Қазақстан халқы Ассамблеясы еліміздегі этносаралық келісім мен қоғамдық тұрақтылықтың басты институттарының бірі. 1995 жылдан бері Ассамблея Конституцияда бекітілген теңдік, бейбітшілік және татулық қағидаттарына сүйене отырып жұмыс жүргізіп келеді. Бүгінде еліміздің әр өңірінде жүздеген этномәдени бірлестік халықты бірлікке, өзара түсіністікке, ортақ құндылықтарды қадірлеуге шақырып отыр. Конституция талаптарын іс жүзінде жүзеге асыру, құқықтық мәдениетті арттыру және қоғамдық келісімді нығайту жолында атқарылып жатқан жұмыстар туралы бізге «Барбанг» Қазақстан күрдтері қауымдастығы басқарма кеңесінің төрағасы Рафик Якубұлы Мирзоев әңгімелеп берді.
Қазақстан халқы Ассамблеясы Ата заңның негізгі қағидаттарын (теңдік, бейбітшілік, татулық) сақтауда қандай нақты жұмыстар атқарып келеді?
– Қазақстан халқы Ассамблеясы 1995 жылдан бастап Конституцияда бекітілген қағидаттарға сүйеніп жұмыс атқарып келеді. Бүгінде еліміздің барлық аймағында 600-ден астам этномәдени бірлестік бар. Олар тек мәдени іс-шаралар өткізіп қана қоймай, халықтың құқықтық мәдениетін көтеруге, азаматтардың теңдігін насихаттауға және қоғамдық келісімді нығайтуға үлес қосып жүр. Ассамблеяның ұйымдастыруымен жыл сайын республикалық деңгейде «Қазақстан – ортақ үйіміз» атты форумдар, «Достық фестивалі», түрлі конференциялар өткізіліп келеді. Мұндай шаралардың басты мақсаты – Конституцияда бекітілген теңдік пен татулық қағидаттарын нақты өмірде жүзеге асыру. 2024 жылы жаңа «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы ереже» бекітілді, онда Ассамблеяның қоғамдағы этносаралық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз етудегі орны айқын көрсетілді. Бұл – Ата Заңымыздың қағидаттарының өміршеңдігін айғақтайды.
Конституцияда бекітілген құқықтар мен бостандықтарды насихаттау бағытында Ассамблеяның бастамалары бар ма?
– Әрине бар. Конституция әр азаматтың құқықтары мен бостандықтарына кепілдік береді. Ассамблея осы нормаларды халық арасында түсіндіру үшін ғылыми-сараптамалық кеңестер, жастар ұйымдары мен қоғамдық келісім кеңестері арқылы көптеген жобаларды жүзеге асырып келеді. Мысалы, аймақтардағы «Қоғамдық келісім» үйлерінде тұрғындарға заңгерлік кеңестер беріледі, этностардың ана тілін дамытуға арналған курстар ұйымдастырылады. Жастар қанаты оқу орындарында кездесулер өткізіп, Конституция нормаларын жастарға түсінікті тілмен жеткізеді. Мұндай бастамалар қоғамда құқықтық мәдениетті қалыптастыруға ықпал етіп отыр.
Қоғамдағы келісім мен тұрақтылықты нығайтуда Ассамблея мен мемлекеттік органдардың өзара әрекеттестігі қалай жүзеге асуда?
– Ассамблея мемлекеттік органдармен өте тығыз байланыста. Әр облыста Ассамблея хатшылығы жергілікті әкімдікпен, құқық қорғау органдарымен және қоғамдық ұйымдармен бірге жұмыс істейді. Қоғамда туындайтын даулар мен этносаралық түсініспеушіліктерді сотқа жеткізбей, бітімгершілік жолымен шешуге ерекше көңіл бөлінеді. Ол үшін қоғамдық келісім кеңестері құрылған. Бұл кеңестердің қызметі тек дау-жанжалды шешумен шектелмей, алдын алу шараларын да қамтиды: ауыл-аймақта кездесулер өткізіп, халық арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Ресми деректерге сүйенсек, соңғы жылдары мыңдаған өтініштер дәл осы қоғамдық алаңдарда қаралып, көпшілігі оң шешімін тапқан. Бұл – Қазақстан халқы Ассамблеясы мен мемлекеттік құрылымдардың үйлесімді жұмысының нақты нәтижесі.
Ата заң қағидаттарын сақтау ісінде этномәдени бірлестіктердің үлесі қандай?
– Этномәдени бірлестіктер – Ассамблеяның негізгі тірегі. Олар Конституция кепілдік берген құқықтар мен бостандықтардың нақты жүзеге асуына ықпал етіп келеді. Бүгінде әрбір этномәдени орталық өз халқының мәдениетін, дәстүрін сақтап қана қоймай, мемлекеттік тілдің дамуына да атсалысуда. Мәселен, көптеген этномәдени бірлестіктерде қазақ тілі курстары бар. Сонымен қатар, олар қайырымдылық акцияларына белсенді қатысып, әлеуметтік мәселелерді шешуде үлгі болып жүр. Бұл ұйымдардың жұмысы тек мәдени деңгейде емес, сонымен бірге елдегі бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға да бағытталған. Сондықтан этномәдени бірлестіктер – Конституция қағидаттарының тірі тетігі деуге толық негіз бар.
Болашақта Ассамблеяның конституциялық құндылықтарды дәріптеу бағытындағы басымдықтары қандай болмақ?
– Болашақта Ассамблеяның басты міндеті – Конституция бекіткен құндылықтарды жастардың санасына сіңіру. Жаһандану дәуірінде жастардың ой-пікіріне әлеуметтік желілер мен жаңа технологиялар қатты ықпал етуде. Сондықтан Ассамблея цифрлық алаңдарды белсенді пайдаланып, құқықтық ағартушылық жұмыстарын күшейтуді жоспарлап отыр. Сонымен қатар, қоғамдық келісімді сақтау үшін медиация институтын дамыту, ауыл-аймақтағы қоғамдық келісім кеңестерінің рөлін арттыру көзделуде. Ассамблея әрқашан мемлекет құндылықтарының тірегі болып қала бермек.