وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە وتكەن باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىندا ۇلتتىق تولەم كورپوراسياسى (ۇتك) «سيفرلىق تەڭگە» جوباسىن ىسكە اسىرۋدىڭ قورىتىندىلارى مەن 2025–2026 جىلعا ارنالعان دامۋ جوسپارىن تانىستىردى. دەپارتامەنتتىڭ باس ساراپشىسى رۋسلان قوڭىربايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءۇش جىل ىشىندە 288،1 ميلليارد سيفرلىق تەڭگە شىعارىلعان.
«سيفرلىق تەڭگە – بۇل ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ءۇشىنشى سيفرلىق نىسانى، ول تاراتىلعان ءتىزىلىم تەحنولوگياسىنا نەگىزدەلگەن. ءبىز توكەندەرگە نەگىزدەلگەن ۇلگى جاساپ، ەكى دەڭگەيلى ارحيتەكتۋرانى ىسكە اسىردىق. بۇل دەگەنىمىز، سوڭعى پايدالانۋشىلارعا بۇرىنعىداي ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ارقىلى قىزمەت كورسەتىلەدى. ماڭىزدىسى – سيفرلىق تەڭگەدە پايىز بولمايدى، بۇل ەنگىزۋ بارىسىندا قارجىلىق تۇراقسىزدىقتىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءقازىر سيفرلىق تەڭگەنى تولىققاندى پايدالانۋ ءۇشىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازا ازىرلەنىپ جاتىر»، – دەدى سيفرلىق تەڭگە جۇيەسىن دامىتۋ دەپارتامەنتىنىڭ جەتەكشى قىزمەتكەرى ايگەرىم باباعالييەۆا.
قازاقستان ورتالىق بانكتەردىڭ سيفرلىق ۆاليۋتالارىن (CBDC) ەنگىزۋ بويىنشا الەمدىك كوشباسشىلاردىڭ قاتارىنا كىرەدى. «سيفرلىق تەڭگە» جوباسى حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى (حۆق) مەن Currency Research سەكىلدى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جوعارى باعاسىنا يە بولدى.
حۆق-نىڭ «تاياۋ شىعىس پەن ورتالىق ازياداعى ورتالىق بانكتەردىڭ سيفرلىق ۆاليۋتالارى» اتتى بايانداماسىندا قازاقستان سيفرلىق تەڭگە بويىنشا ەكى پيلوتتىق باعدارلاما وتكىزگەننەن كەيىن وڭىردەگى ەڭ وزىق ەلدىڭ ءبىرى دەپ تانىلعان. بىلتىر جوبا Leadership in Digital Currencies Adoption (Currency Research) جانە Pioneering CBDC Initiative (CD+BC) حالىقارالىق سىيلىقتارىنا يە بولدى.
جوبا ەكى دەڭگەيلى كلاسسيكالىق ادىسپەن ىسكە اسادى: پايدالانۋشىلارمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ نارىق قاتىسۋشىلارى ارقىلى جۇزەگە اسادى. پلاتفورما تاراتىلعان ءتىزىلىم (بلوكچەين) تەحنولوگياسىنا نەگىزدەلگەن جانە اشىقتىق پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن توكەنيزاسيالانعان ۇلگىدە جۇمىس ىستەمەك.ايگەرىم باباعالييەۆا سيفرلىق تەڭگەنىڭ كريپتوۆاليۋتالاردان ايىرماشىلىعىن دا ءتۇسىندىردى:
«كوپتەگەن ۇلتتىق سيفرلىق ۆاليۋتالار كريپتوۆاليۋتا الەمىندەگى تەحنولوگيالار – تاراتىلعان ءتىزىلىم مەن بلوكچەين نەگىزىندە جاسالادى. سيفرلىق تەڭگە دە بلوكچەين تەحنولوگياسىنا سۇيەنەدى، ول بارلىق وپەراسيانىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى. الايدا باستى ايىرماشىلىعى – سيفرلىق تەڭگە ورتالىقتاندىرىلعان مەملەكەتتىك ۆاليۋتا سانالادى، ونى شىعارۋ مەن رەتتەۋ تولىق قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ قۇزىرەتىندە. وسىلايشا، دەسەنتراليزدەنگەن جانە تۇراقسىز كريپتوۆاليۋتالارعا قاراعاندا، سيفرلىق تەڭگە – سەنىمدى ءارى زاڭدى تولەم قۇرالى»، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.
2024 جىلى «سيفرلىق تەڭگە» پلاتفورماسى اياسىندا ەكى نەگىزگى باعدارلامالىق ارحەتيپ ەنگىزىلدى — تاڭبالاۋ (ماقساتتى پايدالانۋ) جانە حولدينگ (بەلگىلى ءبىر وقيعا ورىندالعاندا تولەم جاساۋ). وسى نەگىزدە بىرنەشە ءىرى سەناريي جۇزەگە اسىرىلدى:
* ۇلتتىق قور قاراجاتىن ماقساتتى پايدالانۋ. 2024 جىلعى ماۋسىمدا سيفرلىق تەڭگەمەن العاشقى ترانش اۋدارىلىپ، ونىڭ 19،7%-ى سوڭعى جەتكىزۋشىگە دەيىن تاڭبالاندى. بۇل سەناريي ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى — «دوستىق–مويىنتى» جانە «تالدىقورعان – ءۇشارال» ارالىعىنداعى تەمىرجولدى قارجىلاندىرۋدىڭ بارىنشا اشىق بولۋىن قامتاماسىز ەتتى.
* جولداردى ورتاشا جوندەۋ. قارجى مينيسترلىگى، يندۋستريا جانە قۇرىلىس مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، سيفرلىق تەڭگە ارقىلى جول جوندەۋ جۇمىسىنا ماقساتتى قارجىلاندىرۋ تەتىگى ەنگىزىلدى.
* سيفرلىق ققس. مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى، حالىق بانكى جانە بانك سەنتركرەديتتىڭ قاتىسۋىمەن سيفرلىق تەڭگە ارقىلى ققس اكىمشىلەندىرۋ سەنارييى ىسكە قوسىلدى. بۇل شەشىم سالىقتى قايتارۋ پروسەسىن جەدەلدەتىپ، باقىلاۋ بارىسىنىڭ كولەمىن ەداۋىر ازايتتى.
* «اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى جانە «كوكشە» الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك كورپوراسياسىمەن بىرلەسىپ، اۋىل تۇرعىندارىنا سيفرلىق تەڭگەدە اۋىل شارۋاشىلىعى مالىن ساتىپ الۋ ءۇشىن ميكرونەسيەلەۋ سەنارييى (حولدينگ) جۇزەگە استى.
* اوك-دەگى ينۆەستيسيالىق سۋبسيديالار. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى جانە «قازاگروفينانس» اق بىرلەسىپ، تەحنيكا مەن جابدىق ساتىپ الۋ كەزىندە سيفرلىق تەڭگەمەن الدىن-الا تولەم جاساۋ تەتىگىن ەنگىزدى.
2025 جىلعا قاراي جۇزەگە اسقان سەنارييلەر اياسىندا شىعارىلعان سيفرلىق تەڭگە كولەمى 288 ملرد تەڭگەگە جەتىپ، ترانزاكسيالار سانى 61 مىڭنان استى.
2025 جىلى ۇلتتىق تولەم كورپوراسياسى پلاتفورمانى كەڭەيتىپ، ەنگىزىلگەن سەنارييلەردى ۇلعايتۋ جۇمىسىن جالعاستىرادى. سونىمەن قاتار سيفرلىق تەڭگەنىڭ اينالىمىنا قاتىستى كەشەندى قۇقىقتىق-نورماتيۆتىك بازانى قالىپتاستىرىپ، زاڭنامالىق تۇزەتۋلەردى دايارلاۋ بارىسى قولعا الىندى.
باستى باعىتتىڭ ءبىرى — ترانسشەكارالىق تولەمدەردى دامىتۋ. ۇلتتىق تولەم كورپوراسياسى بىرىككەن اراب امىرلىگىنىڭ ورتالىق بانكىمەن بىرلەسىپ، Jisr جۇيەسى ارقىلى سيفرلىق تەڭگە مەن سيفرلىق ديرحام پلاتفورماسىن ينتەگراسيالالايتىن پيلوتتىق جوبانى ىسكە اسىرا باستادى.
«سيفرلىق تەڭگە ەنگىزۋدىڭ ازاماتتار ءۇشىن ناقتى ارتىقشىلىقتارى بار. بىرىنشىدەن، بۇل – جاڭا تولەم قۇرالى. ەندى ازاماتتارعا قولما-قول جانە قولما-قولسىز قاراجاتتان بولەك، تاۋارلار مەن قىزمەتتەر ءۇشىن تولەم جاسايتىن تاعى ءبىر مۇمكىندىك تۋدى. ەكىنشىدەن، بۇل تولەم ءتاسىلى جاڭا يننوۆاسيالىق قاسيەتتەرگە يە، ولار جاڭا سەرۆيستەردىڭ پايدا بولۋىنا جول اشادى. مىسالى، ءبىز شارتتىق مىندەتتەمەلەردى اۆتوماتتاندىرۋ سەنارييلەرىن ازىرلەپ جاتىرمىز. بۇل – «ءقاۋىپسىز مامىلە» سەنارييى، ول تاراپتاردىڭ تاۋەكەلىن بارىنشا ازايتىپ، مامىلە جاساۋدى جەڭىلدەتەدى. سوندىقتان سيفرلىق تەڭگە – ابستراكتىلى ۇعىم ەمەس، ول بولاشاقتاعى جاڭا سەرۆيستەر مەن قارجى سالاسىنداعى تۇبەگەيلى جاڭا ونىمدەردىڭ نەگىزى»، – دەدى.
سونىمەن قاتار «سيفرلىق تەڭگە» جوباسى تولەم جۇيەلەرى مەن ەلدىڭ قارجىلىق ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا باعىتتالعان باسقا باستامالارمەن قاتار، 13–14 قاراشادا الماتىدا وتەتىن Central Asia Fintech Summit ءسامميتىنىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى بولادى.
سامميتتە جاساندى ينتەللەكتىڭ قارجى جۇيەلەرىنىڭ دامۋىنا اسەرى، تولەم شەشىمدەرىنىڭ بولاشاعى جانە ءوڭىردىڭ فينتەح قاۋىمداستىعىن قانداي يننوۆاسيالار كۇتىپ تۇرعانى تالقىلانباق. بۇل قارجى سەكتورىنداعىلارعا تاجىريبە ارتتىرىپ، زاماندىق ترەندتەرمەن تانىسۋعا تاماشا مۇمكىندىك.