ДДҰ-ның соңғы келтірген деректері бойынша әлемде 1 миллиардтан астам адам артық салмақтан зардап шегеді.
Бұл мәселе адамдардың әлеуметтік және кәсіби жағдайына, тұрғылықты жеріне, жасына және жынысына қарамастан өзекті. Экономикалық дамыған елдерде халықтың 50% - ға жуығында артық салмақ бар, оның 30% - ы тіпті семіздікке айналған.
Ал Қазақстанда артық салмақ пен семіздікке шалдыққан адамдар саны туралы соңғы мәліметтерге сәйкес, диспансерлік есепте 16 233 адам тұр, олардың ішінде 13 892-сі ересектер, 2 341-і балалар.
Ал Қазақстанда артық салмақ пен семіздікке шалдыққан адамдар саны туралы соңғы мәліметтерге сәйкес, диспансерлік есепте 16 233 адам тұр, олардың ішінде 13 892-сі ересектер, 2 341-і балалар.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша, семіздік деңгейі жыл сайын артып келеді, ал оның асқынулары жүрек-қан тамырлары ауруларынан бастап диабет пен қатерлі ісікке дейін созылмалы аурулардың дамуына ықпал етеді.
Қазақстандағы жағдайға келетін болсақ, семіздік пен артық салмақтың таралу көрсеткіштері айтарлықтай жоғары. ҚДСҰО зерттеулері бойынша, елдегі әрбір екінші ересек адам осы мәселеден зардап шегеді. Ерлер арасында артық салмақтың таралуы әйелдерге қарағанда жоғары болғанымен, семіздік көрсеткіші әйелдерде көбірек байқалады. Балалар арасында да артық салмақтың таралуы алаңдатарлық – қалалық жерлерде 23,1%, ал ауылдық аймақтарда 17,5%. Бұл – дұрыс тамақтанбау, қозғалыссыз өмір салты және физикалық белсенділіктің төмендеуімен байланысты.
Семіздіктің негізгі себептері:
1. Тамақтану әдеттері:
• Қант пен тұзды шамадан тыс тұтыну
• Фаст-фуд, өңделген тағамдар мен газдалған сусындарға тәуелділік
• Тамақтану режимінің бұзылуы (түнде тамақтану)
2. Физикалық белсенділіктің төмендігі:
• Ұялы телефон, компьютер, теледидар алдында ұзақ уақыт отыру
• Қозғалыстың азаюы (балалар арасында спортпен шұғылдану деңгейінің төмендеуі)
3. Физиологиялық және медициналық факторлар:
• Гормоналды бұзылулар (гипотиреоз, Иценко-Кушинг синдромы, инсулинорезистенттілік)
• Ұйқының жетіспеушілігі
• Стресс пен психогендік шамадан тыс тамақтану
Семіздіктің алдын алу жолдары:
Дұрыс тамақтану:
• Тәттілер мен газдалған сусындардан бас тарту
• Жеміс-көкөністер, дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдастарын тұтынуды арттыру
• Майсыз ет, балық, табиғи ашытылған сүт өнімдерін қолдану
• Фаст-фуд пен өңделген өнімдерді барынша шектеу
• Су ішу әдетін қалыптастыру
Физикалық белсенділікті арттыру:
• Күніне кемінде 30-60 минут белсенді қозғалу (спорт, серуендеу)
• Балаларды спортқа баулу, смартфон мен компьютер алдында уақыт өткізуін шектеу
Қоғамдық деңгейдегі шаралар:
• Тамақ өнімдерін реттеу (қант пен тұз мөлшерін азайтуға бағытталған саясат)
• Семіздікпен күрес бағдарламаларын енгізу (мектептерде дұрыс тамақтану мен физикалық белсенділікке үйрету)
• Ата-аналарды ақпараттандыру
Бұл мәселе жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның денсаулығына әсер ететін маңызды фактор болғандықтан, оны шешу үшін кешенді тәсіл қажет. Қазақстанда дұрыс тамақтану мен салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған бағдарламаларды күшейту – халықтың денсаулығын жақсартудың негізгі жолдарының бірі.