Otbasy - adamzat oılap tapqan kez kelgen qoǵamdyq formaǵa qaraǵanda uzaq ómir súrgen ınstıtýt. Biraq dál osy otbasy qoǵamdaǵy ózgeristerdi birinshi bolyp sezedi. Búginde áıelder eńbek naryǵynda belsendi, mansap quryp, otbasylyq tabystyń negizgi bóligin tabatyn jaǵdaılar jıilep keledi. Al er adamdar jańa shyndyqta óz ornyn izdep, otbasyndaǵy rólin qaıta baǵamdaýda.
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń (QSZI) bas ǵylymı qyzmetkeri Aıgúl Zabırova er men áıel tabysyna qatysty qazaqstandyqtar arasynda júrgizilgen saýalnama nátıjesin bólisti, - dep habarlaıdy Aqshamnews.kz tilshisi.
Jańa shyndyq: áıel - negizgi asyraýshy
Qazaq qoǵamynda er adamdy otbasynyń basty asyraýshysy retinde qabyldaý ǵasyrlar boıy qalyptasqan. Sondyqtan "áıeldiń kúıeýinen kóp tabýy" keıde ishteı qarsylyq pen alańdaýshylyq týǵyzady. Alaıda bul úrdis tek Qazaqstanǵa ǵana tán emes. Búkil álemde áıel tabysy joǵary otbasylardyń sany artyp keledi. Bul tek qarjylyq emes, áleýmettik jáne mádenı ózgeristerdiń de aıǵaǵy.
QSZI júrgizgen saýalnama nátıjesi boıynsha, qazaqstandyqtardyń 60%-y mundaı jaǵdaıdan eshqandaı másele kórmeıdi. Al 37%-y áıeldiń kóp tabýy otbasynda qıyndyq týdyrýy múmkin dep sanaıdy. Sebebi, qazir qoǵamda dástúrli jáne zamanaýı túsinikpen ómir súretinder de bar.
Kim kóbirek alańdaıdy?
Zertteý kórsetkendeı, er adamdar áıeldiń tabysy joǵary bolǵan jaǵdaıǵa kóbirek alańdaıdy: olardyń 39%-y muny otbasylyq máselelerdiń kózi dep esepteıdi. Áıelder arasynda bul kórsetkish 36% shamasynda. Bul aıyrmashylyq tabysty er adamdardyń mártebemen, al áıelder bolsa, otbasynyń ál-aýqatymen baılanystyrýynan týyndaıdy.
Jas aıyrmashylyǵy da mańyzdy ról atqarady. Jastardyń kóbi (30 jasqa deıin) mundaı jaǵdaıdy qalypty qabyldaıdy, al úlken býyn (60 jastan asqandar) "er adam - otbasynyń tiregi" degen dástúrli kózqarasty ustanady.
Qyzyǵy, aýyl men qala turǵyndarynyń pikirinde aıtarlyqtaı aıyrmashylyq joq. Iaǵnı bul tek aımaqtyq emes, mádenı qubylys. Al bilim deńgeıi ósken saıyn túsinistik te artady: joǵary bilimi bar azamattardyń eki úshin biri munda esh qaýip kórmeıdi.
Tabys pen senimniń baılanysy
Kiris deńgeıi tómen adamdardyń arasynda áıeldiń kóp tabýy kóbine "bılik pen baqylaý" máselesimen baılanystyrylyp, qaýip retinde qabyldanady. Al qarjylyq jaǵdaıy jaqsy, bilimdi azamattar muny otbasyndaǵy seriktestik retinde kóredi.
Dinı senimi joǵary azamattardyń jartysyna jýyǵy bul jaǵdaıdy "otbasylyq tepe-teńdikti buzady" dep sanaıdy.
Álemdik tájirıbe: eski men jańanyń qaqtyǵysy
Búkil álemde áıelderdiń erlerden kóp tabýy qalypty jaǵdaıǵa aınalyp keledi. Biraq bul úderis barlyq jerde birdeı qabyldanbaıdy. Mysaly:
- AQSH-ta mundaı juptar óz nekelerin "óte baqytty" dep sanaý sırek kezdesedi;
- Shvesıa syndy genderlik teńdik joǵary eldiń ózinde kúıeýi áıelinen az tabatyn erler arasynda kúızelis pen psıhologıalyq qıyndyq jıi kezdesedi;
- Japonıada áli de er adamnyń tabysy otbasy mártebesiniń ólshemi sanalsa, Qytaıda kerisinshe, áıeldiń mansabyna qurmet artyp keledi;
- Birqatar musylman elderinde áıeldiń tabysy er adamnyń namysyna nuqsan keltiredi dep sanalady, biraq jastar arasynda bul kózqaras ózgerip keledi.
Al Qazaqstan bul jaǵynan orta joldy ustanady: elimiz eski úlgiden alystap, jańa tepe-teńdikke qaraı bet alǵan, biraq áli de dástúrli túsinikterdiń izi saqtalǵan.
Búgingi qoǵamda "er adam - asyraýshy" modeliniń ornyna "biz birge tabamyz, birge jaýap beremiz" degen jańa paradıgma qalyptasyp keledi.
Áıeldiń kóp tabýy otbasyn álsiretpeıdi, kerisinshe, seriktestik pen ózara qurmetke negizdelgen jańa úlgini qalyptastyrady. Qazir otbasy bılik ıerarhıasynan teń quqyqty seriktestikke aýysýda. Bul - zamanaýı qoǵamnyń basty belgisi bolsa kerek.