Баланы тыңдау, оған түсіндіру - ең тиімді тәрбие құралы. Мұны психолог пен бала тәрбиесіне мән беретін мамандар жиі айтады. Алайда "бала таяқпен ғана дұрысталады" деген түсінікте қалған ата-аналар бар. Біз мектеп психологы Аяулым Бақытовамен сұхбаттасып, неге балаға қол көтеру дұрыс емесін, заманауи тәрбие тәселдерін сараладық.
Аяулым Оралқызы баламен қарым-қатынаста Шалва Амонашвилидің ізгілік педагогикасы қағидаларын басшылыққа алу қажетін айтады. Бұл тәсілде ең бастысы – баланың ішкі әлемін түсініп, құрметпен қарау.
"Ізгілікті қарым-қатынас, ізгілікті педагогика — баланың ішкі жан дүниесіне құрметпен қарап, оның табиғи қабілеттерін ашуға бағытталған тәрбие жүйесі. Бұл әдіс баланы жазалау арқылы емес, махаббат пен сенім арқылы тәрбиелеуді көздейді. Амонашвилидің айтуынша, білім адамға жүрек пен ақыл арқылы беріледі, өйткені ол адам жанына сүйіспеншілік арқылы жол табады", - дейді маман.
Ізгілікке құрылған орта – бала дамуының кепілі. Баланы ұрмай тәрбиелеу үшін отбасында және мектепте қауіпсіз, жылы орта қалыптасуы қажет. Мұндай ортада бала өзін еркін сезініп, ойын ашық жеткізеді, ішкі тебіренісін бөлісіп, арманын айтады.
Ал физикалық күш көрсету:
- Баланың өзін-өзі төмен бағалап;
- Қорқыныш пен агрессияны тудырады;
- Ата-ана мен бала арасындағы сенімді әлсіретеді;
- Қоғамдық нормалар мен құндылықтарды қабылдауын тежейді.
"Ізгілікке негізделген тәрбие әдістері баланың тұлға болып қалыптасуына, оның әлеуетін толық ашуға мүмкіндік береді", - дейді ол.
Заманауи тәрбие тәсілдері – баланы еркелету емес. Бұл – нақты шекара мен жүйені сақтап, балаға түсіністікпен қарау. Бүгінде позитив тәрбие, эмоционал интеллект және мейірімді, бірақ талапшыл қарым-қатынас ұғымдары алдыңғы қатарда.
Баланы ұрмай, қалай тәртіпке шақыруға болады?
-
Ашуыңыз келгенде алдымен сабырға келіңіз. Эмоциямен қабылданған шешім ешқашан дұрыс болмайды.
-
Түсіндіру арқылы үйретіңіз. Бала "нені" емес, "неге" дегенді түсінгенде ғана тәрбие алады.
-
Жауапкершілік артыңыз. Балаға сеніп тапсырылған істер оның өзіндік құндылығын арттырады.
-
Шекараны нақтылаңыз. Балаға ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін түсіндіру маңызды.