Бүгін Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. "Конституция және мемлекеттілік: құқық пен болашақ диалогы" тақырыбындағы жиынға мемлекеттік орган қызметкерлері, халықаралық ұйым өкілдері мен сарапшылар қатысты.
Конференция барысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев барша қазақстандықты Ата заңның 30 жылдығымен құттықтады.
"Бүгінгі жиынның мән-маңызы айрықша. Осыдан 30 жыл бұрын бүкілхалықтық референдумда Қазақстан Республикасының Конституциясы қабылданды. Бұл егемен еліміз үшін тарихи сәт болды. Баршаңызға құтты болсын деймін. Шын мәнінде, Ата заңнан биік ештеңе жоқ. Себебі Конституция – мемлекеттігіміздің мызғымас тұғыры, Тәуелсіздігіміздің айнымас темірқазығы. Қазақ – Ұлы дала заңына бас иген, ар-ұяттан аттамаған халық. Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы, Әз Тәукенің Жеті жарғысы – нағыз дала заңының жарқын үлгілері. Осы дәстүр ешқашан үзілген емес.
Жұртымыз дала заңынан қазіргі Ата заңына дейін тарихи жолдан өтті. Өткен ғасырдың басында қазақ зиялылары бұл іске елеулі үлес қосты. Кеңес заманында еліміздің құқықтық іргетасы қаланды, білікті заңгерлер шоғыры пайда болды",-деп атап өтті.
Баяндама жасағандар арасында Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының төрайымы Эльвира Азимова сот органының қызметіне тоқталды:
"Қазақстандық Конституциялық Соттың негізгі қызметі –заңдардың және өзге де нормативтік құқықтық актілердің Конституцияға сәйкестігін тексеру. Мұндай өтінішпен Конституциялық Сотқа жүгінуге құқылы субъектілер қатарында бүгінде азаматтар, Адам құқықтары жөніндегі уәкіл және Бас прокурор бар. Бұл мүмкіндік оларға 2022 жылғы конституциялық реформа нәтижесінде берілді.
2023 жылғы қаңтардан 2025 жылғы тамызға дейін Конституциялық Сотқа азаматтардан 11 мыңнан астам өтініш келіп түсті. Оларды қарау барысында 5 мыңнан астам құқықтық норма зерделеніп, 400-ден астам қаулы қабылданды. Соның ішінде 74 шешім Конституцияға сәйкестігін тексерудің нәтижесінде қабылданған қорытынды қаулылар".
Өз кезегінде Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Снежанна Имашева Конституцияның саяси жүйеге әкелген өзгерістерін атап өтті.
"Жаңартылған Конституция әрбір азаматқа елдің саяси өміріне белсенді қатысуға мүмкіндік берді. Бұған айқын дәлел – 2023 жылғы депутаттарды сайлау. Көп жылдан бері алғаш рет сайлаушылар партияларға ғана емес, нақты тұлғаларға да дауыс бере алды.
Жаңа аралас сайлау моделі өзін-өзі ұсынушылар мен тәуелсіз кандидаттарға жол ашты. Соның нәтижесінде мыңдаған азамат сайлау науқанына қосылды. Мәжілістегі 29 бірмандаттық орынға 600-ден астам кандидат, ал мәслихат депутаттығына 13 мыңнан астам үміткер бақ сынады. Бұл соңғы жылдардағы ең жоғары бәсекелі сайлау болды.
Парламент жұмысының басым бағыттарының бірі – Президент Қасым-Жомарт Тоқаев ұсынған "Заң және тәртіп" идеологиялық тұжырымдамасын іске асыру. Осыған орай қылмыстық және әкімшілік заңнама жетілдіріліп, тұрмыстағы зорлық-зомбылыққа жауапкершілік күшейтілді, дропперлік пен некеге мәжбүрлеу үшін қылмыстық жаза енгізілді, нашақорлық пен құмар ойындарға қарсы шаралар күшейтілді. Демек, "Заң және тәртіп" – жай ғана ұран емес, Конституциямыздың негізгі қағидаттарының іске асуы", - деді.
Сондай-ақ, Қазақстандағы БҰҰ-ның тұрақты үйлестірушісі Саранго Раднаарагча халықаралық ұйымның ұстанымын жеткізді.
"Қазақстан Президентінің бастамалары – "Заң және тәртіп" тұжырымдамасы, "Құлақ асатын мемлекет" қағидаты және Конституцияға енгізілген соңғы өзгерістер, оның ішінде Конституциялық Соттың құрылуы мен Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің мәртебесінің күшеюі – ашық болуға, азаматтардың белсенді араласуына және негізгі бостандықты қорғауға берілген берік ұстанымды айқын көрсетеді. Сондықтан БҰҰ Қазақстанда жүргізілген демократия мен адам құқықтарын кеңейтуге бағытталған конституциялық реформаны құптайды", - деп атап өтті.
Сондай-ақ Саранго Раднаарагча Қазақстан – ядролық қаруды таратпау, бастапқы медициналық көмекті дамыту сияқты салаларда көшбасшы екеніне айрықша тоқталды.
"Елдеріңіз БҰҰ-ның адам құқықтары жөніндегі мәселелеріне де белсенді қатысады. Негізгі халықаралық шарттарды ратификациялау арқылы Қазақстан өзін жауапты әрі болашаққа жоспары бар мемлекет ретінде танытып отыр. Осы орайда Орталық Азия мен Ауғанстан үшін БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі өңірлік орталығын құру бастамасын атап өткен жөн. Оның Алматыда орналасуына қатысты келісім биылғы 3 тамызда жасалды",-деп сөзін түйіндеді.