قازاقستاندا سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس جونىندەگى تاۋەلسىز ورگان - انتيكور ەندى دەربەس قۇرىلىم رەتىندە جۇمىس ىستەمەيدى. پرەزيدەنت جارلىعىمەن ول ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قۇرامىنا كىردى. بۇل شەشىم نەگە قابىلداندى، كۇتىلەتىن ىقتيمال وزگەرىستەر قانداي جانە قوعام ءۇشىن قانداي قاۋىپتەر مەن ۇمىتتەر بار؟ ساياسي ساراپشى پىكىرىمەن اqshamnews.kz ءتىلشىسى ماتەريال ۇسىنادى.
انتيكور تاريحى مەن ۇقك-گە قوسىلۋ سەبەبى
قازاقستاننىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى 1990-جىلدارى قۇرىلعان قارجى پوليسياسىنان تامىر تارتادى. تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى جەمقورلىقتىڭ ءقاۋىپتى دەڭگەيگە جەتۋى ارنايى باسقارمالاردى قۇرۋعا نەگىز بولدى. كەيىنگى جىلدارى اگەنتتىك بىرنەشە مارتە قايتا قۇرىلىپ، ءتۇرلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرىكتىرىلىپ وتىردى.
2024 جىلدىڭ 30 ماۋسىمىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ انتيكوردى تاراتىپ، ونى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ (ۇقك) قۇرامىنا قوسۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. رەسمي تۇسىنىكتەمەدە بۇل شەشىم "مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا" باعىتتالعانى ايتىلعانىمەن، ناقتى سەبەپتەر اشىپ كورسەتىلگەن جوق. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، فۋنكسيالاردىڭ قايتالانۋى، باقىلاۋدىڭ السىزدىگى مەن جەمقورلىقپەن كۇرەستىڭ تيىمدىلىگىن كۇشەيتۋ قاجەتتىلىگى - نەگىزگى فاكتورلار بولۋى مۇمكىن.
ۇقك اياسىندا جەمقورلىقپەن كۇرەس: كۇشەيتۋ مە، تاۋەكەل مە؟
بۇل وزگەرىس قوعامدا قوس پىكىر تۋدىردى. دەپۋتات كونستانتين اۆەرشيننىڭ ايتۋىنشا، انتيكور ءبىر كەزدەرى ۇقك جۇيەسىندە بولعان، ال كەيىنگى ءبولىنۋ ۆەدومستۆولار اراسىندا فۋنكسيالاردىڭ قايتالانۋىن تۋدىردى. ونىڭ پىكىرىنشە، ۇقك-نىڭ تەحنيكالىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق مۇمكىندىگى جەمقورلىققا قارسى جۇمىستى ءتيىمدى اتقارۋعا جول اشادى.
ال كريمينولوگ حاكيم كۋشكالييەۆ تە بۇل ءتاسىلدى قولدايدى: مەملەكەت ءۇشىن جەمقورلىق كۇردەلى ءارى ءقاۋىپ توندىرەتىن ماسەلە. سوندىقتان ۇقك-نىڭ رەسۋرستارى مەن كادرلىق الەۋەتى ماسەلەنى شەشۋگە سەپ بولۋى ءتيىس. Transparency International ۇيىمىنىڭ رەيتينگى بويىنشا (جەمقورلىق ستاتيستيكاسى - ەسك.) قازاقستان 180 ەلدىڭ ىشىندە 88-ورىندا تۇر، بۇل ەلدەگى جوعارى جەمقورلىق دەڭگەيىن كورسەتەدى.
دەگەنمەن تاۋەلسىز ساراپشىلار بۇل قۇرىلىمدىق وزگەرىستە تاۋەكەلدەر بار ەكەنىن ەسكەرتەدى. قوعام تاراپىنان اشىق باقىلاۋ السىرەۋى مۇمكىن دەگەن كۇمان بار. سەبەبى ارنايى قىزمەتتىڭ قۇپيالىلىعى جەمقورلىق ىستەرىن انىقتاۋ پروسەسىن جاريالىقتان الىستاتۋى ىقتيمال.
ساراپشى شامشييەۆ: "ۇقك-گە قوسىلۋ - جەمقورلىقپەن كۇرەستىڭ جاڭا دەڭگەيى"
پەردەحان شامشييەۆ
ساياسي ساراپشى
ساياسي ساراپشى پەردەحان شامشييەۆتىڭ ايتۋىنشا، اگەنتتىك ءوز وكىلەتتىگى شەڭبەرىندە بەلسەندى جۇمىس اتقاردى. بۇل تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ەكس-توراعاسى اسحات جۇماعاليعا العىس بىلدىرۋىنەن اڭعارۋعا بولادى. دەگەنمەن جاڭا مودەل "زاڭ مەن ءتارتىپ" قاعيداسىن مۇلتىكسىز ورىنداۋدى تالاپ ەتەدى.
"ەندى جەمقورلىق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە تونەتىن قاتەر. ۇقك-گە قوسۋ ارقىلى بۇل جۇمىس بارىنشا تاۋەلسىز جۇرگىزىلۋى مۇمكىن. ءبىراق فاكتىلەردى انىقتاۋ پروسەسى جابىق بولادى، ال قورىتىندى ەسەپ قوعامعا اشىق ۇسىنىلادى"، — دەيدى ساراپشى.
ونىڭ پىكىرىنشە، جاڭا ديرەكتور نۇرجان قۇسايىنوۆتىڭ تاعايىندالۋىندا دا ساياسي استار جوق. ول ۇقك ءتوراعاسى ەرمەك ساعىمبايەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇمىس ىستەيدى.
جاڭا باسشى - نۇرجان قۇسايىنوۆ: ول كىم؟
8 شىلدەدە نۇرجان مارات ۇلى قۇسايىنوۆ ۇقك سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل قىزمەتىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالدى. الايدا اشىق دەرەككوزدەردە قۇسايىنوۆ تۋرالى اقپارات از. 2019 جىلى ول ۇقك ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتى بەسىنشى دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. 2024 جىلدىڭ مامىر ايىندا وعان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك گەنەرال-مايورى شەنى بەرىلدى.
قۇسايىنوۆتىڭ باستى مىندەتى - جەمقورلىقپەن كۇرەس قىزمەتىن جاڭا قۇرىلىم اياسىندا ۇيىمداستىرىپ، بۇرىنعى انتيكوردىڭ قىزمەتكەرلەرىن ءتيىمدى ورنالاستىرۋ بولماق. ساراپشىلاردىڭ بولجاۋىنشا، ەندى ۇقك-نىڭ قۇزىرەتى كەڭەيىپ، قوعامدا جەمقورلىققا قارسى ارەكەت ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك دەڭگەيىندە قاراستىرىلادى.