Memlekettik joǵary laýazymǵa, ásirese el bıleýshi qyzmetine jasqa baılanysty talaptar qoıylady. Sebebi túsinikti – el tizginin ustar tulǵanyń saıası ne áskerı tájirıbesi bolýy mańyzdy. Kez kelgen el basqarǵan tulǵa bıliktiń bıigine jetpeı turyp, jyldar boıy túrli memlekettik jáne saıası qyzmetterde shyńdalǵan. Keıbiri bılikke jasy ulǵaıǵanda kelse, endi biri jas shaǵynan el basqaryp, memlekettiń taǵdyryn sheshken. Aqshamnews.kz tilshisi álemdegi egde jasta el basqarǵandar tizimin usynady.
50 jyl el bılegen
Halıfa ıbn Salman ál-Halıfa (Bahreın) – (1935-2020)
Ol 1970 jyldan – 2020 jylǵa, ıaǵnı ómiriniń sońyna deıin Bahreın memleketiniń úkimet basshysy bolǵan. Oǵan deıin myna qyzmetterdi atqarǵan:
1957–1960: Bilim keńesiniń tóraǵasy
1960–1966: Qarjy basqarmasynyń prezıdenti
1962–1967: Manama qalasy mýnısıpaldy keńesiniń tóraǵasy
1966–1970: Ákimshilik keńesiniń tóraǵasy (1970 jyly Memlekettik keńes bolyp ózgertilgen)
1970–2020: Úkimet basshysy
Bahreınniń zamanaýı memlekettik júıesin qalyptastyrýda sheshýshi ról atqarǵan Halıfa ıbn Salman ál-Halıfa 2020 jyly 11 qarashada qaıtys bolǵan.
Eń kári monarh
Salman ıbn Abdýl-Ázız ál-Saýd (Saýd Arabıasy) – 89 jas
Ol – Saýd Arabıasynyń máligi, premer-mınıstr jáne Saýd Arabıasy qarýly kúshteriniń bas qolbasshysy. 2015 jyly 23 qańtarda aǵasy Abdýlla málik qaıtys bolǵannan keıin málik jáne premer-mınıstr boldy. Saýd áýletiniń jıyrmasynshy basshysy. Taqqa otyrǵanǵa deıin 2011-2015 jyldary Qorǵanys mınıstri jáne 1963-2017 jyldary Er-Rıad gýbernatory bolǵan. Ol Ábd ál-Ǵazız máliktiń tiri uldarynyń eń úlkeni jáne álemdegi eń kári monarh.
48 jyl boıy Er-Rıad provınsıasynyń gýbernatory bolǵan Salman qalany zamanaýı megapolıske aınaldyrdy, ınfraqurylymdy damytyp, saýda men týrızmdi órkendetti.
60 kitaptyń avtory
Mahmýd Abbas (Palestına) – 89 jas
Palestınanyń belgili saıasatkeri, 2003 jyly avtonomıanyń premer-mınıstri, 2005 jyly Iasır Arafattan keıin prezıdent bolyp saılandy. FATH qozǵalysynyń alǵashqy músheleriniń biri bolǵan Abbas Izraılmen beıbit kelissózder júrgizýde jáne Palestınanyń ózindik saıası jolyn qalyptastyrýda mańyzdy tulǵaǵa aınaldy. 2005 jylǵy saılaýda ol 60 paıyzdan astam daýys jınap, el tizginin ustady.
Aǵylshyn, ıvrıt, nemis, orys, fransýz tilderin meńgergen Mahmýd Abbas 60-tan astam kitaptyń avtory, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty.
Emıgrant prezıdent
Mıshel Naım Aýn (Lıvan) – 92 jas
Áskerı general ári saıasatker Aýn 1988–1990 jyldary Lıvannyń premer-mınıstri ári ýaqytsha prezıdenti bolǵan. 1990 jylǵy 13 qazanda Sırıa áskeri tań atpastan Aýnnyń qaramaǵyndaǵy aımaqty qorshaýǵa alyp, oq jaýdyra bastaǵan. Sırıanyń shabýylyn estigen Aýn kıinip te úlgermeı, uıqydaǵy kıimimen Fransıa elshiligine bas saýǵalap baryp, saıası baspana suraǵan. Sırıa áskeri Lıvannan ketken 2005 jyly eline qaıta oralǵan. 2016 jylǵy 31 qazannan 2022 jyldyń 30 qazanyna deıin Lıvannyń prezıdenti boldy. Qazir ol Lıvan parlamentiniń múshesi jáne «Erkin patrıottyq qozǵalystyń» kóshbasshysy.
Álemniń eń kári prezıdenti
Pol Bıııa (Kamerýn) – 92 jas
Jaqynda ǵana (27 qazan) qorytyndysy belgili bolǵan saılaýda Pol Bıııa 53,66% daýyspen jeńiske jetip, Kamerýn prezıdenttigine segizinshi ret saılandy. Eń kári prezıdent bul eldi 1982 jyldan beri basqaryp keledi. Ol – Kamerýnnyń ekinshi prezıdenti. Qyryq jyldan astam ýaqyt boıy el bılep kele jatqan Bıııanyń bıligi jıi synǵa ushyraıdy. Syrtqy baqylaýshylar eldegi saılaýlardyń ádildigine de kúmán keltiredi. Soǵan qaramastan Bıııa taǵy jeti jylǵa saılandy.
Kompozıtor lıngvıs
Kolvıll Norbert Iang (Belız) – 93 jas
Ser Kolvıll Iang – 1993 jylǵy 17 qarashadan 2021 jyldyń 30 sáýirine deıin Belızdiń general-gýbernatory boldy. Ol Skaýttar qaýymdastyǵynyń basshysy, general-gýbernatorlyqqa 1993 jyly taǵaıyndalyp, kelesi jyly rysarlyq ataqqa ıe bolǵan.
Ǵylym men bilimniń damýyna erekshe kóńil bólgen Iang Belız ýnıversıtetiniń negizin qalaýshylardyń biri. Ol sonymen qatar kompozıtor, ádebıetshi jáne birneshe kitaptyń avtory lıngvısıka salasynan doktorlyq dárejesin alǵan. Onyń eńbekteriniń qatarynda «Belız ádebıeti men bilimi», «Kreol naqyl sózderi» jáne «Karıb buryshy shaqyrady» atty jınaqtar bar.
Demokrat ámir
Sabah ál-Ahmed ál-Djaber as-Sabah (Kýveıt) – (1929-2020 j)
Kýveıttiń besinshi ámiri, eldiń qarýly kúshteriniń bas qolbasshysy bolǵan. 1963–2003 jyldary 40 jyl boıy syrtqy ister mınıstri qyzmetin atqarǵan. Ol Parsy shyǵanaǵyndaǵy soǵystan keıin Kýveıttiń halyqaralyq bedelin qalpyna keltirip, eldiń ekonomıkasyn qaıta kótergen. Ol bılikte otyrǵan kezde áıelderge daýys berý quqyǵyn berip, memlekettik qyzmetpen aınalysýyna múmkindik jasaǵan. 2020 jyly 29 qyrkúıekte uzaqqa sozylǵan naýqastan kóz jumǵan.
Kúresker Kastro
Raýl Modesto Kastro Rýs (Kýba) – 94 jas
Fıdel Kastronyń baýyry Raýl Kastro 1959–2006 jyldary Qorǵanys mınıstri, 2006–2018 jyldary Kýbanyń prezıdenti boldy. Fıdel densaýlyǵyna baılanysty qyzmetinen ketken soń, 2008 jyly parlament Raýldi resmı túrde prezıdent etip bekitti. Ol sosıalısik baǵytty saqtaı otyryp, Kýbanyń birshama ekonomıkalyq reformalaryn bastady.
32 memlekettiń patshaıymy
İİ Elızaveta, Elızabet Aleksandra Merı (Ulybrıtanıa) – (1952-2022)
Ulybrıtanıa men Soltústik Irlandıanyń patshaıymy Elızaveta II 1953 jyly Vestmınster abattyǵynda táj kıgen. Ol brıtan tarıhyndaǵy eń uzaq bılik qurǵan monarh retinde álemge keńinen tanyldy.
Patshaıym II Elızabeta Vındzor áýletinen shyqqan bolatyn. Taqqa 1952 jylǵy 6 aqpanda, ıaǵnı 25 jasynda, ákesi VI Djordjtyń óliminen keıin otyrdy. Taqqa otyrǵanda II Elızabet 32 táýelsiz memlekettiń patshaıymy bolǵan jáne ómiriniń sońyna qaraı bul san 11 el bolyp azaıdy, Ulttar dostastyǵynyń tóraıymy jáne Anglıa shirkeýiniń basshysy, Ulybrıtanıanyń qarýly kúshteriniń Joǵarǵy Bas qolbasshysynyń qyzmetin atqardy.
Elızaveta patshaıym – borysh pen qyzmetke adaldyǵymen, sabyrly parasatymen tanylǵan tulǵa. Onyń bıligi eldegi jáne álemdegi aýqymdy áleýmettik ózgeristermen tuspa-tus keldi.
Malaılardyń qorǵaýshysy
Mahathır bın Mohamad Iskandar (Malaızıa) – 100 jas
Malaızıanyń eń tanymal saıasatkeri, álemdegi eń qart memleket basshysy. 2018 jyly 92 jasynda premer-mınıstr bolyp saılanyp, burynǵy zeınetinen keıin qaıta bılikke oraldy. Ol 1981–2003 jyldary da eldiń premeri bolǵan. «Malaı dılemsy» atty kitabynda ult máselelerin qozǵap, malaı halqynyń quqyqtaryn qorǵaýshy retinde tanyldy.
Mahathırdiń saıası erik-jigeri men jańashyl reformalary Malaızıany Ońtústik-SHyǵys Azıanyń eń serpindi damyǵan elderiniń birine aınaldyrdy.