Қазақстанның негізгі табыс көзі мұнай мен газды сатудан түскен пайда болып қала береді. Өнімді өткізуден түсетін салық Ұлттық қорды толықтырады, оның ақшасы бюджетке түседі, деп хабарлайды aqshamnews.kz.
EMCG консалтингтік компаниясының басқарушы серіктесі Қасымхан Қаппаровтың айтуынша, бес жылдан кейін, яғни 2029 жылы мұнайға сұраныстың төмендеуі немесе мұнай бағасы құлдырауы мүмкін. Бұл туралы ол Kazakhstan Growth форумында айтты.
«Соңғы 20 жылда Қазақстан мұнай экспортынан 700 миллиард доллар немесе мұнай экспортының 60 пайызын алды. Біз жылына 20-дан 40 миллиард долларға дейін, орта есеппен 30 миллиард долларға жуық табыс табамыз. Дивидендтер мен шетелдік инвесторлардың үлесін есептемегенде, жылына 10-нан 20 миллиард долларға дейінгі сома туралы айтуға болады. 1999 жылдан 2007 жылға дейін өндірістің күрт өсуі екі фактормен анықталды: өндіріс көлемінің өсуі және мұнай бағасы. Алайда 2008 жылдан бері өндіріс 40 пайызға ғана өсті», - деді Қаппаров.
Консалтингтік компания өкілінің айтуынша, соңғы алты жылды нөлдік өсу кезеңі деп атауға болады. Алдағы бес жылда Қазақстанда мұнай өндіру 17 пайызға, яғни жылына 4 пайызға артады деп жоспарлануда. Бұл негізінен Теңгизді кеңейту жобасына байланысты болады.
«Бұл көрсеткіштер 2007-2018 жылдар кезеңімен салыстырылады. Менің ойымша, қазіргі уақытта 2029 жылдан кейін мұнай өндіруді одан әрі арттыру туралы айтуға мүмкіндік беретін басқа ірі жобалар жоқ. Бұл бұдан кейін көлем тұрақталуы мүмкін дегенді білдіреді. Сонда мұнайдан түсетін түсімдер мұнайдың әлемдік бағасымен тікелей байланысты болады», - деп түсіндірді сарапшы.
Қасымхан Қаппаровтың айтуынша, алдағы бес жылда әлемдік мұнай сұранысының төмендеу қаупі бар. Осы факторлардың ішінде:
Қытайдың мұнайға деген сұранысының төмендеуі;
Ірі мұнай экспорттаушылар БАӘ мен Ресей әлеуметтік және әскери шығындарын қаржыландыру көлемін ұлғайту үшін өз өндірістерін ұлғайтуы;
Дамыған елдер электр энергия көздеріне көшуде және электр қозғалтқыштарын пайдалану жағына аса мән беруде.
Тәуелсіз экономист Алмас Чукиннің пікірінше, 2035 жылы мұнайды тұтынудың ең рекордтық көрсеткіші тіркелуі мүмкін. Ал 40-шы жылдардан кейін қара алтынды тұтыну біртіндеп төмендей бастайды. Маман мұнайға деген сұраныс күрт төмендеп кетуі мүмкін емес деп есептейді.
«Ең бастысы, бізде патерналистік, мемлекеттік монополиялық модельден еркін нарықтық экономикаға көшу керек. Біз бюджеттік дағдарыстан мемлекеттің өзіне алған міндеттемелерін орындай алмай отырғанын көріп отырмыз. Кірісіміз бен шығысымыз сәйкес келмейді. Соңғысы автоматты түрде өседі, өйткені олардың көпшілігі индекстеу арқылы салынған. АЕК өзгеріп, бірқатар әлеуметтік бағдарламалардың құны автоматты түрде өседі», - деп жауап берді сарапшы.
Алмас Чукин жаңа жылда АЕК екі триллион теңгеге өскен сайын шығыстар автоматты түрде өсетінін есептеді.
«Қорда (Ұлттық қор – ред.) әлі бар. Бірақ биыл біз салғанымыздан да көп алдық. Біз оны енді ғана пайдалана бастадық», - деп бөлісті тәуелсіз экономист.
Алмас Чукиннің пайымдауынша, Олаф Шольцтың Қазақстанға келуі мұнай мәселесімен тікелей байланысты емес. Тәуелсіз экономист әңгіме ең алдымен геосаясат жайында болып отырғанын меңзейді.
«Орталық Азиядағы еуропалық санкцияларға белгілі бір наразылық бар екені анық. Ресеймен бірге экономикалық мүддемізге де нұқсан келді. Негізінде Германия мен Еуроодақ бізге қарсылық жоқ деп айтуға тырысады. Ортақ мақсат – қол алысу, сондықтан басқа президенттер де шақырылды. Германия екінші экспорттаушы ел, сондықтан неміс бизнесіне қолайлы жағдай жасау мәселесі өте маңызды. Осыған байланысты басты міндет Өзбекстандағы еңбек эмиграциясы мен Қазақстандағы мұнай болды. Бұл, шын мәнінде, «Ресеймен сөйлес, олардан ала алмағанымызды қазақ мұнайымен толтыру керек» деген өтініш. Таза географиялық және экономикалық мәселелер», - деді Чукин.
Бірақ, Алматыда өткен KIOGE 2024 мұнай-газ конференциясында Энергетика министрі Алмасадам Сәтқалиев Германия Қазақстаннан Schwedt мұнай өңдеу зауытындағы Rosneft Deutschland GmbH (RDG) компаниясына мұнай жеткізу көлемін ұлғайтуды сұрап отырғанын айтты.
«Қазақстан германиялық және ресейлік тараптармен қазақстандық мұнайды «Транснефть» ПАҚ жүйесі арқылы тасымалдау туралы келісімдер шеңберінде жылына 1,2 млн тоннаға дейін мұнайды тасымалдауға келісім жасалды. Келісім аясында Атырау-Самара мұнай құбыры «Достық» жүйесі арқылы Германияның Шведт мұнай өңдеу зауытына тасымалданды. Соның нәтижесінде мұнай тасымалдау көлемі 2023 жылы шамамен 1 млн тонна мұнайды құрады.
Сондай-ақ, оның айтуынша, осы жылдың қыркүйегінде мұнай тасымалдау келісімі 2025 жылдың соңына дейін ұзартылған. Ал 2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Германияға қазақстандық мұнай экспортының көлемі 1,082 млн тоннаны құрады. Қазір Энергетика министрлігі «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ-мен бірлесіп, Германияға қосымша мұнай жеткізу мәселесі қарастырылып жатқан көрінеді.