SÓS aldyn alý: pnevmonıa týraly ne bilýińiz kerek jáne aldyn alý jáne emdeý úshin qandaı sharalar qabyldaý kerek
Pnevmonıa - bul ókpeniń qabynýy dep atalatyn aýrý, ońaı dıagnoz qoıylady jáne emdeledi. Qarapaıym sharalar arqyly pnevmonıanyń aldyn alýǵa bolady jáne durys kútimmen qarapaıym, arzan dárilermen emdeýge bolady. Degenmen, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetteri boıynsha, pnevmonıa dúnıe júzinde 5 jasqa deıingi balalar óliminiń 15% quraıdy.
Halyqty ınfeksıadan qorǵaý, sondaı-aq qajetti sharalardy túsindirý maqsatynda Qazaqstanda 1 qazan men 1 qarasha aralyǵynda respıratorlyq vırýstyq ınfeksıalardyń, tumaý men pnevmokok ınfeksıalarynyń aldyn alý boıynsha aılyq ótkizilýde. Aılyq aıasynda emhanalardyń medısına qyzmetkerleri mektep oqýshylary, stýdentter jáne basqa da maqsatty aýdıtorıa arasynda atalmysh aýrýlardyń taralýyn túsindirý boıynsha birqatar is-sharalar ótkizýde.
Almatydaǵy №11 qalalyq emhananyń jalpy tájirıbelik dárigeri Sáýle Meńdiqul tumaý men sýyq tıý belgileri qarapaıym adamda jıi kezdesetinin aıtty. Sondyqtan adam dárigerdiń kómeginsiz aýrýdy jeńetinine senip, ózin-ózi emdeıdi. Onyń aıtýynsha, bul ádis túbegeıli qate. Ýaqytynda anyqtalmaǵan, durys emdelmegen tumaý densaýlyqqa jaǵymsyz saldarǵa - asqynýdan ólimge deıin ákelýi múmkin.
Tumaý nemese sýyq tıý belgileri paıda bolǵan kezde, birinshi kezekte dárigerge qaralý kerek. Ol dál dıagnoz qoıyp, adekvatty em taǵaıyndaı alady. "Tumaýdyń basty ereksheligi – onyń kenetten paıda bolýy", - deıdi maman.
«Tumaý kezinde dene qyzýy tez kóteriledi, adam 3-4 saǵattan az ýaqyt ishinde aýyryp qalýy múmkin, al JRVI kezinde sımptomdar birtindep paıda bolady. Eresekterde sýyqtyń belgileri 2-3-shi kúni paıda bola bastaıdy», - deıdi dáriger. Kóp jaǵdaıda JRVI jáne tumaý ınfeksıalary joǵarǵy tynys joldaryna áser etedi.
Sarapshy atap ótkendeı, tumaý kezinde tynys alý joldarynyń jiti juqpaly aýrýy tumaý vırýsynan, JRVI vırýstardan (rınovırýstar, adenovırýstar, reovırýstar jáne t.b.) týyndaıdy.
«Pnevmokok ınfeksıasyna keletin bolsaq, bul negizinen balalarda bolatyn pnevmokok týdyratyn adamnyń juqpaly aýrýlarynyń toby. Pnevmokok sınýsıt, bronhıt, endokardıt, artrıt, sepsıs jáne basqa da qaýipti aýrýlardy týdyrýy múmkin. Aýrý juqtyrǵan sátten bastap aýrýdyń damýyna deıin 1 kúnnen 3 kúnge deıin sozylady», - dep túsindiredi Sáýle Meńdiqul.
NENİ BİLÝ KEREK:
- Pnevmonıany vırýstar, bakterıalar jáne zeń týdyrýy múmkin.
- Pnevmonıany ımmýndaý, durys tamaqtaný jáne qorshaǵan orta faktorlaryn joıý arqyly boldyrmaýǵa bolady.\
- Bakterıalardan týyndaǵan pnevmonıany antıbıotıktermen emdeýge bolady (dárigerdiń taǵaıyndaýy boıynsha).
«Pnevmokok aýrýynyń barlyq túrleri, ásirese balalar, ólimge ákeletin asqynýlardyń damýyn boldyrmaý úshin aýrýhanaǵa jatqyzýdy qajet etedi. Dene qyzýynyń kóterilýiniń barlyq kezeńinde, sondaı-aq asqynýlar joıylǵanǵa deıin tósek demalysyn saqtaý mindetti shart bolyp tabylady », - dep túıindedi dáriger.
PNEVMONIANYŃ BELGİLERİ:
- Pnevmokokty pnevmonıa 38-39° deıin joǵary dene qyzýy, qaltyraý, qatty álsizdik, bulshyq et aýrýy, entigý, júrek soǵýymen sıpattalady; shyryshty-irińdi qaqyryqty ylǵaldy jótel bolady. Pnevmokokty menıngıt dene qyzýynyń 40° deıin kóterilýimen jedel bastalady, bas aýrýy paıda bolady, pasıentterdiń kópshiliginde qaıtalanatyn qusý, titirkendirgishterdiń barlyq túrlerine joǵary sezimtaldyq bolady.
- Pnevmokokty otıt medıasy bezgegimen, qulaqtyń aýyrsynýymen, estý titirkendirgishterine sezimtaldyqtyń joǵarylaýymen sıpattalady.
- Pnevmokokty sepsıs ınfeksıalyq-toksıkalyq sındrommen (qyzba, álsizdik, bas aýrýy), kókbaýyrdyń ulǵaıýymen, ókpeniń, júrektiń, ishektiń, búırektiń, mı qabyqtarynyń zaqymdaný belgilerimen kórinedi.
MAŃYZDY: Pnevmokok ınfeksıasynan keıin qysqa merzimdi ımýnıtet qalyptasady, ol pnevmokoktyń basqa túrimen qaıta juqtyrýdan qorǵamaıdy. Sondyqtan profılaktıkalyq sharalardy elemeýge bolmaıdy.
PROFILAKTIKASY:
- Hib, pnevmokok, qyzylsha jáne kókjótelge qarsy ımmýndaý pnevmonıanyń aldyn alýdyń eń tıimdi ádisi bolyp tabylady.
- Durys tamaqtaný. Balanyń denesiniń qorǵanysh kúshterin arttyrý úshin ómirdiń alǵashqy 6 aıynda tek emshek emizýden bastap jetkilikti tamaqtaný mańyzdy. Sondaı-aq pnevmonıanyń aldyn alýda jáne aýrýdyń uzaqtyǵyn qysqartýda tıimdi.
- Basqa aldyn alý sharalary. Vaksınasıa arqyly pnevmonıanyń aldyn alý, qoldy sabynmen jýý, úı ishindegi aýanyń lastanýyn azaıtý jáne t.b.