Samarqandta ótken CITES Konvensıasy Taraptarynyń 20-shy Konferensıasynda (2025 jylǵy 24 qarasha - 5 jeltoqsan) tek túrdiń qazaqstandyq popýlásıasynan shyǵatyn kıik múıizine nóldik eksporttyq kvotany alyp tastaý týraly sheshim qabyldandy, dep habarlaıdy Zakon.kz.
QR Ekologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń málimetinshe, kıiktiń múıizine nóldik eksporttyq kvotany alyp tastaý boıynsha ulttyq ustanymdy ilgeriletý úshin Ekologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaevtyń basshylyǵymen Qazaqstan Respýblıkasynyń keńeıtilgen delegasıasy quryldy.
5 jeltoqsanda Taraptar konferensıasynyń resmı jabylý rásiminde CITES Bas hatshysy Ivonn Igýero óz sózinde kıikti saqtaýdaǵy Qazaqstannyń tabystaryn atap ótip, osy tabys elimizge túrdiń derıvattarymen halyqaralyq saýdany qaıta bastaýǵa múmkindik bergenin atap ótti:
"Túrdi qorǵaý jónindegi dáıekti kúsh-jigerdiń arqasynda Qazaqstanda kıiktiń sany tarıhı kezeńnen 21 myńnan 4 mıllıonnan astam basqa deıin ósti. Bul áserli nátıje túrdiń uzaq merzimdi turaqtylyǵyna senimdilik uıalatady jáne Taraptarǵa saqtyq, qatań baqylanatyn tásil kezinde Qazaqstannan derıvattardyń halyqaralyq saýdasyn qaıta bastaýǵa kelisýge múmkindik berdi".
Nóldik kvotany alyp tastaý týraly usynys - bul tek qana qorǵaý modelinen ǵylymı negizdelgen, ornyqty paıdalanýǵa kóshýdiń jańa kezeńi, onda kez kelgen paıdalaný tıimdi baqylaý júıesi bolǵan kezde derıvattardyń (múıizderdiń) baqylanatyn zańdy saýdasyn qosa alǵanda, túri jáne onyń mekendeý ortasy úshin qaýipsiz bolyp qala beredi.
Qazaqstan múıizben retteletin halyqaralyq saýdadan túsetin kiristerdi bıologıalyq ártúrlilikti saqtaýǵa, ekojúıelerdi monıtorıńileýge jáne qalpyna keltirýge baǵyttaý mindettemesin rastady.
Konsensýsqa qol jetkizý aldynda jıyrmasynshy Taraptar konferensıasyna deıin bastalǵan jáne Konferensıa aıasynda jalǵasqan keńesterdiń keń serıasy boldy, onda qatysýshy eldermen, óńirlik toptarmen, halyqaralyq uıymdarmen jáne jetekshi táýelsiz sarapshylarmen ekijaqty kezdesýler qarqyndy ótkizildi.
Konferensıa aıasynda Qazaqstan delegasıasy 31 ekijaqty kezdesý ótkizdi, onyń ishinde 22-si elder jáne úkimetaralyq delegasıalarmen, 9-y halyqaralyq uıymdarmen.
Qazaqstan delegasıasy sondaı-aq óńirlik alańdarda: Azıa toby elderiniń, Afrıka men arab elderiniń 3 keńesinde ótinimdi qoldaý máselelerin belsendi pysyqtady.
Qazaqstan delegasıasynyń konsýltasıalyq prosesiniń ashyq, dáleldi jáne seriktestik sıpaty eldiń halyqaralyq ustanymyn nyǵaıtty, oń halyqaralyq ımıjdi qalyptastyrýǵa yqpal etti jáne CITES taraptarynyń oń sheshiminiń negizgi faktory boldy, onyń sheńberinde Qazaqstannyń usynysy qaraldy.
CITES taraptarynyń daýys berý qorytyndylary boıynsha: 111 el - "qoldady" (94%), 7 el - "qarsy" (Mońǵolıany qosa alǵanda).
Qazaqstan sondaı-aq kıik popýlásıasyn turaqty basqarý bıoártúrlilik jónindegi Kýnmın-Monreal jahandyq negizdemelik baǵdarlamasynyń qısyny men maqsattaryna sáıkes keletinin atap ótti, sonyń ishinde:
ekojúıelerdiń tutastyǵyn saqtaý (1-mindet),tozǵan jerler men jaıylymdardy qalpyna keltirý (2-mindet),
álsiz dalalyq jáne shóldi ekojúıelerge júktemeni azaıtý kezinde jabaıy faýnany turaqty paıdalaný (5-mindet).