«İshimdiksiz aýyl»: Jańa úrdis tamyr jaıyp keledi
«Bútin bir aýyl ishimdikten bas tartty» – sońǵy jyldary el ishinen estiletin osyndaı jańalyqtardyń jıilegeni kóńilge qýanysh uıalatyp júr. Eń bastysy – bul sheshimniń joǵarydan emes, aýyl turǵyndarynyń óz bastamasymen qabyldanyp jatqany.
Jyl basyndaǵy málimetterge súıensek, elimizdiń 3 óńirinde 100-den astam aýyl ishimdikti tutynýdan da, satýdan da bas tartqan. Bul – aýyl halqynyń sanaly túrde jasaǵan tańdaýynyń kórinisi. İshimdiksiz ómir saltyna kóshken aýyldardyń qatary jyl saıyn artyp keledi.
Alaıda Qazaqstanda alkogóldi tutyný deńgeıi áli de joǵary. Ulttyq statısıka búrosynyń 2022–2024 jyldarǵa arnalǵan derekterine sáıkes, Shyǵys Qazaqstan oblysy bul tizimde kósh bastap tur. Munda bir turǵyn úsh jylda orta eseppen 44 867 teńgeni alkogólge jumsaǵan. Odan keıin Soltústik Qazaqstan (39 755 tg) men Qaraǵandy oblysy (38 257 tg) tur. Al Almaty qalasy (35 895 teńge) men Pavlodar oblysy (34 577 teńge) ishimdikti tutyný boıynsha top-5-tiń qatarynda.
Ońtústik pen batys óńirleri ishimdikke qarajatty áldeqaıda az jumsaıdy. Túrkistan oblysynda bul kórsetkish – 11 myń teńge, al Qyzylorda oblysy men Shymkent eń tómen tutynýshy óńirler qatarynda.
Biraq eń bastysy – aýyldardyń óz ishinde ishimdikke qarsy mádenıet qalyptasyp kele jatqandyǵynda. Mundaı bastamalar aýyl aqsaqaldary, qoǵamdyq keńester men belsendi jastar tarapynan kóterilip otyr. Al jergilikti bılik pen polısıa tarapynan qoldaý taýyp, naqty sharalar júzege asyp keledi.
Máselen, Almaty oblysynda ishimdik satýǵa tolyq tyıym salǵan 6 aýyl bar: Aqshı (İle aýdany), Boıaýly (Balqash aýdany), Beriktas (Jambyl aýdany), Jaıdaqbulaq (Kegen aýdany), Suńqar jáne Shoshanaı (Uıǵyr aýdany).
Almaty oblystyq Polısıa departamentiniń basshysy Meıram Ábikeevtiń aıtýynsha:
«İshimdiksiz aýyl – bul jalań uran emes. Bul – jergilikti turǵyndardyń shynaıy tańdaýy. Eger erejeni buzǵandar bolsa, aýyl aqsaqaldary, polısıa men ákimdik birigip, túsindirý jumystaryn júrgizedi. Qajet bolǵan jaǵdaıda ákimshilik sharalar qoldanylady. Bul – aýyl bedelin saqtaý úshin mańyzdy qadam».
Tipti toı-tomalaq, qudalyq, merekelik jıynnyń bári ishimdiksiz ótedi eken.
«Bul qazir kópshilik úshin qalypty jaǵdaıǵa aınalǵan. Tipti, ózge eldi mekenniń azamattary da osy tártipten habardar. Iaǵnı, ishimdigi joq aýyldan kelgen eshbir adam ishimdik izdemeıdi. Esesine, toı-jıyndarda ulttyq salt-dástúrge saı jón-joralǵylar, ulttyq oıyndar men konserttik baǵdarlamalar uıymdastyrylady. Al, polısıa qyzmetkerleri sondaı is-shara kezinde qoǵamdyq tártip pen qaýipsizdikti qamtamasyz etedi», - dep túsindirdi PD basshysy.
Jýyrda ǵana Soltústik Qazaqstanda – 19, Túrkistanda – 66, Qaraǵandyda – 63, Aqtóbede – 33, Qyzylordada – 18, Atyraýda – 53 aýyl ishimdikten tolyqtaı bas tartqany belgili boldy. Bul úrdis jyl sońyna deıin taǵy birneshe aýylda jalǵasady dep kútilýde.
Qazaqstannyń Bas Prokýrory Berik Asylov bul bastamany óz paraqshasynda qoldap, bylaı dep jazdy:
«Iá, bul teńizge tamǵan tamshydaı kórinýi múmkin. Bastama aqsaqaldar men qoǵamdyq keńesterden bastaldy. Aýyl kásipkerleri erekshe rızashylyqqa laıyq. Jerlesteriniń bastamasyn estigen olar óz erkimen alkogóldi sóreden alyp tastady. Bul rette, olardyń tabysy tómendemegen. Aýyl turǵyndary alkogóldiń ornyna balalarǵa paıdaly ónimder satyp ala bastady. Bastysy – oń ózgeristiń bastalǵany»
Polısıa málimetterine súıensek, ishimdikke tyıym salynǵan aýyldarda qylmys, janjal, buzaqylyq derekteri kúrt azaıǵan nemese múlde tirkelmegen. Qoǵamdyq tártip pen tynyshtyq ornyqqan.
«İshimdiksiz aýyl» — bolashaqqa baǵyttalǵan parasatty sheshim ekeni sózsiz. Shaǵyn bastama bolyp kóringenimen, onyń jemisi urpaqtyń amandyǵy men aýyldyń tutastyǵy úshin úlken mańyzǵa ıe. Halyqtyń tabandylyǵy men birligimen bul bastama aldaǵy ýaqytta da óz jalǵasyn tabaryna senim mol.