Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń aıtýynsha, azamattardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý – elimizdiń strategıalyq basymdyǵy bolyp qala beredi.
2025 jyldyń alǵashqy úsh aıynyń qorytyndysy boıynsha, eldegi jalpy qylmys deńgeıi 5,8%-ǵa tómendedi (35 320-dan 33 279-ǵa deıin). Bul barlyq quqyq qorǵaý organdarynyń tek jazalaýǵa emes, qylmystyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan júıeli profılaktıkalyq jumysynyń naqty nátıjesi.
Qylmystyń aldyn alý – quqyqtyq tártiptiń shynaıy kórinisi.
Aıtarlyqtaı tómendegen qylmys túrleri:
- Urlyq – 29,3%-ǵa
- Buzaqylyq – 32,6%-ǵa
- Mal urlyǵy – 27,6%-ǵa
- Onsha aýyr emes qylmystar – 11,9%-ǵa
- Asa aýyr qylmystar – eki esege azaıdy
Azamattardyń aýlalarda – tynyshtyq, kóshelerde – qaýipsizdik, balalar úshin – alańsyz orta bolýy tıis.
Qylmys deńgeıi artqan óńirler:
- Shymkent qalasy – 25,8%-ǵa
- Jambyl oblysy – 21%-ǵa
- Ulytaý oblysy – 13,6%-ǵa
- Aqmola, Batys Qazaqstan, Qostanaı oblystary – ortasha ósý baıqalady
Bul óńirlerde vedomstvoaralyq úılestirýdi kúsheıtý, naqty baǵyttalǵan profılaktıkalyq is-sharalar keshenin júrgizý qajet.
Prokýratýranyń róli
Prokýratýra – qylmyspen kúresti úılestirýshi organ retinde ár vedomstvonyń naqty nátıjesine jaýap berýin talap etedi.
Jergilikti prokýrorlar memlekettik organdar arasyndaǵy úılesimsizdikti boldyrmaı, olardyń ózara árekettesýin qamtamasyz etýi tıis.
- Alaıaqtyq 3,9%-ǵa tómendedi
- Jalpy zalal: 41,4 mlrd teńge (2024 j. – 93,7 mlrd tg, ıaǵnı eki ese azaıdy)
- Sonyń ishinde 11,7 mlrd teńge óteldi
- Zalaldy óteý jumystary kúsheıtiledi
Árbir qylmystyq is – bul jábirlenýshiniń taǵdyry. Mańyzdysy – kinálini jazalaý ǵana emes, ádilettilikti qalpyna keltirý.
Esirtki qylmysyna qarsy kúres
2025 jyldyń İ toqsanynda esirtkiniń zańsyz aınalymyna qarsy kúres kúsheıtildi.
Quqyq qorǵaý jáne arnaıy organdardyń úılesimdi is-qımylynyń arqasynda:
- Esirtki qylmystary 14%-ǵa artty
- Satý faktileri 13%-ǵa artty
- 1,5 myńnan astam is sotqa joldandy
- 3,3 tonnadan astam esirtki zattary tárkilendi
(geroın, gashısh, marıhýana, sıntetıkalyq zattar)
“Aqshanyń izine túsý” qaǵıdatynyń nátıjeleri
- 12 000-nan astam bank shoty buǵattaldy
- 2,1 mlrd teńge kiris anyqtaldy
- 5 mlrd teńgeden astam múlik pen
- 6 mln AQSH dollaryna teń krıptovalúta tárkilendi
Profılaktıka – bul formaldylyq emes, qoǵamdaǵy quqyqtyq tártipti qamtamasyz etýge baǵyttalǵan naqty jáne tıimdi sharalar kesheni.
Qylmystyń jolyn kesý tek jaýapkershilik arqyly emes, júıeli aldyn alý arqyly júzege asady.