Qazaqstandyqtardyń jelidegi belsendiligin álem moıyndap jatyr. Máselen, bizdiń pikir qaldyrýǵa beıim ekenimizdi baıqaǵan sheteldik kontent usynýshylar qazaqstandyqtarǵa ǵana kórinetin jazbalar júktedi. Aqshamnews.kz tilshisi qazaqstandyqtardyń jelidegi belsendiligi jaıly taqyrypty arnaıy mamandardyń pikirine súıenip, taldap kórdi.
Qazaqstan qalaı "belsendi aýdıtorıaǵa" aınaldy?
Aıgerim Marat
marketolog, SMM menedjer
Marketolog Aıgerim Marattyń aıtýynsha, basqa eldermen salystyrǵanda halyq sany az bolsa da, Qazaqstan eshqashan "kishigirim, nazar aýdarýdy qajet etpeıtin" naryq bolǵan emes. Kerisinshe, burynnan óte belsendi, emosıaǵa baı, keri baılanys bildiretindigimen tanymal aýdıtorıa.
"Sheteldik brendter kontentti jaı sala salmaıdy. Instagram, TikTok-tyń analıtıkasy qaı aımaqta qandaı kontent jaqsy ótetinin óte dál kórsetedi. Qazaqstandyq aýdıtorıa - belsendi, emosıaǵa tez jaýap beretin, jıi pikir qaldyratyn kórsetkishke ıe aýdıtorıa", – deıdi marketolog.
Mysal retinde ol Coca-Cola-nyń Naýryzǵa arnalǵan rolıgin keltiredi. Bul - brendtiń geolokasıa, dástúr, mádenı kodtardy óte jaqsy eskeretinin kórsetedi. Sondaı-aq, ol Real Madrıdtiń Almatyda jarıalaǵan 40-tan astam postyn jáne Inter fýtbol klýbynyń Instagram-daǵy qazaqsha jazbalaryn da tilge tıek etti.
"Instagram algorıtmi úshin pikirler eń qundy sıgnal. Qazaqtardyń “ujymdyq reaksıasy” kúshti. Bireý pikir qaldyrsa, ekinshisi ilip áketedi. Osylaısha post vırýsty bolyp ketedi. Qazaqstandyqtardyń kontentke reaksıasy álemdik klýbtardyń da nazaryn aýdartty. Real Madrıd pen Inter "tek Qazaqstanǵa kórinetin" posttar salǵanda 20 myńnan asa pikir jınaldy", – deıdi Aıgerim Marat.
Marketologtyń aıtýynsha, keı kompanıalar tipti arnaıy pikir qaldyrýshylar jaldap, óz ónimin dıalog arqyly jarnamalaıdy. Kaspi men Aviasales bul tásildi jıi qoldanady.
"Qazaqtar basqany qatyrmasa da, pikir qaldyrýdy qatyrady"
Ulmeken Sándibekqyzy
psıholog, geshtalt-terapevt
Jelide kóp qaralym jınaǵan beıne nemese jazbanyń astynda mindetti túrdi erekshe pikir qaldyrýshyny baıqaýǵa bolady. Psıholog Ulmeken Sándibekqyzynyń pikirinshe, bizdiń jelidegi belsendiligimizdiń tamyry tereńde jatyr.
"Birinshiden, bul - áleýmettik moıyndalýǵa degen tabıǵı umtylys. Adamnyń jelige pikir jazýy «men barmyn» degen ishki qajettilik. Ekinshiden, qazaqtyń ujymdyq mádenıeti. Bul tek sıfrlyq qubylys emes, ata-babamyzdan qalǵan tabıǵı baılanys. Úshinshiden, emosıany syrtqa shyǵarý mehanızmi. Qazaqtar emosıany ashyq kórsetedi. Sondyqtan pikirler bólimi kóńildi de, nazdy da, qyjyldy da tógetin alań", - deıdi ol.
Al keı jaǵdaıda buǵan ishki emosıonal kúı de áser etedi.
"Áleýmettik jeli - qaýipsiz emosıonal alań. Ómirde aıta almaıtyn emosıany adam kóbine jelide jazyp shyǵarady. Bul keıde ishki qysymnyń, tipti bala kezden qalǵan jaranyń kórinisi bolýy múmkin", – deıdi psıholog.
Jelide heıt nege tez tutanady?
Qazaqtardyń heıtke birden jappaı kirisetin sátteri de jıi baıqalady. Ásirese ulttyq múddeniń qorlanýy, tildi shettetý syndy jaǵdaılarda qazaqstandyqtar qarsy pikir jazýǵa sheber. Psıholog muny birneshe faktormen baılanystyrady:
"Bizde ujymdyq áreketke beıimdilik bar, ıaǵnı “bireýge tıisti me, demek bárimiz birge qarsy turýymyz kerek” degen ishki psıhologıa jumys isteıdi. Emosıa da tez juǵady. Bireý ashýlansa, sonyń negatıvi lezde basqalarǵa taraıdy. Sonymen qatar, qazaq ádiletsizdikke óte sezimtal, “qıanatqa jol bermeý kerek” degen ishki qajettilik bar. Kóbine adamdar jaǵdaıdyń bar mán-jaıyn tolyq bilmeı turyp, birinshi emosıamen reaksıa berip jatady. Iaǵnı, aldymen heıt, sosyn ǵana baıypty oılaný júredi", – deıdi maman.
Ulmeken Sándibekqyzynyń aıtýynsha, bizdiń qoǵam tarıhı qysymdardy (qýǵyn-súrgin, asharshylyq, Jeltoqsan oqıǵasy) bastan ótkergen. Bul ujymdyq es pen ádiletsizdikke asa sezimtaldyqty qalyptastyrǵan.
"Kóbine pikir qaldyrýshy adam qazirgi posttaǵy oqıǵaǵa emes, óziniń ishki jarasyna reaksıa berip jatady", – deıdi psıholog.
Threads-ti nege qazaqtar "jaýlap aldy"?
Marketolog Aıgerim Marat Threads jelisin qazaq aýdıtorıasynyń erekshe fenomeni dep sanaıdy.
"Bul – fıltrsiz áńgime alańy. Qazaqtar munda óte belsendi. Nege? Óıtkeni biz emosıamyzdy ashyq aıtqandy jaqsy kóremiz. Bizge tek ádemi beıne emes, shynaıy áńgime kerek", – deıdi ol.
Onyń aıtýynsha Tredste aqparat emes, emosıa kóbirek ótimdi. Sondaı-aq, storytelling-ten góri story-feeling jaqsy jumys isteıdi.
"Adamdar jumystan sharshap keledi. Olarǵa fılosofıa emes, jyly emosıa kerek. Sondyqtan qazaqtar Threads-ti tiriltip otyr", – deıdi marketolog.
Qosa keteıik, jaqynda akter, prodúser Nurlan Qoıanbaev Treds jelisinde sársenbi kúnin Qazaqstan kúni dep jarıalaıyq degen usynys qaldyrǵan edi. Onyń aıtýynsha dál osy kúni elimizdi maqtap, túrli patrıottyq jazbalar, vıdeolar jarıalaımyz. Negatıvti ysyryp, tek jaqsy pikir jazýymyz kerek.
Bul usynysty kópshilik qoldap, bir táýliktiń ishinde syqaqshynyń jazbasyn shamamen myńdaǵan adam qarap, 16 myńnan astam «laık» basyp, 300-ge jýyq pikir qaldyrǵan.
Aıta keteıik, Qazaqstannyń sıfrlyq belsendiligi naqty statısıkamen de rastalady. DataReportal málimetinshe, 2025 jyldyń basynda elimizde 20,7 mıllıon halyqtyń shamamen 19,2 mıllıony ǵalamtor qoldanady, ıaǵnı turǵyndardyń 93 paıyzǵa jýyǵy onlaın keńistikte otyr. Áleýmettik jelide tirkelgen akkaýnttar sany 15,7 mıllıonǵa jetken. Bul Qazaqstan halqynyń shamamen tórtten úshine teń.
Al Meta men TikTok-tyń jarnamalyq derekterine qaraǵanda, Qazaqstanda Instagram-dy shamamen 12,4 mıllıon adam paıdalanady, al TikTok-ta 15,7 mıllıonnan astam eresek qoldanýshy bar.