratyn. Olardyń kópshiligi elimizdiń tumsa tabıǵatymen baılanysty edi. Biz áńgime arqyly tabıǵatqa tamsanyp, kórgendeı kúı keshetinbiz. Ákemizdiń Japonıaǵa, Qyrǵyzstanǵa jasaǵan sapary jaıly kóbisi bile bermeıdi. Osy rette ákemizdiń qazaq tarıhyna boılatyn týyndylary jaryqqa shyqpaı qalǵan edi. Qazir qarap otyrsam, bizder kóne dáýirdi, orta ǵasyrlardaǵy oqıǵalardy, zar-zaman aqyndaryn, jyrshy-jyraýlarymyzdy bilýimiz qajet. Sonda biz jazýshynyń jan syryn uǵyna alamyz. Onyń jazǵandaryn, aıtqysy kelgenin birden túsinemiz», – deıdi mádenıettanýshy, ádebıettanýshy ǵalym, fılologıa ǵylymynyń kandıdaty, qoǵam qaıratkeri Murat Áýezov.
İs-sharada jazýshynyń álemdik órkenıet pen adamzat aqyl-oıyndaǵy orny men rólin aıqyndaý, qazaq jáne álem ádebıetiniń ádebı baılanysyn nyǵaıtý kerektigi aıtyldy.
«Biz M.Áýezovtiń murasyn jańa qyrynan tanyp, ony álemdik arenaǵa kóterýimiz qajet. Osy ýaqytqa deıin biz muhtartanýdy sosıalısik realızmde shyǵarmasyn týdyrǵan qalamger retinde tanyp kelemiz. Al negizinde ol olaı emes. Sol kezdiń ózinde Muhtar - barlyq adamzattyń máselelerin kótergen iri qalamger. Sondyqtan ol álemge tez tanyldy. «Abaı joly» romany tek qazaqtyń turmysyn ǵana nasıhattap qoıǵan joq. Jalpyadamzattyq problemalardaǵy Abaı sekildi aqyndardyń máselesi qalaı kóterildi degen suraqqa jaýap berdi. Sondyqtan ony oqyǵan álem elderi ózinshe unatyp, ony qyzyǵa oqydy», – deıdi M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń bas dırektory, QR UǴA korespondent-múshesi, fılologıa ǵylymynyń doktory Kenjehan Matyjanov.
Halyqaralyq ǵylymı konferensıanyń sońynda bes birdeı kitaptyń tusaýkeser rásimi ótti. Sharaǵa AQSH-tyń Almatydaǵy bas konsýly Kerolaın Sevıdj, «M.O.Áýezov úıi» ǵylymı-mádenı ortalyǵynyń dırektory, fılologıa ǵylymynyń kandıdaty Dıar Qonaev qatysty. Sondaı-aq, «Meniń Áýezovim» atty oqýshylardyń respýblıkalyq shyǵarmashylyq saıysynyń júldegerlerin marapattaý rásimi ótti.