Журналистика – уақыттың үні, халықтың дауысы, шындықтың айнасы. Бұл киелі салаға адал қызмет етіп, оның дамуына бүкіл ғұмырын арнаған дара тұлғалар аз емес. Солардың ішінде Әбілфайыз Ыдырысовтың орны ерекше. Ол – қазақ баспасөзінің безендірілуіне жаңаша леп әкелген ғалым, кәсіби журналистикаға жаңа бағыт берген, көркем ойдың өрнегін газет-журнал беттеріне салған суреткер. Ұлы ұстаз!
Әбілфайыз Ыдырысов 1930 жылы 23 ақпанда Қостанай облысы, Аманкелді ауданы, Бүйректал елді мекенінде дүниеге келді. Оның балалық шағы қиын-қыстау кезеңге тап келді. Елдегі саяси-әлеуметтік өзгерістер, халықтың басынан өткен ауыр күндер болашақ журналистің өмірге деген көзқарасын қалыптастыруға ықпал етті. Ол жастайынан білімге құштар болып өсіп, сөз өнеріне жақын болды. Кейіннен осы қызығушылығы оны Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Журналистика факультетіне жетеледі. Өмірінің әр кезеңі — білім алу, шығармашылық және қоғамдық қызмет — халықтың рухани байлығын сақтауға бағытталды. Ол өз еңбектерінде қазақ халқының тәуелсіздікке ұмтылысын, ерліктерін және рухани құндылықтарын жырлады.
Шығармашылық мұра: сөздің сарасы
Әбілфайыз Ыдырысовтың шығармалары — бұл қазақ әдебиетінің алтын қоры. Өлеңдер, поэмалар, мақалалар арқылы халықтың тарихын, дәстүрлерін, тілін насихаттады. Оның шығармаларында даланың кеңдігі, халықтың ерлігі, тілдің маңыздылығы басымдылық тапты. Әрбір жолы — бұл халықтың рухани байлығын сақтауға арналған шақыру. Ол қазақтың тәуелсіздікке ұмтылысын, ерліктерін жырлап, оқырмандардың санасын оятуға тырысты. Шығармаларындағы сөздің сарасы — бұл тек әдебиеттің көркемдігі ғана емес, сонымен қатар халықтың рухани құндылықтарын сақтауға арналған күрес. Бүгінде қаламгерден бізге жеткен эссе, хикаяттар мен әдістемелік оқу құралдардан бөлек, «Айжанның ғашығы» (1965), «Берік» (1994), «Аңсаған әнімсің» (2000), «Ақсүйек», «Кер бұзаудың өлімі» (2004), повестерімен «Таңшолпан» романы.
Өзінің шығармашылық еңбек жолында 800-ден астам публицистикалық мақалалар, очерктер, оқулықтар, «Қазақ журналистикасының тарихы», «Біртуарлар болмысы», «Бағдарымыз – өркениет өрісі», «Тұлғалар» тағы басқа да пәндер бойынша әдістемелік құралдар дайындаған. Ә. Ыдырысовтың осындай жемісті еңбектері елеусіз қалмай, көзінің тірісінде «Еңбек ері», «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері», профессор, доцент, мәдениет қайраткері, ұлағатты ұстаз сынды атаққа ие болды. Ыдырысовтың журналистика саласындағы қаламтербеген алғашқы еңбектері оның ой-толғаулары. Шығармалардың қай-қайсысы болмасын жеңіл оқылады, терең ой салады. Тілі тартымды, ойы салмақты.
Ұстаздық жолы
Көптеген қазақ журналистерінің ұстазы. Ол Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Журналистика факультетінде дәріс оқып, мыңдаған шәкірт тәрбиеледі. Оның шәкірттері бүгінде газет-журнал редакцияларында, телевизия мен радиода, баспа саласында еңбек етуде. Зерттеулері қазақ баспасөзінің тарихын жүйелеуге, баспасөз мәдениетін көтеруге, журналистиканың сапасын арттыруға зор ықпал етті. Сонымен бірге, ұстаздықпен қатар факультет деканы қызметіне дейін көтеріліп, өз заманында әділ әрі жауапты басшы болған. 1972 жылы ғалым «1926-1932 жылдардағы республика баспасөзін ұйымдастырудағы Қазақстан Компартиясының рөлі» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. Сөйтіп, оны қорғаған соң 1974 жылы доцент атағы, 1990 жылы профессор ғылыми атағы берілді. Әбілфайыз Ыдырысов өз дәуірінде жарқын ғұмыр кешіп, қазақтың аса ірі қаламгері, ұлттық журналистиканың көшбасшыларының бірі атанды. Ғұлама Әуезовтің жолын жалғап, ұстаздық пен жазушылықты қатар ұштастыра білді. Ағартушылық қызметпен айналысып, кейінгі толқынға өнегелі туындыларын мұра етіп қалдырды. Шын мәнінде, ғасырдан ғасырға ұласқан өлмес мұраны 90 жылдық мәнді өмірімен жалғастырды.
Әбілфайыз Ыдырысовтың Мұхтар Әуезовпен замандас болғаны, оның дарынды шәкірті атанғаны – өз алдына бөлек бір шежіре. Қаламгердің артына қалдырған құнды естеліктері мен тың деректері – ұлттың баға жетпес қазынасы. «Ғалымның хаты өлмейді» деген нақылдың дәлелі де – осы!
Өз шығармасында:
“Әуезов – өзіндік бір әлем емес пе?! Оның сол әлемінің тұтас болмысы – терең қатпарлары түгел аршылып, әр түйір асылы жарқырай көрінгенде ғана толық ашылады. Сондықтан, Әуезов мұрасын зерттеуде оның әр кезеңде, әр ортада, әр түрлі жағдайларда айтқан сәуегейлік ойларын да қосу – адамдық әрі азаматтық парыз,” – деп жазады. Ол ұстаз алдындағы қарызын адал өтеп, ұлы тұлғаның асқақ бейнесін жаңғыртты. Әуезов мұрасын дәріптеп, зерттеу ісін кеңейте түсті. Мұхтарды заңғар жазушы, алып тұлға ретінде ерекше құрметтеп, оның әдеби мұрасын сақтауды өмірлік міндеті санады. Осындай жолда толассыз еңбек етті.Осы үшін де біз оған қарыздармыз. Шынтуайтында, Әбілфайыздай арда ұлды өмірге әкелген қасиетті Қостанай өңірі – мәртебелі! Оның ізгі ізі қалған “қарашаңырақ” – рухани қазынаға бай! Қаламы қарымды дарынмен кемелденген қазақ әдебиеті – шынайы бақытты! Жоқ, Әбілфайызы бар барша қазақ – бақытты!
Мұрасы мәңгілік
Әбілфайыз Ыдырысовтың мұрасы — қазақ халқының рухани байлығы. Оның шығармалары қазіргі заманғы оқырмандар үшін де өзектілігін жойған жоқ. Олар арқылы қазақ халқының тарихы, дәстүрлері, тілі сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа жетіп келеді. Әбілфайыз Ыдырысовтың еңбектері — бұл халықтың рухани құндылықтарын сақтауға арналған күрес. «Қазақстан пионері», қазіргі «Ұлан» газетінің бас редакторы болған тұсында Әбілфайыз Ыдыросовты қазақтың бар пионері мен комсомолдары біліп өскен.
Қорытынды:
«Қазақ журналистикасының көкжиегінде жарық жұлдыз болып жанған есім – Әбілфайыз Ыдырысов. Оның қаламы тоқтамады, рухы сынбады, еңбегі ұмытылмайды.» Өмірі мен шығармашылық қызметі — бұл халықтың рухани байлығын сақтауға арналған ұзақ және мазмұнды сапар.