Jańa týǵan náreste shalqasynan jatpaı, shalqalap jylaı berse, "bul balanyń jaýyryny jabysqan" dep aıtý halqymyzda ádepki jaıt. Jyldar boıy ájelerimiz ben analarymyz balanyń denesin maılap jiberip, aıaq-qolyn sozyp, qazirgi "massajdan" kem túspeıtindeı etip jasap keledi. Jaýyryny jabysqan dep aıtyp júrgen "dıagnoz" shyn máninde medısınada bulshyqettiń gıpertonýsy dep atalady. Deıturǵanmen, "eskilikke" salyp, kópshilik áli “jaýyryny jabysyp qalypty” dep qorqyp, qolmen túzetkisi keletinder bar. Aqshamnews.kz tilshisi osynyń qanshalyqty durys-burys ekenin anyqtap kórdi.
Pedıatr mamandardyń sózine sensek, bul - eski mıf!
"Buryn besikte bala uzaq qozǵalyssyz jatatyn, sondyqtan “jaýyryn jabysady” degen túsinik taraǵan. Al qazir bala erkin qımyldaıdy. Tipti, qazirgi medısınada balanyń qol-aıaǵyn jórgekpen de qatty tartyp, oramaıdy" - deıdi mamandar.
Al myna vıdeo-rolıkte taǵy bir balalar dáriger "jaýyryn ashýǵa" tyrysý áreketi oǵan jaraqat ákelýi múmkin ekenin aıtady.
Gıpertonýs degen ne?
Gıpertonýs - bul bulshyqetterdiń shamadan tys tartylyp, únemi kerneýde bolýy. Jańa týǵan nárestelerde ol kóbine arqa, moıyn jáne jaýyryn aımaǵynda baıqalady. Bul jaǵdaı balaǵa jaısyzdyq týdyryp, uıqysyna, qımylyna jáne jalpy kóńil-kúıine áser etýi múmkin.
Nelikten paıda bolady?
Gıpertonýs birneshe qarapaıym turmystyq sebepterden týyndaýy yqtımal:
-
Balanyń uzaq ýaqyt bir qalypta jatýy (besik, lúlka, avtokreslo);
-
Tym jumsaq tósek nemese dıvan;
-
Qatty nemese tym tyǵyz oralǵan jórgek;
-
Emdik dene shynyqtyrýdyń (LFK) jasalmaýy;
-
Qımyl-qozǵalystyń azdyǵy.
Bulshyqet uzaq ýaqyt bir kúıde turyp qalǵanda tabıǵı qozǵalǵyshtyq shektelip, belgili bir aımaqtarda kerneý paıda bolady.
Gıpertonýs belgileri
Ata-ananyń alǵashqy baıqaıtyn belgileri:
-
Bastyń jıi artqa qaraı shalqaıýy - bala sol arqyly ózin jaıly sezinýge tyrysady.
-
İshpen jatqanda deneniń bir jaǵyna qısaıyp ketýi - bulshyqet teńgeriminiń buzylýynyń belgisi.
-
Qolmen jumys istegende nemese kótergende mazasyzdaný, jylaý.
-
Qımyldardy shekteýge tyrysý, deneni qataıtyp alý.
Eger bul belgiler uzaq ýaqyt baıqalsa, pedıatr men mamandandyrylǵan massajıstke qaralǵan jón.
Ne isteýge bolmaıdy?
Gıpertonýs kezinde ata-ananyń jıi jiberetin qatelikteri bar, olar balaǵa zıan keltirýi múmkin:
- Kenetten, selk etkizer qımyldar jasaýǵa bolmaıdy.
Kilt (kenet) qozǵalystar sińirdiń sozylyp nemese jyrtylyp ketýine ákelýi múmkin. Mundaı jaraqattyń saldary – býyn turaqsyzdyǵy, jıi shyǵý jáne podvyvıhtar. - Jaýyryndy kúshpen kóterýge, tartýǵa bolmaıdy.
Bul tek aýyrsynýdy kúsheıtip, nárestege úlken stress ákeledi. - Massajdy durys jasamaý
Keı adamdar úı jaǵdaıynda óz betinshe qatty basyp, ýqalaıdy. Eger retin bilmese, bul bulshyqet tonýsyn odan ári kúsheıtip jiberýi múmkin.
Qalaı kómektesýge bolady?
Gıpertonýs – túzetýge bolatyn jaǵdaı. Eń bastysy, bárin aqyryn, jumsaq jáne durys oryndaý:
1. Arqa men jaýyryn aımaǵyn jylytý
Jylytý – bulshyqetti bosańsytýdyń alǵashqy qadamy.
-
Jyly vana;
-
Jeńil, jumsaq sıpaý;
-
Arqaǵa arnalǵan jyly kompres (tym ystyq bolmaýy kerek).
2. Jumsaq emdeý, ıaǵnı emdik gımnastıka (LFK) - eń tıimdi ádis
Emdik dene shynyqtyrýdy arnaıy maman kórsetkennen keıin ǵana jasap úırengen jón.
Jattyǵýlardyń maqsaty:
-
Balaǵa qajetti qozǵalys erkindigin berý;
-
Baıaý, yrǵaqty sozylýlar arqyly tonýsty azaıtý;
-
Durys motorlyq daǵdylardy qalyptastyrý.
3. Massaj
Tek kásibı sertıfıkaty bar maman oryndaýy tıis.
Jaı sıpaý, jeńil sheńberlik qımyldar, arqa men qol-aıaqty relaksasıalaý ádisteri qoldanylady.
4. Balaǵa jaǵdaı jasaý
-
Tósek tym jumsaq bolmaýy kerek;
-
Bala bir qalypta uzaq jatpaýǵa tıis;
-
Kúndelikti “ishpen jatý” ýaqyty 1-2 mınýttan bastap birtindep uzartý;
-
Erkin qımyldaýǵa múmkindik berý.
Gıpertonýs – sábılerde jıi kezdesedi jáne qaýipti dert emes. Degenmen balaǵa jaısyzdyq týǵyzatyndyqtan, der kezinde nazar aýdarý mańyzdy. Halyq arasynda “jaýyryny jabysqan” dep atalatyn bul qubylys – shyn máninde fızıologıalyq jaǵdaı, ony durys kútimmen jáne mamandardyń kómegimen ońaı túzetýge bolady.
Eń bastysy - balany "julqylaý" arqyly emes, jumsaqtyqpen: sabyr jáne durys ádispen emdeý qajet.