Қазақстанда автокөлік салығын өзгерту мәселесі қызу талқыланып жатыр. Бұл өзгерістер, әсіресе, ескі көліктердің иелеріне үлкен тиімділік әкелуі мүмкін деп күтілуде. Алайда, экология мамандары бұл бастаманың қоршаған ортаға әсері жайында алаңдаушылық білдіруде, деп хабарлайды aqshamnews.kz
Жаңа Салық кодексі жобасына сәйкес, автокөлік салығына қатысты өзгерістер көліктің жасына байланысты төмендетілген коэффициент енгізуді қарастырады. Мұндай өзгерістер ескі көліктерді пайдалану мерзімін ұзартуға ықпал етуі мүмкін, бірақ ол экологияға қандай әсер ететінін сарапшылар толық бағалауға тырысып жатыр.
Не өзгеруі мүмкін?
Жаңа Салық кодексі жобасына сәйкес, көлік салығы көліктің жасына қарай төмендетілген коэффициенттермен есептеледі. Бұл өзгеріс негізінен көліктердің жасына байланысты болады. Атап айтқанда:
10-20 жыл аралығындағы көліктер – салық 30%-ға төмендеуі мүмкін. Бұл жеңілдік көлігін ұзақ уақыт бойы пайдаланатын азаматтарға қолайлы жағдай жасап, олардың қаржылық жүктемесін азайтуға мүмкіндік береді.
20 жылдан асқан көліктер – салық 50%-ға қысқаруы мүмкін. Бұл әсіресе ескі көліктердің иелеріне өте тиімді болмақ, өйткені олар көлікті сақтап қалу үшін қосымша қаржылық ауыртпалыққа ұшырайды.
Бұл өзгеріс көптеген адамдарға өздерінің көліктерін ұзақ уақыт бойы пайдалануға мүмкіндік береді, сонымен қатар ескі көліктерді сақтап қалуға қаржылық ынталандыру береді. Бірақ, бұл өзгеріс тек қаржылық жағынан ғана емес, экологиялық тұрғыдан да талқыланып жатыр.
Экологтар неге алаңдап отыр?
Экология және табиғи ресурстар министрлігі бұл өзгерістің экологияға теріс әсері болуы мүмкін екеніне алаңдап отыр. Олардың пікірінше, ескі көліктер көбірек зиянды қалдықтар шығарады және атмосфераға көп зиянды газдарды бөледі. Бұл өз кезегінде қоршаған ортаға зиянды әсер ететінін, яғни ауаның ластануын күшейтетінін ескертеді.
Сонымен қатар, ескі көліктердің көбейуі тек ауаға ғана емес, сондай-ақ қалдықтардың көбеюіне де әсер етуі мүмкін. Экологтар бұған қарсы болып, көлік саласында экологиялық стандарттарды қатаңдату қажеттігін атап көрсетуде. Олар жаңа көліктердің экологиялық талаптарға сай болуы керек деп санайды.
Экономистердің пікірінше, өзгеріс тиімді болар еді
Ұлттық экономика министрлігі бұл өзгерістің экономикалық тұрғыдан дұрыс шешім екенін атап өтуде. Олардың айтуынша, халық осы салықтық жеңілдіктерді ұзақ уақыт бойы сұраған болатын. Көптеген қазақстандықтар үшін жаңа көлік сатып алу қаржылық тұрғыдан қиындық туғызады. Сондықтан салықтың төмендеуі көліктерін ұзақ уақыт бойы пайдаланатын адамдарға қолайлы жағдай туғызады. Бұл шара ұзақ мерзімді көлік иелерін ынталандыру үшін маңызды.
Еліміздегі автомобильдер нарығы үшін бұл өзгеріс үлкен маңызға ие болады. Салықтың төмендеуі жаңа көліктерді сатып алу мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін жақсы мүмкіндік туғызады. Сонымен қатар, ескі көліктерді сақтау және оларға күтім жасау үшін экономикалық жағдай жасау арқылы, халықтың қаржылық жағдайына оң әсер етуі мүмкін.
Салық төмендесе, басқа төлемдер өзгере ме?
Көлік салығындағы жеңілдіктер енгізілгенмен, басқа салықтық төлемдер мен алымдар өзгеріссіз қалуы жоспарланып отыр. Бұлар мыналарды қамтиды:
Кедендік баж салығы – сырттан әкелінетін көліктерге салықтың көлемі өзгермейді.
ҚҚС (Қосылған құн салығы) – көлік сату немесе сатып алу кезінде бұл салық сақталады.
Акциздер – көлік өндірушілер мен импорттаушыларға қатысты салығы өзгермейді.
Утилизациялық алым – бұл алым көлік иелері үшін міндетті болып қалмақ.
Алғашқы тіркеу алымы – жаңа көліктер үшін алғашқы тіркеу кезінде алынатын төлем өзгертусіз қалады.
Бұл төлемдер көліктің жасына немесе техникалық жағдайына байланысты есептелетін болады. Яғни, салықтың төмендеуі автокөліктің басқа төлемдеріне әсер етпейді.
Бұл өзгерістер неге әсер етеді?
Қолданылған көлік нарығы жанданады – ескі көліктерді сатып алу халық үшін қолжетімді болар еді. Бұл өз кезегінде көлік нарығына жаңа серпін беріп, көлік сатып алушыларға жеңілдік туғызуы мүмкін.
Жаңа көліктерге сұраныс төмендеуі мүмкін – салықтың төмендеуі жаңа көліктерге сұраныстың төмендеуіне әкелуі ықтимал. Ресми автодилерлер мен жаңа көлік сатушылар бұл өзгеріске әсер етуі мүмкін.
Шетелден ескі көліктер көптеп әкелінуі мүмкін – егер көлік салығы төмендесе, Қырғызстан, Армения, Ресей және Оңтүстік Корея сияқты елдерден ескі көліктердің импорты артатын болады. Бұл Қазақстанның ішкі нарығындағы қолданылған көліктердің санын көбейтеді.
Басқа елдерде қалай?
Әлемнің көптеген елдерінде көлік салығы экологияға әсеріне қарай есептеледі. Осылайша, экологиялық таза көліктерге жеңілдіктер беріледі, ал ластайтын көліктерге қосымша салық салынады. Мысалы:
Германия – салық көліктің қозғалтқыш көлеміне және көмірқышқыл газының (CO₂) шығарындыларына байланысты есептеледі.
Франция – экологиялық таза көліктерге жеңілдіктер беріледі, ал ластайтын көліктерге қосымша салық салынады.
Нидерланды – экологияға зиянды көліктерге үлкен салық салынады.
АҚШ – кейбір штаттарда көлік салығы жоқ, бірақ жүрілген қашықтыққа қарай салық төленеді.
Қазақстан үшін қандай шешім тиімді?
Қазақстан үшін салық төмендегенімен, экологиялық таза көліктерді сатып алуды ынталандыру үшін қосымша шаралар енгізу маңызды болар еді. Бұл экологияға зиянды әсерді азайтуға және халықтың қаржылық жағдайын ескеруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, салықтық жеңілдіктер мен экологиялық нормалар арасындағы тепе-теңдік табу Қазақстан үшін тиімді шешім болуы мүмкін.