TikTok әлеуметтік желісі қазақстандық балаларға қауіп төндіре ме, әлде ол басқа әлеуметтік желілерден аса қауіпті емес пе?
Министрдің мүмкіндікке қатысты мәлімдемесі
22 сәуірде Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева парламент отырысында TikTok әлеуметтік желісіне тосқауыл қою мүмкіндігі туралы мәлімдеді. Министрлік бұл мәселе арнайы зерттеліп, талқыланып жатқанын мәлім етті, деп хабарлайды аlmaty-akshamy.kz.
"Министрліктің атына Мәжіліс депутаттарының Қазақстанда кәмелетке толмағандарға арналған TikTok әлеуметтік желісіне тыйым салу туралы сауалдары мен бастамалары жолданды. Депутат Ерлан Саиров қазақстандық жастарға арналған контентті онлайн-платформаларда реттеу мәселесін көтерді," - деп хабарлады Мәдениет және ақпарат министрлігі.
TikTok қауіптілігі туралы мәселелер
Министрлік TikTok балалардың пайдалы дүниелерге қол жеткізуін қатаң шектемейді деп санайды. TikTok онлайн платформасының ішкі ережелеріне сәйкес, оны пайдалану 13 жастан бастап адамдарға қол жетімді. Сонымен қатар, басқа әлеуметтік желілерде де ұқсас ережелер бар.
"2023 жылы TikTok онлайн-платформасында 8 857 заңсыз материалдар анықталды. 2024 жылғы 24 сәуірдегі жағдай бойынша меншік иесі 3 511 заңсыз материалдарды жойды. Жыл басынан бастап 2024 жылдың 13 мамырына дейін TikTok-та 1 770 заңсыз материал анықталды," - деп хабарлады ведомстводан.
Халықаралық тәжірибе
Мәдениет және ақпарат министрлігі кейбір мемлекеттерде TikTok бұғатталғанын еске салды. Министрлік басқа елдердегі TikTok онлайн-платформасын бұғаттау тәжірибесін зерттеді, бұл мәселені екі негізгі себеппен түсіндіреді: саяси ықпал ету және ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіру.
"Министрлік өз кезегінде басқа елдердегі TikTok онлайн-платформасын бұғаттау тәжірибесін зерттеді. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, қосымшаны пайдалану негізінен екі жағдайда шектеледі. Біріншісі-қосымша саяси ықпал ету және ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін құрал ретінде қарастырылады. Бұл әсіресе геосаяси қақтығыстарға қатысатын елдерге тән: АҚШ, ЕО елдері, Оңтүстік-Шығыс Азия (Тайвань) және Ресей Федерациясы. Екінші-бұғаттау орынсыз мазмұнның болуымен және жасөспірімдердің (орталық және Оңтүстік Азия елдері) психикалық және адамгершілік дамуына зиян келтіретін аудиторияға теріс әсерімен түсіндіріледі. Осы мәселелерді зерделеу үшін терең талдау жасау қажет, бірақ біз үшін қазақстандық пайдаланушылардың қауіпсіздігін және мүдделерін қорғалуына басымдық береміз. Дегенмен, бақылаусыз ақпарат ағынының дүниетанымның қалыптасуына, рухани және адамгершілік дамуы мен балаларды тәрбиелеуге теріс әсерінің салдарын ескеру қажет".
Министрлік бұғаттау туралы шешім қабылдамау үшін әлеуметтік желі әкімшілігі заңсыз мазмұндағы контентті жойып, өз тарапынан белсенділік танытуға тырысуда.
"Танымал онлайн-платформалар ел азаматтарының өмірінің ажырамас бөлігіне айналғанын ескерген минстрлік шектеу шараларын қолдануға мүдделі емес. Мұндай проблемаға тек Қазақстан ғана тап болмайды. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, соңғы бірнеше жылда әлемнің көптеген елдерінде TikTok жұмысына шектеу шаралары қолданылуда", - деп қорытындылады министрлікте.
Тақырыпқа орай
"Қазақстанның Интернет қауымдастығы" заңды тұлғалар бірлестігінің президенті Шавкат Сабиров Аида Балаева мен депутаттардың жалпы әлеуметтік желіні бұғаттау туралы емес, құқыққа қайшы контентпен күрес туралы айтады деп есептейді.
"Бұл TikTok-ты бұғаттау туралы емес. Министр Аида Балаева бұғаттау фактілері туралы емес, заңға қайшы келетін контенттерге қарсы күрес туралы айтты. Көпұлтты Қазақстанның келісімі мен бейбітшілігіне нұқсан келтіретін арандатушылық хабарламаларды пайдаланушылар, ақпараттық буллинг арқылы таратады. Менің ойымша, ешкім TikTok жұмысын ішінара немесе толығымен шектегісі келмейді. Тіпті азаматтардың өмірін мәнсіз етіп, ал блогерлерді табысанан шектегісі келмейді. Аида Балаева мен Мәжіліс депутаты Ерлан Саиров, өкінішке орай, TikTok-та кездесетін заңсыз контент туралы айтты. Бірақ TikTok өкілдері мұндай контентпен және негативпен қалай жұмыс істейтіндерін айтудың орнына, Наурыз мерекесі мен конкурстарды қалай өткізетіндерін айта бастады. Олар осылайша ұзақ уақыт жақсы қарым-қатынас орнатамыз деген ойда. Осындай әрекеттерден кейін олардың ұзақ өмір сүруіне және ынтымақтастығына байланысты оларға қойылатын талаптар азаятын көрінеді? Мәселе онда емес. Әлеуметтік желілер заң талаптарын сақтауы керек. Олар өздерінің әлеуметтік желісінде не таралып жатқанын қадағалап отырулары керек", - деп есептейді Шавкат Сабиров.
Өз кезегінде, заңгер Жанетта Камелева қазіргі әлемде әлеуметтік медианы бұғаттау - бұл бір қадам артқа кету деп санайды.
"Менің ойымша, бүкіл әлем буллингпен күресіп жатқан кезде әлеуметтік желіні бұғаттау мәселені шешпейді. Буллинг Tik Tok пайда болғанға дейін біздің өміріміздің бір бөлігі болды. Қорқыту, үркіту, қудалау, жеке басының тұтастығын бұзатын және адамның қадір-қасиетіне әсер ететін қорлау әрқашан болған. Қалай болғанда да, мұндай құбылыстар тиісті тәрбиенің болмауының нәтижесі болып табылады. Мемлекет өскелең ұрпақтың мәдениеті мен тәрбиесімен жұмыс істеуі керек. Біртұтас идеология, отбасылық құндылықтарды қорғауға тәрбиелеу керек. Балалар мен жастар үшін спорт секциялары, үйірмелер қолжетімді болуы тиіс. Мектептерде медиа сауаттылық бойынша сабақтар өткізу қажет", - деп есептейді Жанетта Камелева.