Qazaqstannyń ulttyq valútasy - teńge resmı túrde 1993 jylǵy 15 qarashada aınalymǵa engizildi.
Ataýly kún qarsańynda Aqshamnews.kz redaksıasy 32 jyldyq tarıhy bar tól teńgemizdiń qalaı jasalǵanyn, oǵan qatysty qyzyqty derekterdi toptap kórdi.
KSRO ydyrap, rúblmen qoshtasqannan keıin Qazaqstanǵa óz valútasyn tez arada engizý qajettiligi turdy. 1992 jyly teńge jasaý týraly sheshim qabyldanyp, onyń birinshi shyǵarylymy Anglıada basyldy. Dızaındy ázirleý qazaqstandyq sýretshiler tobyna tapsyryldy, olar banknottarǵa ulttyq kolorıtti engizip, tuńǵysh teńgeniń bet-beınesin jasap shyǵardy.
Sýret: Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq banki
Birinshi teńge banknottarynda Abylaı han jáne Ál-Farabı synda qazaq tarıhynyń uly tulǵalary beınelendi. Monetalarda memlekettiń sımvolıkasy kórinis tapty, al “teńge” ataýy kezdeısoq tańdalmady. Ol ejelgi túrki sózinen shyqqan, maǵynasy – “aqsha” nemese “salmaq”. Bul dástúr jalǵastyǵy men tarıhı tamyrǵa oralý sımvoly boldy.
Teńge daǵdarystardy qalaı ótkerdi?
Osy kezge deıingi tarıhynda teńge birneshe ret ekonomıkalyq soqqylarǵa kýá boldy, el ishinde de, álemdik deńgeıde de.
- 1998 jyl. Azıa qarjylyq daǵdarysy Ortalyq Azıaǵa áser etti, Qazaqstan da budan tys qalmady. Valúta qunsyzdana bastady.
- 2009 jyl. Jahandyq qarjylyq daǵdarys kezinde Ulttyq bank teńgeni devalvasıalady: dollar baǵamy 120-dan 150 teńgege deıin ózgerdi.
- 2015 jyl. Qazaqstan erkin aýytqıtyn baǵam júıesine ótti, bul valútanyń taǵy da tómendeýine ákeldi. Dollar baǵamy 300 teńgege jetti.
Teńgege qatysty qyzyqty derekter
- Birinshi teńge banknottary jasyryn shyǵaryldy. Qupıalylyqty saqtaý úshin banknottardy Anglıadan Qazaqstanǵa áskerı ushaqtarmen tasymaldaǵan.
- Banknottardyń eń jaqsy dızaıny. Qazaqstandyq teńge birneshe ret álemdegi eń kórkem dızaınmen tanyldy. Mysaly, 2011 jyly 10 000 teńgelik banknota halyqaralyq marapatqa ıe boldy.
- Eń iri moneta. 2018 jyly 1 kılogrammdyq altynnan 500 000 teńgelik moneta shyǵaryldy. Bul Qazaqstannyń eń qymbat koleksıalyq monetalarynyń biri boldy.
- Alǵashqy monetalar Germanıada soǵylǵan, olar latýn jáne neızılber (mys, nıkel jáne myrysh qospasy) metaldarynan jasalǵan.
- Teńge - álemde mátinderi eki tilde berilgen jalǵyz valúta.
Teńgeniń qunsyzdanýy
Teńge paıda bolǵan kezde dollar baǵamy 4,75 teńge boldy. Jyldar óte onyń baǵamy kelesideı ózgerip otyrdy:
- 1993 jyl: 4,75 teńge / dollar
- 2000 jyl: shamamen 140 teńge / dollar
- 2010 jyl: 150–180 teńge / dollar
- 2020 jyl: 400 teńgeden astam / dollar
- 2024 jyl: dollar baǵamy 500 teńgege jaqyndady
- 2025 jyl: kók aqshanyń teńgege shaqqandaǵy quny 500 teńgeden asyp ketti.
Osylaısha, 32 jyl ishinde teńgeniń dollarǵa qatysty quny 100 eseden astam tómendedi.
QR UEM Statısıka komıtetiniń málimetinshe, 1993 jyly bir kılogramm nannyń ortasha baǵasy 0,67 teńge bolǵan (bir bólke nan shamamen 0,47 teńge turǵan). Bir kılogramm sıyr etin 7 teńgege, qoı etin 6 teńgege satyp alýǵa bolatyn. Al bir lıtr súttiń ortasha baǵasy 10 teńge bolǵan.
1995 jyly qoǵamdyq kólikpen júrý quny Almatyda - 10 teńge, Aqmolada (Astana) - 7 teńge bolǵan.
Taǵy bir qyzyq derek, 90 jyldary 100 teńgege bir qoı, al 400 teńgege bir sıyr keletin edi.
Al qazir 1 teńge turmaq, 100 teńgege kórinetin zat nemese azyq ala almaısyz. Eske sala keteıik, Ulttyq bank bıyl maýsym aıynda 1 jáne 2 teńgelik usaq monetalardy shyǵarýdy resmı túrde toqtatty. Dese de, Ulttyq bank tóraǵasynyń málimdeýinshe, buǵan deıin aınalymda júrgen monetalar bar jáne olar qoldanysta qala beredi. Biraq olardy qosymsha soǵý josparda joq.
Sarapshylar boljamynsha, jahandyq ekonomıkalyq synaqtar men shıkizat naryǵyndaǵy ózgerister jaǵdaıynda teńge baǵamy munaı baǵasyna jáne álemdik ekonomıkalyq jaǵdaıǵa táýeldi bola beredi.