Ótken jyly Almatynyń atmosferasyna taralǵan lastaýshy zattardyń jalpy kólemi 189 myń tonnaǵa jetti.Megapolıs aýasyn arnaıy súzgishpen súzip shyǵar bolsaq, osynshama las zat shyǵady degen sóz.
Ekologıa jáne qorshaǵan orta basqarmasynyń málimetinshe, sonyń 60 paıyzy qaladaǵy jáne syrttan kiretin avtokólikterdiń úlesinde, al qalǵan bóligi ónerkásip oryndaryna, jeke sektorǵa jáne qatty otyn tutynatyn monshalar men basqa da shaǵyn nysandarǵa tıesili. Bul derek qalanyń atmosferalyq aýany qorǵaý salasyndaǵy saıasatty túbegeıli qaıta qaraýǵa negiz boldy.
Jumystyń jańa kezeńiniń negizgi elementi bıyl ázirlenip, qazir kelisý rásiminen ótip jatyr. Qujat «Almaty qalasynyń aýmaǵynda atmosferalyq aýany qorǵaý salasyndaǵy arnaıy ekologıalyq talaptardy engizý týraly qaǵıdalary jobasy» dep atalady.
Sony qaǵıda turǵyndar men kásipkerlerge ekologıalyq taza tehnologıaǵa kóshýge jáne kólik parkin jańartýǵa serpin beretin quqyqtyq alań qalyptastyrady. Aýa sapasyn baqylaýdyń zamanaýı quraldaryn damytýǵa, jaýapkershilik tetikterin kúsheıtýge jol ashady.
Joba jalpy sıpatta bolǵanymen, qalanyń atmosferalyq aýasyn qorǵaý salasyndaǵy tutas ekologıalyq saıasatty qalyptastyrý úshin asa mańyzdy negiz bolatyn erejelerdi qamtıdy.
Almatyda alǵash ret barlyq negizgi lastaý kózi tolyq qamtylyp, buryn otandyq tájirıbede bolmaǵan retteý tetikteri qalyptasady dep josparlanyp otyr. Qaǵıdalar birneshe maqsatty kózdeıdi. Olar: avtokólik shyǵaryndylaryn baqylaý; kólikterdi ekologıalyq synyptarǵa bólý; tehnıkalyq baıqaýdyń rólin arttyrý; kásiporyndardyń jumysyn retteý; biryńǵaı monıtorıń júıesin qalyptastyrý; qolaısyz meteojaǵdaı kezindegi is-qımyl tártibi. Osynyń bári aldaǵy jyldary kezeń-kezeńimen engiziletin naqty sharalarǵa arqaý bolatyn júıege aınalady.
Qaǵıdalar qabyldanǵannan keıingi nátıje kópqyrly bolmaq. Negizgi lastaý kózi – avtopark alǵash ret shynaıy ekologıalyq baqylaýǵa alynady: naqty lastaýshy kólemin ólsheýge, kóliktiń ekosanatyn esepke alý jáne tehnıkalyq baıqaýdy qatań qadaǵalaý eń kóp lastaıtyn kólikterdiń qala ishindegi qatynasyn shekteýge jáne avtoparkti birtindep jańartýǵa yqpal etedi. Máselen, atmosferaǵa taraıtyn tútinniń 84 paıyzyna deıin EVRO-0 sanatyndaǵy kólikter shyǵarady.
Buǵan deıin tolyqqandy baqylaýdan tys bolǵan III sanattaǵy kásiporyndar endi jańa talaptardy oryndaýǵa jáne turaqty tekserilip otyrýǵa mindetti. Bul olardyń aýany lastaýdaǵy úlesin aıtarlyqtaı azaıtady. Biryńǵaı monıtorıń júıesi aýa sapasyn jedel basqarýdy qamtamasyz etip, turǵyndar úshin derekterdiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi.
Qalada keıingi jyldary qajetti zańnamalyq baza da jańartylyp keledi. 2023-2025 jyldary mańyzdy ózgerister engizildi: máslıhattyń ókilettigin keńeıtý, tehnıkalyq baıqaýdy reformalaý, shyǵaryndylardy asyrý úshin jaýapkershilikti kúsheıtý sekildi bastamalar júzege asty. 2025 jyly sáýirden bastap tehnıkalyq baıqaý stansıalary ruqsaty bar tártippen, onlaın baqylaýmen jáne mindetti ekologıalyq jabdyqpen jumys isteıdi. Talapty buzǵandarǵa iri aıyppul salynyp, ruqsattan aıyrý kózdelgen.
Qaladaǵy iri lastaý kózderine qatysty da júıeli jumys qolǵa alynǵan. Jeke sektordy gazdandyrý isi aıaqtalýǵa jaqyn: qazir Almatydaǵy jeke úılerdiń 99,4 paıyzy gazǵa qosylǵan, 907 úı áli qosylmaǵan. Jyl sońyna deıin 126 úıge gaz tartylmaq.
JEO-2 men JEO-3-ti tabıǵı gazǵa kóshirý 2027 jylǵa qaraı olardan shyǵatyn tútindi 15 ese azaıtýǵa múmkindik beredi. JEO-2-de daıyndyq kezeńi aıaqtalyp, negizgi nysandarda qurylys-montaj jumystary qarqyndy júrip jatyr. Eki gaz týrbınasy generatorlarymen birge ornatyldy, úshinshisi jaqyn ýaqytta montajdalady.
Gazdy daıyndaý pýnktinde jabdyq ornatylyp, sý daıyndaý nysanynda negizgi qurylymdar turǵyzylyp jatyr. JEO-3-te alǵashqy gaz týrbınasy men generatordy ornatý jumystary júrip jatyr. Eki stansıanyń da gazǵa kóshýi – qaladaǵy aýa sapasyn jaqsartýdaǵy mańyzdy qadam.
Kólik salasynda da aýqymdy jańǵyrtý iske asyp jatyr. Máselen, 2024 jyldan beri Almatyda dızel avtobýstaryn satyp alýǵa tyıym salyndy, al qoǵamdyq kólik parki gazben júretin jáne elektr avtobýstarymen tolyqtyrylyp otyr. 2025 jyldyń sońyna qaraı komýnaldyq avtobýstardyń ekologıalyq úlesi 100 %-ǵa jýyqtaıdy. Megapolıste elektr zarádtaý stansıalarynyń sany eki esege ósip, turǵyndardyń elektromobılderge kóshýin jeńildetedi.
Qalanyń ekojúıesiniń mańyzdy quramdas bóligi sanalatyn jasyl qor da nazardan tys qalmady. Kóptep aǵash otyrǵyzý, avtomatty sýarý júıesin engizý sıaqty jańa standarttardyń arqasynda Almatyda 2030 jylǵa deıin 2,5 mıllıon jasyl jelek qalyptastyrý baǵdarlamasy júzege asyp otyr.
Keıingi eki jylda kóshetterdiń qýraý kórsetkishi 30 paıyzdan 10 paıyzǵa deıin, ıaǵnı úsh esege azaıdy. Mundaı jumys «Almaty – qala-baq» mártebesi aıasynda qolǵa alyndy.
Osylaısha, keıingi jyldary atqarylǵan sharalar birtindep qalanyń keshendi ekologıalyq saıasatyna aınalyp keledi. Atmosferalyq aýany qorǵaý qaǵıdalarynyń qabyldanýy osy sharalardy bir arnaǵa toǵystyryp, qalany jekelegen sheshimderden turaqty, uzaq merzimdi nátıjege baǵyttalǵan ekologıalyq strategıaǵa kóshirýge múmkindik beredi. Josparlanǵan jumystar tolyq oryndalsa, aldaǵy jyldary Almatynyń aýasy edáýir tazarady degen úmit bar.