كتك تەلەارناسىنىڭ رەداكتورى دياس نۇراقىن مەن Oy Detox پودكاستىنىڭ اۆتورى اينەل ءامىرحان جاساندى ينتەللەكتتىڭ جۋرناليستيكاعا اسەرى تۋرالى ايگەرىم ەسىمحاننىڭ "AI عىلىم" باعدارلاماسىندا سۇحبات بەردى. باعدارلامانىڭ جاڭا شىعارىلىمىندا ماماندار جاساندى ينتەللەكتتىڭ مەديا سالاداعى پايداسى مەن كەرى اسەرى تۋرالى اڭگىمەلەدى.
جاساندى ينتەللەكت مەديادا قالاي قولدانىلىپ جاتىر؟
دياس نۇراقىننىڭ ايتۋىنشا، جۇڭگو مەن جاپونيادا جاساندى ينتەللەكت جاڭالىق جۇرگىزۋشى رەتىندە ەفيرگە شىعىپ ۇلگەرگەن. ادامنان اينىمايتىن ۆيرتۋالدى ديكتورلار جاڭالىق وقىپ، كورەرمەنگە اقپارات جەتكىزىپ ءجۇر. مۇنداي تاجىريبە وتاندىق تەلەارنالاردا دا سىناقتان ءوتىپ جاتىر. ءبىراق بۇل فورمات ءالى قازاقستاندا ەنگىزىلمەگەن. دەسە دە، جاساندى ينتەللەكت مەديا كەڭىستىكتە بەلسەندى قولدانىلا باستادى.
"مەديا تەك تەلەارنامەن شەكتەلمەيدى. سايت، گازەت، جۋرنال، الەۋمەتتىك جەلى بار. ءقازىر كەيبىر اقپاراتتىق سايتتار سايلاۋ، رەفەرەندۋم سياقتى دەرەكتەرگە نەگىزدەلگەن جاڭالىقتاردى جي ارقىلى اۆتوماتتى تۇردە جاڭارتىپ وتىرادى. بۇرىن جۋرناليستەر ساعاتتاپ تەرەتىن ستاتيستيكانى جۇيە سەكۋند سايىن شىعارا الادى"، – دەيدى ول.
رەداكتوردىڭ ايتۋىنشا، جي ءماتىن قۇرىلىمىن وزگەرتىپ، اقپاراتتى وزگەشە ەتىپ جازىپ بەرە الادى. كەيبىر اقپاراتتىق سايتتار ينتەرنەتتەگى دايىن مالىمەتتى كوشىرىپ الىپ، ChatGPT كومەگىمەن قۇرىلىمىن عانا وزگەرتىپ، ءوز مەديالارىندا جاريالاپ ءجۇر. بۇل ءبىر جاعىنان ۋاقىت ۇنەمدەسە، ەكىنشى جاعىنان اۆتورلىق ەڭبەك پەن پلاگيات ماسەلەسىن تۋدىرىپ وتىر. ونىڭ پىكىرىنشە، جي ارقىلى جازىلعان ءماتىن ادامنىڭ ىشكى ويى مەن سەزىمىن جەتىزە المايدى.
"جي دەرەكتى جىلدام تاۋىپ، سۇرىپتاپ بەرەدى. سوندىقتان جاساندى ينتەللەكتىنى تەك سيفرعا نەگىزدەلگەن مالىمەتتى ىزدەۋ بارىسىندا قولدانعان ءجون"، – دەيدى ول.
جۋرناليستەردىڭ ورنىن جي الماستىرا الا ما؟
اينەل ءامىرحان جاساندى ينتەللەكتتىڭ مۇمكىندىگى ونى قالاي قولداناتىنىڭا بايلانىستى ەكەنىن ايتادى. ونىڭ پىكىرىنشە، ChatGPT سەكىلدى قۇرالدار جۋرناليستەردىڭ ورنىن الماستىرمايدى، ءبىراق كومەكشى بولا الادى.
"ChatGPT-مەن قانشالىقتى ۇزاق كوممۋنيكاسيا جاساساڭ، سونشالىقتى ول سەنى تانىپ بىلە باستايدى. ءستيلىڭدى، ويلاۋ لوگيكاڭدى تۇسىنەدى. كەيىن تۋرا سەن سياقتى، سەنىڭ ستيلىڭدە ءماتىن جازا الاتىن دەڭگەيگە جەتەدى. ءبىراق ءبارى تاپسىرمانىڭ قالاي بەرىلگەنىنە بايلانىستى، ۇساق-تۇيەگىنە دەيىن ءتۇسىندىرىپ جازۋ كەرەك"، – دەيدى ول.
اينەل ءامىرحان جي تەك ChatGPT-مەن شەكتەلمەيتىنىن اتاپ ءوتتى. مىسالى، شەتەلدە جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن جۇيەنىڭ ءوزى پودكاست سالاسىندا مىڭداعان ەپيزود شىعارىپ وتىر. ولار الەمدە بولىپ جاتقان وزەكتى تاقىرىپتاردى جيناپ، اۆتوماتتى تۇردە كونتەنت جاسايدى.
ال دياس نۇراقىننىڭ پىكىرىنشە، جي وسى قارقىنمەن دامىسا، جۋرناليستەردىڭ ورنىن تولىق الماستىرۋى مۇمكىن. ءقازىردىڭ وزىندە كەي رەداكسيالار جاساندى ينتەللەكتىنى سايتتاردىڭ ىشىنە ورناتىپ قويعان. ول جاڭالىقتى ءوزى ىرىكتەپ، تاقىرىپ قويىپ، ءماتىنىن وڭدەپ جاريالاپ وتىر.
"ءبىراق وقيعا ورنىنا بارىپ، سپيكەرمەن سويلەسىپ، جاعدايدى كوزبەن كورىپ كەلەتىن جۋرناليستەردىڭ ورنىن جي باسا المايدى. بولاشاقتا مەديا سالاسىندا رەداكتور جانە وقيعا ورنىنا بارىپ سيۋجەت جاساپ كەلەتىن جۋرناليستەر عانا قالادى. ال دايىن ءماتىندى وقيتىن ديكتورلار مەن ينتەرنەتتە بار ماتەريالدارمەن جۇمىس جاسايتىن جۋرناليستەردىڭ ورنىن جي تارتىپ الادى"، – دەيدى ول.
رەداكتوردىڭ ايتۋىنشا، جي تەك قانا جۋرناليستيكانى ەمەس، كوپتەگەن سالانىڭ ورنىن باسادى. ءتىپتى ءقازىر ChatGPT ءتۇرلى تاقىرىپتا ولەڭ، ءتىپتى وعان اۋەن دە جازا الادى. ءتىپتى ونى قالاعان ادامنىڭ داۋسىنا سالىپ، ورىنداپ بەرە الادى. ءبىر كۇنى بىزگە ءانشى، اقىن، سازگەر دە كەرەك بولمايدى. ويتكەنى ChatGPT بارلىعىن بىر-ەكى مينۋت ىشىندە جاساپ جاتىر.
"سونىمەن قاتار، بالالار ادەبيەتى مەن بالالار جۋرنالىنا سۋرەت سالاتىن سۋرەتشىلەردىڭ دە ورنىن تارتىپ الىپ جاتىر. جي-عا ناقتى تاپسىرما بەرىپ، سۋرەت سالىپ بەرۋىن سۇراساڭ، بالالارعا ءارناپتۇرلى-تۇستى بوياۋىمەن سالىپ بەرەدى. ەشقانداي اۆتورعا گونورار تولەپ، اتىن كورسەتۋدىڭ قاجەتى جوق. تەك قانا جۇيەگە ءبىر ايعا اقىسىن تولەپ، جازىلساڭ جەتكىلىكتى. بۇل ءبىر جاعىنان ارزان، ۋاقىتتى ءتيىمدى ەتىپ، جۇمىستى جەڭىلدەتىپ جاتىر"، – دەدى ول.
شىندىق مەن وتىرىكتى اجىراتۋ قيىندادى
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جاساندى ينتەللەكت شىنايى مەن جالعان اقپاراتتى اجىراتۋدى قيىنداتىپ جىبەردى. ءقازىر الەۋمەتتىك جەلىلەردە جي كومەگىمەن جاسالعان ۆيدەولار كوبەيىپ، ادامدار ولاردىڭ راس-وتىرىگىن ايىرا الماي جاتىر. شىنايى ۆيدەوعا "جالعان" دەپ سەنبەيتىندەر مەن، كەرىسىنشە، جي جاساعان كونتەنتكە سەنىپ قالاتىندار كوبەيگەن.
"سونىمەن قاتار، جاساندى ينتەللەكت ارقىلى تانىمال ادامداردىڭ، تەلەجۇرگىزۋشىلەردىڭ بەينەسىن پايدالانىپ، كازينو سياقتى زاڭسىز جارنامالار تاراتىپ جۇرگەندەر دە بار. بۇل – قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىنان ۇلكەن ءقاۋىپ"، – دەدى دياس نۇراقىن.
اينەل ءامىرحان قازاق تىلىندە كونتەنت جاساۋشىلاردىڭ جاعدايىنا ەرەكشە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاق تىلىندە جۇمىس ىستەيتىن جي قۇرالدارى از ءارى ءالسىز.
"مەن قازاقشا كونتەنت جاسايتىن ادام رەتىندە ورىس تىلىندە جۇمىس ىستەيتىن ماماننان ۇتىلامىن. ويتكەنى ورىس تىلىندە ۆيدەونى وڭدەيتىن، ءماتىندى قىسقارتاتىن قۇرالدار كوپ"، – دەيدى ول.
سپيكەر مۇنىڭ سەبەبىن تىلدىك دەرەكقوردىڭ جەتكىلىكسىزدىگىمەن بايلانىستىرادى. ءبىز كوبىنە اقپاراتتى ورىسشا سۇرايمىز. سول سەبەپتى جي بازاسىندا قازاق تىلىندەگى مالىمەت از. ناتيجەسىندە قازاق تىلىندەگى جي ءالسىز جۇمىس ىستەيدى، – دەدى.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەگەر اقپاراتتى قازاق تىلىندە سۇراساق، ChatGPT بازاسىندا قازاق ءتىلدى اقپارات كۇشەيەدى. سوندا بولاشاق ۇرپاق ءبىز كورىپ وتىرعان قيىندىققا تاپ بولمايدى.
"ءقازاقتىلدى كونتەنتمەيكەرلەر مەن جۋرناليستەر زاماننان كەشىگىپ جاتىر. جي كەرەك پە، كەرەك ەمەس پە، ءقاۋىپتى مە، جوق پا دەپ ءجۇرمىز. ال شەتەلدىكتەر بۇل تۋرالى الدەقاشان تالقىلاپ قويعان. ولار جاساندى ينتەللەكتىنى مەديسينادا، ەكولوگيادا، كۇردەلى سالالاردا ناقتى شەشىمدەر ۇسىنۋ ءۇشىن قولدانىپ جاتىر. سوندىقتان ءبىزدىڭ ورنىمىزدى بىرەۋ باسىپ الادى دەپ قورىقپاۋ كەرەك. كەرىسىنشە، ونىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ كەرەك"، – دەدى اينەل
ەتيكا مەن مەدياساۋات قاجەت
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جاساندى ينتەللەكتتى قولدانۋدا ەتيكا مەن مەدياساۋات قاتار ءجۇرۋى ءتيىس. اينەل ءامىرحان جالعان ۆيدەو مەن شىنايى ۆيدەونى اجىراتۋ، ديپفەيك، فاكچەكينگ سياقتى ۇعىمداردى مەكتەپ جاسىنان باستاپ ۇيرەتۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى. سونداي-اق ءجي-دى مەڭگەرۋ ماماننىڭ نارىقتاعى قۇنىن ارتتىراتىنىن اتاپ ءوتتى.
ال دياس نۇراقىن جاساندى ينتەللەكتتىڭ ەموسياسى جوق قۇرال ەكەنىن، سوندىقتان ونى قولدانۋ ادامنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىندە ەكەنىن ەسكە سالدى.
ءماتىنىن رەداكسيالاعان: جادىرا ادىلبەك قىزى