15 مامىر – حالىقارالىق وتباسى كۇنى. قازاقتا وتباسى – قوعامنىڭ ىرگەتاسى، ۇرپاق ساباقتاستىعىنىڭ وزەگى. دەگەنمەن كەيىنگى جىلدارى دەموگرافيالىق جانە الەۋمەتتىك كورسەتكىشتەر كوڭىل كونشىتپەيدى. بۇل تۋرالى ستاتيستيكا نە دەيدى؟ قازاقستاندا قانشا جۇپ جىل سايىن نەكە قيادى؟ تولىعىراق aqshamnews.kz ماتەريالىندا.
بۇدان ءبىر اي بۇرىن احات ورگاندارى بىلتىرعى كورسەتكىشتەردى ۇسىندى. 2024 جىلى 123،6 مىڭ نەكە تىركەگەن، بۇل 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 2،2 پايىزعا ارتىق.
ءبىر جىلدا قانشا نەكە قيىلعان؟
ال 2020–2024 جىلدار ارالىعىندا قازاقستاندا 500 مىڭنان اسا ادام نەكە قيعان. بۇل كەزەڭدە ەڭ جوعارى كورسەتكىش 2021 جىلى تىركەلىپ، 140 مىڭ جۇپ شاڭىراق كوتەرگەن. الايدا كەيىنگى جىلدارى بۇل كورسەتكىش بىرتىندەپ تومەندەگەن: 2024 جىلى 123،6 مىڭ نەكە تىركەلگەن. ال 2025 جىلدىڭ العاشقى ءۇش ايىندا بار بولعانى 22،5 مىڭ نەكە قيىلعان.
ەلىمىزدە قانشا وتباسى بار؟
2021 جىلعى ۇلتتىق حالىق ساناعىنىڭ ناتيجەسىنە سايكەس، ەلىمىزدە 5،5 ميلليون وتباسى بار. بۇل كەيىنگى ون جىلدا 1،1 ميلليونعا كوبەيگەنىن كورسەتەدى.
- وتباسىن قۇرعانداردىڭ ءىشىن ەرلەدەردىڭ 78 پايىزى جانە ايەلدەردىڭ 79،1 پايىزى نەكەگە العاش رەت تۇرعان
- اجىراسقاننان كەيىن قايتا ۇيلەنگەن ەرلەردىڭ ۇلەسى – 20،8 پايىز، تۇرمىسقا شىققان ايەلدەردە –19،4 پايىز.
گەوگرافيالىق ەرەكشەلىك
قالالىق جەرلەردە 82،1 مىڭ نەكە، ياعني 66،4 پايىز، اۋىلدىق جەرلەردە 41،5 مىڭ نەكە، ياعني 33،6 پايىز قيىلعان.
العاش رەت ۇيلەنەتىندەردىڭ ورتا جاسى قانداي؟
العاش نەكە قۇرعان ەرلەردىڭ ورتا جاسى 27 بولسا، ايەلدەر ءۇشىن – 25 جاس.
نەكە جىلدىڭ قاي ايىندا ءجيى تىركەلەدى؟
2024 جىلى نەكە جاز ايلارىندا ەڭ كوپ تىركەلگەن:
- ماۋسىم – 11 675،
- شىلدە – 13 739،
- تامىز – 12 936 بىرلىك.
اجىراسۋ بويىنشا ستاتيستيكا
بۇل كورسەتكىش تە الاڭداتادى. 2019 جىلى ەلىمىزدە 59 مىڭ اجىراسۋ تىركەلسە، 2024 جىلى بۇل كورسەتكىش 40 مىڭعادەيىن ازايعان. ياعني، كەيىنگى بەس جىلدا اجىراسۋ 33 پايىزعا تومەندەگەن. الايدا زەرتتەۋ ناتيجەسى اجىراسۋلاردىڭ 35 پايىزعا جۋىعى نەكەدە بەس جىلعا جەتپەي ءومىر سۇرگەن وتباسىلاردىڭ ۇلەسىندە ەكەنىن كورسەتتى.
قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى (كيور) جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەرگە سايكەس، وتباسىلاردىڭ بۇزىلۋىنا اسەر ەتەتىن نەگىزگى سەبەپتەر الەۋمەتتىك جانە پسيحولوگيالىق سيپاتتا بولادى.
- اجىراسۋلاردىڭ 61،7%-ى ىشىمدىك پەن ەسىرتكىگە تاۋەلدىلىكپەن بايلانىستى بولسا،
- 51،1%-ىندا تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىق تىركەلگەن.
- سونىمەن قاتار، 47% – وپاسىزدىق،
- 38،4% – قۇمار ويىندارعا تاۋەلدىلىك اجىراسۋدىڭ باستى سەبەپتەرى رەتىندە كورسەتىلگەن.
قازىرگى جاستاردىڭ وتباسىلىق ومىرگە دەگەن كوزقاراسى وزگەرىپ جاتىر. وقۋعا، مانساپقا، قارجىلىق تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلىپ، وتباسىن قۇرۋدى كەيىنگە قالدىرۋ سياقتى ءۇردىس كەڭ تارالىپ كەلەدى. دەموگرافيالىق جاعىنان العاندا، قازىرگى نەكە جاسىنداعى جاستار – 1995–2000 جىلدارى تۋعان بۋىن. بۇل كەزەڭدە ەلدە بالا تۋۋ دەڭگەيى تومەن بولعان. سوندىقتان نەكە سانىنىڭ ازايۋى تەك الەۋمەتتىك ەمەس، دەموگرافيالىق سەبەپتەرگە دە بايلانىستى.
كيور ماماندارى وتباسىلىق ينستيتۋتتى ساقتاۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قاجەت ەكەنىن ايتادى. ولاردىڭ قاتارىندا تاۋەلدىلىكتىڭ الدىن الۋ، وتباسىلىق مادەنيەتتى دامىتۋ، الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك پەن قولداۋدى كۇشەيتۋ سەكىلدى باعىتتار بار.