Myń boıaýly Almaty tirkesin jıi estımiz. Alaıda qalamyzda rasymen myń boıaýǵa toly kóshe bar ekenin bilesiz be? Strıt-art baǵytyndaǵy óner megapolıstiń birneshe buryshynan baıqalady. Solardyń biri - Ospanov kóshesi. Aqshamnews.kz tilshisi qabyrǵa sýretterimen kómkerilgen kósheni kezip, kózben kórip, kózaıym bolyp qaıtty. Endeshe onda ne bar? Birge serýendep qaıtaıyq.
Kóshe óneri megapolıste qalaı damydy?
Esentaı ózeniniń joǵarǵy jaǵynda graffıtı sýretterine toly kóshe bar. Bir qaraǵanda jasandy japsyrmalar sekildi kórinedi. Biraq anyqtap qarasań, qolmen salynǵan, úlken eńbektiń jemisi ekenin ańǵarasyń. Bul - strıt art óneriniń kórinisi.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Strıt art - bul qoǵamdyq keńistikte (kóbinese kóshelerde, ǵımarat qabyrǵalarynda, jerasty ótkelderinde jáne basqa da ashyq alańdarda) oryndalatyn kórkemdik týyndylar jıyntyǵy. Ol graffıtı, mýral (úlken qabyrǵa sýretteri), trafaret óneri, poster, ınstallásıa, mozaıka, tipti úshólshemdi obektilerdi qamtıdy.
Qazaqstandaǵy strıt art tarıhy salystyrmaly túrde jaqynda, 2000-jyldardyń basynan bastalady. Alaıda naqty qalyptasqan baǵyt retinde damý joly 2010-jyldardyń basynda erekshe baıqala bastady. Shamamen 2000–2010 jyldary strıt art kóbine graffıtı túrinde paıda bolyp, jastar sýbmádenıetiniń elementi retinde tanyldy (rep, breık-dans, hıp-hoppen qatar júrdi). Solaısha almatylyq jáne shymkenttik graffıtı sýretshiler óz qoltańbalaryn qalyptastyra bastady.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Qabyrǵa sýretteriniń avtory kim?
Qabyrǵadaǵy graffıtıler ártúrli. Strıt-artshylardyń qıalyna qaraı túrlishe boıalyp, san túrli salynǵan. Qyzyǵy árbir sýrettiń bir buryshynda mindetti túrde avtorlar ózderiniń esimin jazyp ketedi eken. Qabyrǵa boıaýlaryn aralaı júrip Rasýl Abdýsalomovıch (swaggyrussell), Iaroslov Aleksandrov (yarnastene), Alısh Dammıt (dammit.art), Marıa Ilnıskaıa (mimi.ilnitskaya) syndy sýretshilerdiń aty-jónin kózimiz shalyp qaldy. Olarmen jumystary jaıly tildesip te úlgerdik.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Sýretterdiń bári ózinshe erekshe. Árqaısynyń ózinshe tartymdylyǵy bar. Qanyq tústi boıaýlar, qazaqı naqyshta salynǵan keıipkerler, kósheniń kórkin kirgizip tur.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Aǵash japyraqtary jaýyp alǵan myna kartına da janardy jaýlaıdy. Meıirimge toly, botadaı móldiregen kózderi bar bóbekterdiń jyly júzi, qaraǵan jannyń júregin jibitedi.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Jalpy Ospanov kóshesindegi qabyrǵa sýretteri "Pervyı sloı" jobasy aıasynda qala ákimdiginiń jáne uıymdastyrýshylardyń qoldaýymen Repas graffıtı komandasynyń qatysýmen salynǵan. Kóshe boıynan 420 metr qabyrǵa bólinip, onda 40-qa jýyq graffıtı sýretshisi qabyrǵany syrlaǵan.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Al bul sýretterdiń avtory - sýretshi Marıa Ilnıskaıa. Áleýmettik jelide Mımı Ilnıskaıa esimimen tanymal. Ol qazaq mádenıetin etno-shık janrynda nasıhattap júr.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Marıa sýretke 12 jasynan qyzyǵyp, etno-shık stılinde 5 jyl buryn sýret salyp bastaǵan. Qazir ol etno stıldegi barbı qýyrshaqtarynyń dızaınyn jasap, ulttyq ónerdi zamanǵa saı dáriptep júr.
Onyń osy bir týyndysy da kózge birden túsedi. Qazaqı stılde kıingen qyzdardyń zamanaýı kelbeti, ondaǵy árbir detal, "uıat?" degen syndy sózder búgingi qoǵamnyń keıbir ashshy taqyryptaryna mysqyldap turǵandaı áser qaldyrady.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
"Buǵan deıin ýnıversıtet partasynda ǵana sýret salatynmyn"
Alısh Dammıt - Almatynyń tanymal kóshe sýretshileriniń biri. Ol bul ónerge 2012 jyly qyzyǵyp bastaǵanyn aıtty.
sýret: keıipkerdiń jeke arhıvinen
"Bul ónerge 2012 jyly keldim. Sol kezde alǵash qolyma graffıtı-ballon ustadym. Buǵan deıin tek ýnıversıtettegi partalarǵa ǵana sýret salatynmyn. Qazir qalada meniń jumystarym kóp, tipti sanap ta kórmeppin. Men úshin eń bastysy – Almatynyń shynaıy ómirin kórsetý. Jyltyr nárseler emes, olardyń arasyndaǵy tiri tynysyn bere bilý mańyzdy. Sol jerlerde strıt art árqashan ómir súredi, eshkim ony eshqashan óshire almaıdy" deıdi ol.
Sondaı-aq ol, ózge sýretshilerdiń jumysynan shabyt alatynyn aıtty. Olardyń ózindik stıli, erekshe boıaýlary jańa ıdeıalarǵa jol ashyp, odan saıyn jańashyldyqtarǵa jeteleıdi.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
Shaı ustaǵan Shalk
Bul keıipkerdiń esimi - Shalk. Iaǵnı marvel keıipkeri Halk pen qazaq shalynyń qosyndysy. Týyndy avtory Iaroslav bul keıipkerdiń qalaı týǵanyn bylaısha túsindirdi:
"Eger Halk AQSH-ta emes, qazaq aýylynda dúnıege kelgen bolsa, ol qaharly kek alýshy emes, shaıdy jaqsy kóretin, úlken, aqyldy ári kóńildi ata bolar edi. Bul HALK+SHAL - SHALK dep atalatyn keıipker. Jurtqa unady degen úmittemin" dep jazdy avtor.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz
"Qarbalas ómirdegi tynyshtyqty sýretten tabamyn"
Bul - graffıtı sýretshi Rasýldyń strıt-art óneri jaıly aıtqan oıy. Ospanov kóshesinde onyń myna bir kartınasy beınelengen.
sýret: keıipkerdiń jeke arhıvinen
"Bul mýralǵa men 3 kún ýaqytymdy jumsadym. Keıipkerlerdi óz stılimde salyp, olardy súıikti qalamyz jaıly dıalogqa qostym. Ideıa áýeli júrekte týady, sodan keıin ǵana qaǵazǵa jáne qabyrǵaǵa túsedi. Meni shabyttandyratyny – qorshaǵan álemniń sulýlyǵy, adamdar jáne graffıtıǵa degen súıispenshilik. Almatynyń qarbalas ómirinen tynyshtyqty sýret salýdan tabamyn" deıdi Rasýl.
Turǵyndar oıy qandaı?
Sol aımaqta júrgen turǵyndardyń da pikirin bilmek nıette Faıa esimdi turǵyndy toqtattyq. Ol qabyrǵa sýretteri jaıly oıyn aqtara jóneldi.
"Strıt art adamdarǵa jaqsy kóńil-kúı syılap, qalany jandandyrady. Osyndaı ádemi sýretter qabyrǵalarymyzda kóp bolsa eken. Qurylys júrip jatqan ǵımarattardyń syrtqy qorshaýlaryna da óner ıeleri sýret salyp ketse, tipti keremet bolar edi. Maǵan qatty unaıdy", – deıdi qala turǵyny Faıa.
sýret: Nurbol Yntymaquly/aqshamnews.kz