Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetinde ótken baspasóz konferensıasynda Ulttyq tólem korporasıasy (UTK) «Sıfrlyq teńge» jobasyn iske asyrýdyń qorytyndylary men 2025–2026 jylǵa arnalǵan damý josparyn tanystyrdy. Departamenttiń bas sarapshysy Rýslan Qońyrbaevtyń aıtýynsha, úsh jyl ishinde 288,1 mıllıard sıfrlyq teńge shyǵarylǵan.
«Sıfrlyq teńge – bul ulttyq valútanyń úshinshi sıfrlyq nysany, ol taratylǵan tizilim tehnologıasyna negizdelgen. Biz tokenderge negizdelgen úlgi jasap, eki deńgeıli arhıtektýrany iske asyrdyq. Bul degenimiz, sońǵy paıdalanýshylarǵa burynǵydaı ekinshi deńgeıli bankter arqyly qyzmet kórsetiledi. Mańyzdysy – sıfrlyq teńgede paıyz bolmaıdy, bul engizý barysynda qarjylyq turaqsyzdyqtyń aldyn alýǵa múmkindik beredi. Qazir sıfrlyq teńgeni tolyqqandy paıdalaný úshin normatıvtik-quqyqtyq baza ázirlenip jatyr», – dedi Sıfrlyq teńge júıesin damytý departamentiniń jetekshi qyzmetkeri Aıgerim Babaǵalıeva.
Qazaqstan Ortalyq bankterdiń sıfrlyq valútalaryn (CBDC) engizý boıynsha álemdik kóshbasshylardyń qataryna kiredi. «Sıfrlyq teńge» jobasy Halyqaralyq valúta qory (HVQ) men Currency Research sekildi halyqaralyq uıymdardyń joǵary baǵasyna ıe boldy.
HVQ-nyń «Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadaǵy ortalyq bankterdiń sıfrlyq valútalary» atty baıandamasynda Qazaqstan sıfrlyq teńge boıynsha eki pılottyq baǵdarlama ótkizgennen keıin óńirdegi eń ozyq eldiń biri dep tanylǵan. Byltyr joba Leadership in Digital Currencies Adoption (Currency Research) jáne Pioneering CBDC Initiative (CD+BC) halyqaralyq syılyqtaryna ıe boldy.
Joba eki deńgeıli klasıkalyq ádispen iske asady: paıdalanýshylarmen ózara árekettesý naryq qatysýshylary arqyly júzege asady. Platforma taratylǵan tizilim (blokcheın) tehnologıasyna negizdelgen jáne ashyqtyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etetin tokenızasıalanǵan úlgide jumys istemek.Aıgerim Babaǵalıeva sıfrlyq teńgeniń krıptovalútalardan aıyrmashylyǵyn da túsindirdi:
«Kóptegen ulttyq sıfrlyq valútalar krıptovalúta álemindegi tehnologıalar – taratylǵan tizilim men blokcheın negizinde jasalady. Sıfrlyq teńge de blokcheın tehnologıasyna súıenedi, ol barlyq operasıanyń qaýipsizdigi men ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi. Alaıda basty aıyrmashylyǵy – sıfrlyq teńge ortalyqtandyrylǵan memlekettik valúta sanalady, ony shyǵarý men retteý tolyq Qazaqstan Ulttyq bankiniń quzyretinde. Osylaısha, desentralızdengen jáne turaqsyz krıptovalútalarǵa qaraǵanda, sıfrlyq teńge – senimdi ári zańdy tólem quraly», – dep atap ótti ol.
2024 jyly «Sıfrlyq teńge» platformasy aıasynda eki negizgi baǵdarlamalyq arhetıp engizildi — tańbalaý (maqsatty paıdalaný) jáne holdıń (belgili bir oqıǵa oryndalǵanda tólem jasaý). Osy negizde birneshe iri senarı júzege asyryldy:
* Ulttyq qor qarajatyn maqsatty paıdalaný. 2024 jylǵy maýsymda sıfrlyq teńgemen alǵashqy transh aýdarylyp, onyń 19,7%-y sońǵy jetkizýshige deıin tańbalandy. Bul senarı ınfraqurylymdyq jobalardy — «Dostyq–Moıynty» jáne «Taldyqorǵan – Úsharal» aralyǵyndaǵy temirjoldy qarjylandyrýdyń barynsha ashyq bolýyn qamtamasyz etti.
* Joldardy ortasha jóndeý. Qarjy mınıstrligi, Indýstrıa jáne qurylys mınıstrligimen birlesip, sıfrlyq teńge arqyly jol jóndeý jumysyna maqsatty qarjylandyrý tetigi engizildi.
* Sıfrlyq QQS. Memlekettik kirister komıteti, Halyq banki jáne Bank SentrKredıttiń qatysýymen sıfrlyq teńge arqyly QQS ákimshilendirý senarıi iske qosyldy. Bul sheshim salyqty qaıtarý prosesin jedeldetip, baqylaý barysynyń kólemin edáýir azaıtty.
* «Aýyl amanaty» baǵdarlamasy. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi jáne «Kókshe» áleýmettik kásipkerlik korporasıasymen birlesip, aýyl turǵyndaryna sıfrlyq teńgede aýyl sharýashylyǵy malyn satyp alý úshin mıkronesıeleý senarıi (holdıń) júzege asty.
* AÓK-degi ınvestısıalyq sýbsıdıalar. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi jáne «QazAgroFınans» AQ birlesip, tehnıka men jabdyq satyp alý kezinde sıfrlyq teńgemen aldyn-ala tólem jasaý tetigin engizdi.
2025 jylǵa qaraı júzege asqan senarıler aıasynda shyǵarylǵan sıfrlyq teńge kólemi 288 mlrd teńgege jetip, tranzaksıalar sany 61 myńnan asty.
2025 jyly Ulttyq tólem korporasıasy platformany keńeıtip, engizilgen senarılerdi ulǵaıtý jumysyn jalǵastyrady. Sonymen qatar sıfrlyq teńgeniń aınalymyna qatysty keshendi quqyqtyq-normatıvtik bazany qalyptastyryp, zańnamalyq túzetýlerdi daıarlaý barysy qolǵa alyndy.
Basty baǵyttyń biri — transshekaralyq tólemderdi damytý. Ulttyq tólem korporasıasy Birikken Arab Ámirliginiń Ortalyq bankimen birlesip, Jisr júıesi arqyly sıfrlyq teńge men sıfrlyq dırham platformasyn ıntegrasıalalaıtyn pılottyq jobany iske asyra bastady.
«Sıfrlyq teńge engizýdiń azamattar úshin naqty artyqshylyqtary bar. Birinshiden, bul – jańa tólem quraly. Endi azamattarǵa qolma-qol jáne qolma-qolsyz qarajattan bólek, taýarlar men qyzmetter úshin tólem jasaıtyn taǵy bir múmkindik týdy. Ekinshiden, bul tólem tásili jańa ınovasıalyq qasıetterge ıe, olar jańa servısterdiń paıda bolýyna jol ashady. Mysaly, biz sharttyq mindettemelerdi avtomattandyrý senarılerin ázirlep jatyrmyz. Bul – «Qaýipsiz mámile» senarıi, ol taraptardyń táýekelin barynsha azaıtyp, mámile jasaýdy jeńildetedi. Sondyqtan sıfrlyq teńge – abstraktili uǵym emes, ol bolashaqtaǵy jańa servıster men qarjy salasyndaǵy túbegeıli jańa ónimderdiń negizi», – dedi.
Sonymen qatar «Sıfrlyq teńge» jobasy tólem júıeleri men eldiń qarjylyq ınfraqurylymyn damytýǵa baǵyttalǵan basqa bastamalarmen qatar, 13–14 qarashada Almatyda ótetin Central Asia Fintech Summit samıtiniń negizgi taqyryptarynyń biri bolady.
Samıtte jasandy ıntellektiń qarjy júıeleriniń damýyna áseri, tólem sheshimderiniń bolashaǵy jáne óńirdiń fınteh qaýymdastyǵyn qandaı ınovasıalar kútip turǵany talqylanbaq. Bul qarjy sektoryndaǵylarǵa tájirıbe arttyryp, zamandyq trendtermen tanysýǵa tamasha múmkindik.