Абайтанушы, филология ғылымдарының кандидаты Омар Жәлел "ойбай" сөзінің шығу тарихын айтты, - де хабарлайды Аqshamnews.kz.
Бұл туралы ол Ұлан Құрманғалиевке берген сұхбатында бөлісті.
"Баянауыл емес, негізінен Баянаула. Башқұрт еңбектерінде, Бұхар жырауда да солай келтірген. Бұл енді бөлек әңгіме. Бай ананың ауылы деген ғой. Ал бай ана Ұмай ана аталған. Ол - қазақтар сыйынатын әйел болған. Бұрын әйелдер киіз үйдегі бауға асылып босанған. Шоқан Уәлихановтың айтуынша, әйелдер Ұмай ана мен Байанаға сыйынған. Ойбай деген сол кезден шыққан, "О, Бай ана" дегендей. Қазір бұл сізді ер де, әйел де айтады. Бұл - "қатын ойбай" деп аталады", - дейді ол.
Еске салайық, бұған дейін бұл сөз туралы тарих ғылымдарының докторы Жамбыл Артықбаев та жазған.
"Этнографиялық деректер түркі-моңғол халықтарының Байана, Ұмай ана, Май ана деп атап жүргендерінің бір ғана ана құдайы екенін анықтайды. Қазақтың ішінде сақталған "ой-бай" сөзінің мағынасы тек Байана ұғымы арқылы ғана түсінікті болады. "Ойбай" Байананы көмекке шақыру, жалбарыну, толық нұсқасы "Ой-бай-ана". Ал енді ісләм уағызшыларының (молдалардың) "ойбай" сөзіне байланысты "шайтанның атын атама, бісміллә де, тіліңді кәлимаға келтір" деуі, Байана атының ұмытылуына ісләм дінінің тікелей ықпалы бар екенін көрсетеді. Шындығында да, Сібір түркілерінің әлі күнге есінде жүрген "Байана" қазақтың ішінде тек "Баян сұлу", немесе одағай "ойбай" түріңде сақталуы ісләм дінінің тікелей ықпалының нәтижесі. Көне заманда "байана" ұғымының географиялық және этникалық шекарасы Еуразия құрлығын түгел қамтып жатты. Бұл ұғым тек түркі-моңғолда ғана емес үнді-еуропа, финно-угор, семито-хамит т.б. тіл семьяларында кеңінен тараған. Бірақ толық мәнін тек Орталық Азия халықтары сақтап қалды. Ендеше, Баян сұлу бейнесіне негіз болған Байана Жаратушы образы ретінде ондаған мыңдаған жылдар, ал Баян сұлу образы ретінде 1000 жылдан астам өмір сүрді", - дейді ол.