Биылғы ақпан аязы мен боранын ала келмеген секілді. Қар еріп, жылғаларда су ағып жатыр
«Ақпан-тақпан алты күн, Айғайлап соқса жеті күн...» деген бұрыннан жеткен қанатты сөз бұл айдың адуынды мінезін аңғартса керек. Ақпан жыл ішіндегі ең суық, аязы қатты ай саналған. Қазекең ақпанды «үштің айы – күштің айы» деп бекер атамаған.
Қыстың 40 күндік шілдесі 5 ақпан күні шығады. Тас төбеге шарықтап шыққан Үркер жұлдызы төбеден батысқа қарай төмендеп ауады. Осыдан кейін Арқада 30 градустан аса аяз болмайды. Бұл қытымыр күндер аяқталды деген cөз емес. Дауылды, боранды күндер әлі біткен жоқ...
Қазекең «Құт келеді – жұт келеді» деп әрі қуанған, әрі сақтанған ақпан айының бүгін екісі. Аяздың сынғаны аңғарылып тұр. Алайда, бұл жылымық соңы қар мен жаңбырға ұласуы әбден мүмкін.
Ақпан тұрақсыз: кейде аяздың беті қайтып сынады, кейде аспан түнеріп, жапалақтап қар жауады. Оның бұрқасынды да, шуақты күндері де алма-кезек.
Ақпанда қыс пен көктем белдеседі. Қаңтарда бұрқасын, боран тәулік бойы соқса, ақпанда түнде, таң алдында соғады. Ақпан борандайды, келер наурыз – жылауық. Ақпан аяғында аяз айылын жиып, қыс қаһарынан айырылады. «Ақпанда күн ат адым ұзарады». Бұрынғы жұлдызшылардың ақпан айы мен «ақпан амалы» туралы осындай жорамалы бар. Өткен пайымымызда бұл туралы жазғанбыз.
Ай ортасынан ауа сырғақты қатты боран соғатын болған, осы ат құлағы көрінбейтін боранды күндерде қасқырлардың ұйығуы (17–23 ақпан арасында) басталады. Дала көкжалдары боранда жұптасып, 62 күннен соң бөлтірігін өмірге әкеледі екен. Сырғақ деп бұршақтан кіші мұзды қар түйіршіктерін айтады. Көнекөз қариялар бұл амалдың атауын осы бөрілер мен сырғақты боранға байланысты «Бөрісырғақ» деп атаған. Өткен айда әлеуметтік желіде (14.01.2023) Молдабаев Жарқынәлі деген азамат осы боранды амалды «Қыс шілдесінің» ішінде 15-19 қаңтарда болады деп жазыпты. Бұл – жаңсақ мәлімет.
Қолданыстағы күнтізбе бойынша, бүгін 2-ші ақпан. Ай күнтізбесі бойынша, ақпанның – 11-і, ал қазақша ақпан айы енді 11 күннен кейін (14 ақпанда) басталады. Апта айдың басқы кезіне, яғни алғашқы он күніне дөп келіп тұр.
Ал әрбір айдың басы мен ортасында және соңында ауа райында өзгеріс болатыны бесенеден белгілі жәйт. Оны бұрынғы жұлдызшылар сан мәрте дәлелдеген. Бұл сәйкестік алдағы аптаның құбылмалы болатынын: жаңбыр да, қар да жауатынын, ашық күндер де көрініс беретінін аңғартып тұр. Біз сөз етіп тұрған аптада (2–9 ақпан аралығында) жылылық сақталады. Тек таңертеңгілік пен кешкі және түнгі мезгілдерде ызғар, суық жел байқалады.