«Қараша – қауыс, кәрі-құртаңды тауыс» деген үрейлі амал басталды
Қаракүз – күздің ақырғы айы. Бұл айды қазекең жамау-жасқау айы деп атаған. Себебі, қарашаның әр күні немесе әр аптасы әр айға ұқсайды.Күз амалдарының біразы артта қалды. Өткен пайымда айтқандай, бүгіннен бастап «Бозқырау» (Боқырау) амалы басталды. Ол қыстың алғашқы нышаны.
Бұрынғы жұлдызшылар осы амалға қарап алдағы қыстың қас- қабағын, мінезін, барысын пайымдаған. Қарашаның 10 жаңасынан 15 жаңасына дейін жалғасатын осы амал нағыз қыраудың өзі, суықтың көзі.
Биыл да өткен жылғыдай, ерекше табиғат құбылысы орын алып тұрған жоқ. Бірлі-жарым жел мен жауын-шашын көрініс бергенімен, салқын, ызғар болған жоқ әлі. Алматының өзінде болмағанмен, төңірегіне қар ұшқыны, боз қырау түсті. Мұны қазекең «Ала қанат» деп атаған (бір аумаққа жауып, бір аумаққа жаумай жерге ала түскен қар). Дегенмен, 8 қарашада үздіксіз жаңбыр жауып, соңы қарға айналды. Бұл Алматы қаласы мен төңірегін түгел ақ ұлпаға бөлеген алғашқы қар болды. Алайда, оның ұзақ жатпасы да айқын...
Бүгін қолданыстағы күнтізбе қарашаның 10-ын көрсетіп тұр. Ал ай есебі бойынша, қарашаның 13- ші жұлдызы. Қазақы есепке (ескіше) сүйенсек, айдың басталуына әлі 1 күн бар. Алдағы апта осындай қарбаласы көп кезге дөп келіп тұр. Оның үстіне жоғарыда айтқанымыздай, «Бозқырау» амалы жүріп жатыр. «Ала қанат» амалы да көрініс берді. Осы мезгілде ауа райында өзгеріс орын алуы ғажап емес. Қабаттасқан амалдардың әсерінен жауын-шашын болмаса да, аспанды бұлт торлап, күн көзін тұмшалайды. Күн де суыта бастайды. Әсіресе, таңғы салқын алматылықтарды дірдек қаққызары әбден мүмкін...
Алда «Қауыс», «Ақ қар», «Үлкен қараша» бар. Бұлардың бәрі қыстың алғашқы хабаршысы іспетті өзімен бірге қар, дауыл, ызғар ала келетін қаһарлы амалдар. Сол себептен, алдағы суықтарға шыдамайтын кәрі-құртаң, көтерем малдарды сойып, күз-соғым жасайды. Ел ішінде «қараша – қауыс, кәрі-құртаңды тауыс» деген мақал сақталған. Қазекең қараша айын Қауыс деп те атаған. «Қараша келмей, қар жаумас» деген бұрынғы табиғат тамыршыларынан қалған тәмсіл бар...
Аспан денелерінің қазіргі қимыл-әрекетіне назар аударатын болсақ, алдағы апта (10–17 қараша аралығында) ауа райы құбылмалы көрініс көрсеткенімен, жауын-шашынсыз өтетін сыңайлы.