Almaty qalasynyń bilim berý uıymdarynda bul ıdeıa ondaǵan jobalar, aksıalar men sabaqtar arqyly júzege asyrylyp keledi. Ólketaný, eńbek jáne soǵys ardagerlerimen kezdesýler, eriktiler qozǵalysy, eńbek desanttary, týrısik-ólketaný qyzmetin damytý jáne etnosaralyq tatýlyqty nyǵaıtý – munyń barlyǵy jas almatylyqtardyń azamattyq sanasyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan.
Almaty qalasy Bilim basqarmasynyń Qalalyq bilim berýdegi jańa tehnologıalardyń ǵylymı-ádistemelik ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Sandýǵash Ateıbek bul baǵytta balabaqsha, mektep jáne kolej pedagogıkalyq ujymdary árbir oqýshy úshin qyzyqty ekenin ári tulǵalyq mańyzy joǵary patrıottyq tárbıeni jan-jaqty júzege asyrylyp jatqanyn aıtty.
Sandýǵash Ateıbek, qazir Almaty qalasynda oqýshylarǵa patrıottyq tárbıe berý boıynsha qandaı baǵdarlamalar iske asyrylýda?
- Patrıottyq tárbıe – tárbıe jumysynyń basqa mańyzdy baǵyttarynan bólip qaraýǵa kelmeıtin, negizin quraıtyn sala.
Qazirgi ýaqytta Almaty qalasynyń memlekettik jáne jekemenshik mektepke deıingi, orta, arnaıy, tehnıkalyq jáne qosymsha bilim berý uıymdarynda respýblıka boıynsha júzege asyrylyp jatqan «Adal azamat» biryńǵaı tárbıe baǵdarlamasy tabysty oryndalýda.
Baǵdarlamanyń ataýy da kezdeısoq tańdalmaǵan. Baǵdarlama mazmunymen tanysqanda onyń túpki máni Abaıdyń «tolyq adam» fılosofıalyq iliminen bastaý alyp jatqanyn túsinesiz. Sonymen qatar elimiz bolashaqqa – adaldyq, ádildik, jaýapkershilik, eńbeksúıgishtik qundylyqtary basty trendke aınalatyn qoǵamǵa umtylady. Bul qasıetterdiń barlyǵy «adal azamat» uǵymyna saı keledi. Baǵdarlama alty qundylyq júıesine negizdelgen: táýelsizdik pen patrıotızm, birlik pen yntymaq, ádildik pen jaýapkershilik, zań jáne tártip, eńbekqorlyq pen kásibılik, jasampazdyq pen jańashyldyq. Baǵdarlama úsh deńgeıde júzege asyrylady: bilim berý uıymdary deńgeıi, pedagogter men balalar deńgeıi, ata-anamen seriktestik deńgeıi. Baǵdarlamanyń maqsaty – ulttyq jáne jalpyadamzattyq qundylyqtarǵa súıene otyryp, týǵan jerdiń biregeıligin saqtaı alatyn, ádiletti qoǵam qurýǵa umtylatyn, el taǵdyry men qaýipsizdigi úshin jaýapkershilik alýǵa daıar urpaq tárbıeleý. «Adal azamat» qundylyqtaryn tolyqtyratyn birneshe ózge baǵdarlamalar da bar.
Eń aldymen – mektepke deıingi uıymdarǵa, mektepter men kolejderge arnalǵan KÓMEK baǵdarlamasy. Baǵdarlamada «Jer silkinisi», «Órt», «Sel men kóshkin», «Sý tasqyny», «Tabıǵı apat kezindegi jeke qaýipsizdik» sıaqty modýlder qamtylǵan. Ár modýl boıynsha áńgime júrgizýge arnalǵan ádistemelik usynymdar ázirlengen. Bul baǵdarlamanyń qundylyǵy – jeke tulǵanyń mańyzdy qasıetteriniń biri – qaýipsizdik negizderin bilý jáne ony qoldana alý qabileti.
«Taza – Qazaqstan» konsepsıasy aıasynda «Almaty – taza qala» ekologıalyq mádenıetti qalyptastyrý baǵdarlamasy ázirlendi. Baǵdarlama ataýy onyń maqsatyn aıqyn kórsetedi.
Mektep pen kolej oqýshylarynyń quqyqtyq sanasy men quqyqqa saı minez-qulqyn qalyptastyrý maqsatynda qoldanystaǵy zańnama negizinde ázirlengen quqyqtyq jalpyǵa birdeı bilim berý baǵdarlamalary jumys isteıdi. Sonymen qatar bilim berý uıymdarynda debat qozǵalysy keń taralǵan. Debat qozǵalysyn damytý tujyrymdamasy jáne týrnırler ótkizý erejeleri Y. Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademıasy tarapynan daıyndalǵan. Debattar barysynda ulttyq qundylyqtardy zamanaýı kózqarastarmen úılestire bilý, óz pikirin erkin bildirý jáne konstrýktıvti dıalog júrgizý daǵdylary qalyptasady.
«Oqıtyn mektep», «Mekteptik jáne stýdenttik ózin-ózi basqarý» jobalary keńinen tanymal. Ózin-ózi basqarý oqýshylardyń kóshbasshylyq daǵdylaryn damytady.
«Jas Ulan» jáne «Jas Qyran» balalar-jasóspirimder uıymdaryna qatysýshylar sany artyp keledi. Bul uıymdardyń maqsaty – ózin-ózi damytýmen aınalysatyn, iske jaýapkershilikpen qaraıtyn, el tarıhyna qatystylyǵyn sezinetin urpaq tárbıeleý.
Bul – barlyq jobalar emes, eń negizgi baǵyttar.
Bul baǵdarlamalar qalaı júzege asyrylady?
Barlyq baǵdarlamalar men jobalar synyp saǵattary, kýratorlyq saǵattar, sondaı-aq mektepishilik, aýdandyq, qalalyq jáne respýblıkalyq deńgeıdegi is-sharalar arqyly iske asyrylady. Ardagerler, qoǵam qaıratkerleri, sportshylar, óner jáne ádebıet maıtalmandary, tanymal tulǵalar shaqyrylady.
«Adal azamat» baǵdarlamasynyń ereksheligi – is-sharalardy kúndelikti, aptalyq, aılyq formatta ótkizýge negizdelgen naqty júıesiniń bolýy. Bul – oqýshynyń tolyqqandy tulǵa retinde qalyptasýyna baǵyttalǵan. Baǵdarlama alty respýblıkalyq joba arqyly júzege asyrylady: «Qamqor», «Eńbegi adal – jas óren», «Shabyt», «Ushqyr oı alańy», «SMART BALA», «Balalar kitaphanasy».
KÓMEK baǵdarlamasy synyp saǵattarynda oqytylyp, TJD mamandarymen birlesken oqý-jattyǵýlarda bekitiledi.
«Almaty – taza qala» baǵdarlamasy negizinen praktıkalyq túrde júrgiziledi: eko-estafetalar, maqsatty serýender, oıyndar, aǵash jáne gúl otyrǵyzý, t.b. «35 ıgi is» aksıasy aıasynda barlyq mektep 35 túp aǵash otyrǵyzsa, №10 arnaıy mektep-ınternat taǵy da 1000 raýshan butaǵyn otyrǵyzdy.
«Jas Ulan» jáne «Jas Qyran» uıymdary slótter, jıyndar, merekelik qabyldaýlar ótkizedi, ardagerlerge kómektesedi.
Úsh tilde ótetin debat týrnırleri balalardyń syn turǵysynan oılaýyn, argýment keltire otyryp, óz oıyn dáleldeý, kommýnıkatıvtik daǵdylaryn damytady.
Mektep parlamenti sheftik, volonterlik jumystar júrgizedi, chellendjder, dýblór kúnderin uıymdastyrady.
Jalpy jumys qarqyndy júrip jatyr.
Pedagogter patrıottyq tárbıe berýge qanshalyqty daıyn?
- Barlyq baǵdarlamalar aldymen tárbıe isi jónindegi orynbasarlarmen talqylanady. Olar óz kezeginde synyp jetekshilerimen, pedagogtermen jumys júrgizedi, ata-analardy da qatystyrady.
GNMSNTO ádiskerleri men arnaıy daıyndyqtan ótken trener-pedagogter qalalyq semınarlar, koýchıngter, trenıńter ótkizedi. «Adal azamat» baǵdarlamasy engizilgeli beri 300-den astam túsindirý keńesi, trenıń, koýchıng uıymdastyrylǵan.
Pedagogter men ata-analardyń qatysýymen sheberlik sabaqtary, tanymal tulǵalarmen kezdesýler, konsertter, kórmeler, konferensıalar ótkiziledi.
Balalarmen «bir tilde sóılese» alatyn pedagog qandaı bolýy kerek?
- Bári qarapaıym: patrıottyq tárbıe berý úshin pedagogtiń ózi patrıot bolýy kerek. Ol óziniń pánin, jumysyn jáne eń bastysy – balalardy jaqsy kórýi, óz isine jaýapkershilikpen qaraýy tıis.
Pedagogter qandaı qıyndyqtarǵa kezigedi?
Kóp muǵalim úshin eń qıyn baǵyt – ata-analarmen jumys. Kóbiniń qoly bos emes. Sol sebepti muǵalimder onlaın-jınalystar, jeke keńester sıaqty balama joldardy izdeıdi.
Qazir mektepterde ata-analardy pedagogıkalyq qoldaý ortalyqtary qurylýda. Sonymen qatar ákeler keńesteri ashylýda.
Búginde patrıot bolý neni bildiredi?
- Patrıotızm uǵymy zamanǵa qaraı ózgermeıdi.
Patrıot – Otanyn súıetin, tarıhyn, mádenıetin qurmetteıtin, onyń damýyna úles qosýdy maqsat etetin adam. Bul jerde «ótkenge maqtanysh» ta, «bolashaqqa úles qosý» da qatar júredi.
Patrıottyq tárbıe nátıjesin qalaı baǵalaýǵa bolady? Almatylyq oqýshylardyń patrıottyq úlgilerin keltirseńiz?
Patrıotızm – balanyń is-áreketinen kórinedi.
Mysaly, «Qyran elim – Qazaqstanym!» aksıasy aıasynda oqýshylar Memlekettik Gımndi asa jaýapkershilikpen oryndady. Respýblıka Saraıynda myńnan astam oqýshynyń hory gımndi úlken shabytpen aıtty.
«Meniń Otanym – baqyt eli» patrıottyq ánder marafonyna 5000-nan astam bala qatysty.
«Sóıleıdi tiri keıipkerler» atty áleýmettik joba 9000-nan astam oqýshy men ata-anany qamtydy. 3000-ǵa jýyq beınerolık túsirildi. Mektepterde «Máńgilik ólmes polk» aksıalary ótti.
Eń mańyzdysy – balanyń qarapaıym, sanaly áreketteri:
aǵash otyrǵyzý, úısiz janýardy qamqorlyqqa alý,
qart adamǵa kómektesý, dosyn qıyndyqta tastamaý.
Patrıotızm – adamnyń óz otbasyna, úıine, týǵan jerine degen súıispenshiligi men qurmetinen bastalady.
Áńgimeńizge kóp raqmet! Sizge jáne qalamyzdaǵy barsha pedagogter men ata-analarǵa elimizdiń shynaıy azamattary men patrıottaryn tárbıeleý jolyndaǵy eńbekterińizge tabys tileımiz.