«Қарашаның ұлыса желі гулеп, түсіне бер қаңтардың желігі деп...». Осылайша Мұқағали Мақатаев жырына арқау болған жамау-жасқау айы Қараша бой көрсетті
Ақын айтса айтқандай, осы мезгілде ауаның температурасы күрт төмендейді. Күндіз күннің көзі бірде көрінсе, бірде бұлт тұмшалап көрінбей тұрады. Күннің көзі көрінгенімен де жылуы болмайды. Тау шатқалдарындағы шағын өзен-көлдерде су қатуы мүмкін. Ертеңгілік боз қырау түседі.
«Кіші қараша» амалы өтіп жатыр. Бірер күнде жаңа ай туады. Амал өзгереді. Ол – «Бозқырау» деп аталады. «Бозқырау» – қыстың алғашқы жаршысы. Жалпы, қазекең қазан айының бір атауын бозқырау деген. Оның мәнісі осы айдың ішінде суық шақыратын, дауыл, жел әкелетін бірнеше амал бар. Солардың әсерінен күн салқындап, ертеңгілік тал-шыбыққа, шөпке боз қырау тұрады. Бұл суықта көкті үсік шалып, су бетіне қаймақ мұз тұрады.
Осы айдың онынан басталатын «Бозқырау» (Боқырау) нағыз қыраудың өзі, суықтың көзі. Қарашаның 10 жаңасынан 15 жаңасына дейін жалғасады.
Амал кезіндегі ерекшелік: жылқышылар жылқыны күнгейге жаяды. Бұл кезде биенің ішіндегі құлын көлденең жатпағандықтан әрі жылқы түнде де жайылатындықтан, қырау түскен шөпті жеп қояды. Өйткені, жылқы бірден-бір күйіс қайтармайтын жануар. Ал қырау жеген бие ішіндегі құлынын тастайтыны тәжірибеде дәлелденген.
Амалдың атауына келер болсақ, әртүрлі нұсқасы бар. Кейбіреу бұл боққа (тезек-жапаға) тұрған қырауды меңзеуден туған десе, енді бірі даланы жауып қалған ақ (боз) қырауға қаратылып айтылғанын айтады. Қалай болғанда да, аталмыш амал күннің салқындап, қыстың жақындағанын аңғартса керек. «Бозқыраудың» басты белгісі – күзеулікте таңертең тұрғанда ылғал жерлерге жаппай қырау тұрады.
Қазекеңнің осы амалға қатысты шығарған мақал-мәтелдері мен қанатты сөздері баршылық, олар ел аузында әлі күнге айтылып жүр. Солардың бірі – «Қарашада қар жатпайды, қар жатса тек жатпайды» деп айтылады. Бұл осы айда жауған қардың маңыздылығын білдіреді. «Егер қарашаның 20–25-терінде қар жауып, ерімей жатып қалатын болса, ол қыстың басталғанының айқын белгісі» деген де көнелерден қалған болжам бар.
Бозқырау, Қауыс, Аққар амалдары да осы айдың еншісінде. Біреуін – Бозқырауды әңгімемізге арқау еттік. Қалғанын кезегімен сөз етеміз. Бүгін күнделікті күнтізбе бойынша, қарашаның – 3-і. Жаңа айдың басы – 8-ші жаңасы. Қазақша ай 5 күннен кейін ғана басталады. Осы кезде ауа райында өзгеріс орын алады. Міне, осы өзгерістердің әсерінен жауын-шашын болып, қар жаууы ықтимал.