2024 жылдың тамыз айында Қазақстанда еуроның нетто-сатылымы (сату көлемі мен сатып алу арасындағы айырмашылық) шілдемен салыстырғанда 88%-ға, ал 2023 жылдың тамызымен салыстырғанда 92%-ға төмендеді. Бұл құлдырау 2018 жылдан бергі ең төменгі көрсеткіш болып отыр. Еуроға деген сұраныстың мұндай төмендеуі қазақстандық қаржы нарығындағы маңызды өзгерістерді аңғартады.
Еуроға сұраныстың төмендеуінің негізгі себептері:
Еуро бағасының қымбаттауы. Тамыз айында еуроның құны 2,2%-ға өскен. Валютаның қымбаттауы қазақстандықтардың еуро сатып алуға деген қызығушылығын азайтып, сұранысқа кері әсер етті. Бағаның өсуі азаматтардың еуро алуын шектеуге немесе толық бас тартуына әкелуі мүмкін.
Экономикалық тұрақсыздық. Қазақстандағы инфляцияның жоғары деңгейі, әлемдік нарықтағы тұрақсыздық және ішкі экономикалық белгісіздік халықтың қаржылық шешімдеріне айтарлықтай әсер етті. Азаматтар еуроға қарағанда, рубль немесе доллар сияқты валюталарға сенім артып, басқа нарықтарға бет бұрған секілді. Рубльге деген сұраныстың өсуі осыған дәлел бола алады.
Туризм мен халықаралық сауданың әсері. Әдетте еуроға сұраныс шетелге саяхаттау, еуропалық нарықтағы инвестициялар немесе сауда-саттықпен байланысты болады. 2024 жылы әлемдегі геосаяси тұрақсыздық, пандемиядан кейінгі экономикалық қалпына келу кезеңі және қазақстандықтардың халықаралық нарықтарға қатысуының азаюы еуроға сұраныстың төмендеуіне себеп болған болуы мүмкін.
Сонымен қатар, 2024 жылдың тамызында рубльге сұраныстың артуы байқалды. Бұл өсім 2022 жылдың наурыз айынан бері алғаш рет тіркеліп отыр. Рубльге деген қызығушылықтың артуына бірнеше себеп бар:
Ресеймен тығыз экономикалық байланыстар. Қазақстан мен Ресей арасындағы сауда-саттық көлемінің артуы, сондай-ақ ресейлік тауарларға сұраныстың өсуі рубльге деген қажеттілікті күшейтті.
Инфляция мен пайыздық мөлшерлемелердің әсері. Рубльдің бағамы тұрақты болып, еуроға қарағанда қолжетімді болғандықтан, бұл қазақстандықтардың рубль сатып алуға деген қызығушылығын арттырды.
Сарапшылар Еуроға сұраныстың күрт төмендеуі валюталық нарыққа айтарлықтай өзгерістер енгізуі мүмкін дейді. Банктер мен айырбастау орындары еуро операцияларын қысқартып, басқа валюталарға, әсіресе рубль мен долларға көбірек көңіл бөлуі ықтимал.
Қазақстан азаматтары инвестициялық және сауда-саттық шешімдерінде еуроға қарағанда, рубль мен долларды артық көріп, осы валюталарға көбірек сенім артады. Бұл үрдіс халықаралық сауда қатынастарына да әсер етуі мүмкін.
Еуроға сұраныстың тарихи төмендеуі – экономикалық факторлар, валюталық бағамдардың өсуі және тұтынушылық мінез-құлықтағы өзгерістердің нәтижесі. Қазақстанда рубльге деген сұраныстың артуы осы өзгерістердің бір бөлігі ғана. Алдағы уақытта бұл үрдістер қазақстандық экономикалық саясат пен қаржы нарығына жаңа ықпалын тигізуі ықтимал.