Бангладеш соты елдің бұрынғы премьер-министрі Шейх Хасинаны 2024 жылғы жаппай наразылықтарды күшпен басу кезінде "адамзатқа қарсы қылмыс жасады" деп танып, өлім жазасына кесті. Алайда 78 жастағы саясаткер шамамен бір жыл бұрын-ақ Үндістанға қашып кеткен, сондықтан Бангладеш құқық қорғау органдары оны ұстай алмай отыр, - деп хабарлайды aqshamnews.kz тілшісі bbc.com-ға сілтеме жасап.
Хасина үкіметінің тағы екі өкілі – бұрынғы ішкі істер министрі Асадуззаман Хан Камал және экс-полиция басшысы Чаудхури Абдулла аль-Мамун да кінәлі деп танылды. Сот залында тек экс-полиция болды: ол өз кінәсін мойындап, процесс барысында айыптау тарапының куәгері ретінде пікір білдірген.
Наразылық неден басталды?
2024 жылғы шілдеде Бангладеште студенттер бастаған жаппай наразылық акциялары өтті. Олар мемлекеттік қызметтегі жұмыс орындарын бөлу жүйесіне қарсы шықты. Бұрын мемлекеттік сектордағы орындардың үштен бірі Пәкістаннан тәуелсіздік үшін соғысқа қатысқан ардагерлердің туыстарына арнайы квота арқылы берілетін. Студенттер бұл жүйені әділетсіз деп санап, жұмысқа қабылдау әр үміткердің білімі мен кәсіби қабілетіне қарай жүргізілсін деді.
Хасина үкіметі 2018 жылы бұл квоталарды жойған еді, бірақ 2024 жылғы маусымда төмен тұрған сот оларды қайта енгізу туралы шешім шығарды. Осыдан кейін наразылық күшейіп, полициямен қақтығыстарға ұласты.
Елдің түрлі аймақтарында автокөліктер мен ғимараттар өртенді, күш құрылымдары суық қару мен резеңке оқ, көзден жас ағызатын газ қолданды. Қақтығыстар кезінде жүздеген адам, соның ішінде балалар қаза тапқаны хабарланды.
Билік ел бойынша қауіп деңгейін көтеріп, көптеген жерде интернетті, кей аудандарда телефон байланысын да өшірді. Астанада коменданттық сағат енгізілді. Үкімет наразылыққа шыққандарды мемлекеттік телекомпания BTV ғимаратын өртеді деп айыптады.
Бірнеше күннен кейін Жоғарғы сот мемлекеттік сектордағы квоталардың басым бөлігін жойып, ардагерлердің үлесін 5% деңгейінде қалдырды, ал 93% орынды үміткердің біліктілігіне қарай бөлу керек деген шешім шығарды. Дегенмен, үкімет бұл шешімге бірден реакция білдірмеді, сол себепті студенттер наразылықты жалғастыра беретінін мәлімдеді.
Биліктің ауысуы
2024 жылғы тамыздың басында Шейх Хасина отставкаға кетіп, көрші Үндістанға қашты. Осыдан кейін наразылар оның ресми резиденциясына басып кірді.
Көп ұзамай елде уақытша үкімет құрылды. Оның басшысы болып Нобель сыйлығының лауреаты, 85 жастағы Мұхаммад Юнус тағайындалды. Ол 2006 жылы елдің экономикалық және әлеуметтік дамуына қосқан үлесі үшін Нобельдің бейбітшілік сыйлығын алған. Юнус 2026 жылғы ақпанның басында жаңа сайлау өткізуді уәде етті.
Хасинаның жауабы
Үкім жарияланғаннан кейін Шейх Хасина жазбаша мәлімдеме таратып, бұл сотты "заңсыз" деп атады. Оның айтуынша, қазіргі үкіметтің елді басқаруға заңды, демократиялық мандаты жоқ, сондықтан соттың да әділдігіне сенуге болмайды.
Ол өз ісін тәуелсіз органда, мысалы, Гаагадағы Халықаралық қылмыстық сотта қарауды ұсынғанын еске салды.