Maýsym – erlerdiń psıhologıalyq densaýlyǵyna nazar aýdaratyn erekshe aı. Bul bastama alǵash 1994 jyly AQSH-ta kóterilip, keıin basqa elderge de tarady. Maqsaty - er azamattardyń ishki kúıin, psıhologıalyq kúızelisin ashyq aıtýǵa múmkindik berý, qoǵamda bul máseleni kórinbeı qalǵan shetki taqyryp retinde qaldyrmaý. Aqshamnews.kz tilshisi qazaqstandyq er-azamattardyń psıhologıalyq kúıin nazardan tys qaldyrmaı, osy taqyryp tóńireginde psıhologpen tildesti.
Ulmeken Sándibekqyzy
psıholog, geshtalt-terapevt
Erler psıhologıasyna arnalǵan aı qaıdan shyqqan?
Erlerdiń psıhologıalyq densaýlyǵyna arnaıylap kóńil bólý statısıkalyq turǵydan antıreıtıng kórsetýden bastalǵan. Psıhologtyń sózinshe, munyń negizgi sebebi - sýısıd máselesi.
"Er adamdardyń áıelderge qaraǵanda óz-ózine 3-4 ese jıi qol jumsaýy, táýeldilikke beıimdiligi, agresıa men oqshaýlanýǵa jaqyn bolýy – bul taqyrypqa ashyq qarap, qoǵamnyń nazaryn aýdarýdy talap etedi. Maýsym aıynyń sımvoly retinde aspan tústes kók tús tańdalǵan. Bul – er adamnyń osal tusyn moıyndaýy men qoldaýdyń belgisi", – deıdi psıholog.
Erler nege emosıany jıi jasyryp qalady?
Qoǵamda er adamǵa qatysty talap pen stereotıp óte kóp. "Erkek degen jylamaıdy", "kóz jasyńdy kórsetpe", "sabyrly bol" degen ustanymdar balalyq shaqtan sanaǵa sińiriledi. Psıholog Ulmeken Sándibekqyzy mundaı shekteýler balanyń psıhologıalyq damýyna keri áser etetinin aıtady.
"Eki jasar balasyna “jylama, sen erkeksiń” dep jatqandardy jıi kóremiz. Ákesi árıne balasynyń "ez emes, er bolýyn" qalaıdy. Biraq osynyń bári balanyń ishki kúıimen sanaspaýǵa ákeledi. Nátıjesinde ol óskende óz emosıasyn seze almaıtyn, bildire almaıtyn adamǵa aınalady", – deıdi maman.
Emosıanyń syrtqa shyqpaýy ashý-yza, renishtiń jınalýyna, ishki qynjylýdyń bári syrqatqa aınalýyna sebep bolady. Bul – densaýlyq pen psıhıkanyń buzylýyna aparatyn alǵashqy qadam.
"Áke bolý – úlken psıhologıalyq jaýapkershilik"
Er adamnyń psıhologıasy otbasy qurǵanda da úlken synaqtan ótedi. Ásirese áke ataný - kez kelgen er azamat úshin ishki transformasıa kezeńi. Psıhologtyń aıtýynsha, keı er adamdar jasyna qaramastan ózin áke emes, bala retinde sezinýi múmkin. Bul onyń psıhologıalyq jetilmegenin bildiredi.
"Naǵyz áke bolý úshin er adam aldymen tulǵa retinde qalyptasýy qajet. Jetilgen, jaýapkershilik alýǵa qabiletti, turaqty er azamat qana ákelik róldi durys atqara alady", – deıdi Ulmeken Sándibekqyzy.
Jańa ról, úlken jaýapkershilik, alǵashqy sátterdegi qorqynysh – munyń bári er adamnyń psıhologıalyq ishki tepe-teńdigin shaıqaltyp jiberedi. Sondyqtan bul kezeńde er adamdarǵa qoldaý men túsinistik aýadaı qajet.
Sýısıdke baratyndardyń kóbi – er adamdar. Nege?
Statısıka boıynsha, sýısıdke baratyndardyń kóbi – er adamdar. Bul olardyń emosıasyn ishke jasyryp, eshkimmen bólise almaýynyń saldary. Ulmeken Sándibekqyzy bul jaǵdaıdy "únsizdik pen oqshaýlanýdyń tragedıasy" dep sıpattaıdy.
"Emosıasyn bólise almaıtyn er adam ózin jalǵyz sezinedi. Túsinispeýshilik, mánsizdik sezimi kúsheıedi. Qoldaý tappaǵan adam tyǵyryqqa tirelip, ómirden baz keshýge beıim bolady", – deıdi psıholog.
Alaıda maman keıingi jyldary qazaqstandyq er-azamattar ózderiniń psıhologıalyq kúıine mán bere bastaǵanyn aıtty. Onyń sózinshe, keıingi úsh jylda er adamdardyń psıhoterapıaǵa júginýi jıilegen. Biri – óz qalaýymen, biri – jarymen birge kelip, saý qarym-qatynas ornatýǵa umtylady.