ءتىل بىلگەننىڭ زامانى

ءتىل ۇيرەنۋ - زامان تالابى

ءابۋ ناسىر ءال-فارابي بابامىز زامانىندا 70 ءتىلدى ەمىن ەركىن مەڭگەرگەن دەسەدى. حاقىمىزدا  «ءبىر ءتىل بىلسەڭ ءبىر ادامسىڭ، ەكى ءتىل بىلسەڭ ەكى ادامسىڭ» دەگەن ءسوز بار. تەگى ءدوپ ايتىلعان. راسىندا، قازىرگى تاڭدا كوپ ءتىل مەڭگەرگەن ادامداردار سۇرانىسقا يە بولۋدا. ولار الەمدى كەزەدى. ءبىر جاعىنان تەوريالىق تۇرعىدا العان بىلىمدەرىن، تاجىربيەلىك ماقساتتا جەتىلدىرەدى. وسىلايشا ءبىر وقپەن ەكى قويان اتادى. بۇل دا بولسا، زاماننىڭ ادام بالاسىنا بەرگەن مۇمكىندىگى ىسپەتتى.

ءتىل ءبىلۋدىڭ ماڭىزى زور. بۇگىنگى تاڭدا كوپ تىلدەردى يگەرىپ، ءناپاحاسىن تاۋىپ جۇرگەندەر قاتارى ارتقان. عالىمدار پوليگلوت بولۋعا قىزىعۋدى ءجون كورەدى. نەگە دەسەڭىز؟ ويتكەنى، ءتىل ءبىلىپ ونى جاقسى مەڭگەرگەنىڭىز وزىڭىزگە جاقسى. دەيتۇرعانمەن، ونى كادەگە جاراتۋ – نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.  ءبىر جاعىنان ۋاقىتتىڭ تالابى وسى. ەكىنشى ءبىر قىرىنان، العاندا ادامنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن كورىنەدى. سەبەبى، ءسىز ويلانعان كەزدە مي قۇرىلىسىنىڭ قاتپارى قوزعالاتىن كورىنەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە، سەرگەكتىك پەن جىلدام ويلانۋ سىندى داعدىلار قالىپتاسپاق. ەگەردە وسىنىڭ ءبارىن ءوز رەتىمەن، جون-جورالعىسىمەن پايدالانا الساڭىز، ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋدىڭ باسپالداعى بولماق.

...كاسىپتىڭ كوزىنە اينالدىرۋ. دۇنيەجۇزىندە ءتىل ۇيرەنىپ ونى كاسىپكە اينالدىرعاندار كوپ بولعان. كيريلل ستاسيەۆيچ «شەت ءتىلىن ءبىلۋ كەز كەلگەن جاستا زەرەك ويلاۋعا پايداسىن تيگىزەدى» دەيدى. ءسوزىنىڭ جانى بار. ماسەلەن، سىرت جاققا بارساڭىز، مىندەتتى تۇردە سول مەملەكەتتىڭ ءتىلىن يگەرۋىڭىز شارت. ويتپەسەڭىز اش قالاسىز. ءتىپتى، نان سۇراپ جەي الماۋىڭىز مۇمكىن. سەبەبى، قاجەتتىلىك سولاي. مىسالى، اقش باردىڭىز. سوندا جۇمىس جاساعىڭىز كەلدى. اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ شارت. ونسىز قيمىلداي المايسىز. قيمىلداماق تۇگىلى سۋ ساتىپ الۋ مۇڭ بولماق. ەگەر دە از-ازداپ بولسىن بىلسەڭىز، ارمەن قاراتا دامىتۋ جەڭىلدەي تۇسپەك. سول سەبەپتى دە بىرتىندەپ ۇيرەنگەن ابزال.

كاسىپتىڭ كوزىنە اينالدىرۋ دەگەنىمىزدىڭ ءبىر سىرى وسىندا جاتىر. ال ءوز ەلىڭىزدە جۇرسەڭىزدە پايدا اكەلەدى. بىرتىندەپ، ءوزىڭىز بىلەتىن اعىلشىن، فرانسۋز، تۇرىك تىلدەرىنەن ءدارىس وتكىزۋىڭىزگە بولادى. ءقازىر وسىلاي رەپيتيتور بولاتىندار سانى ارتۋدا. سەبەبى، ولار وسىنىڭ كىلتىن تاپتى. ءتىل يگەردى، ودان قاراجات تابۋدىڭ جولىن ءبىلدى. ءسويتىپ، ءوز-وزىن اسىراۋعا كىرىستى. بۇل دا بولسا زاماننىڭ تالابى.

ءتۇيىن. بۇرىنعى زامان كەلمەسكە كەتىپ، جاڭا الەمنىڭ ەسىگىن اشىپ جاتقاندايمىز. جاستارىمىز قيىننان قيىستىرىپ، تۇركى حالقىنىڭ ءتىل سەمياسىنا جاتپايتىن، جۇڭگو، جاپون، نەمىستى ۇيرەنۋدە. قاراپ زەر سالساڭىز، ۇشەۋى ءۇش ءتۇرلى. ءبىر بىرىنە ۇقسامايدى. سوعان قاراپ، ادامزاتتىڭ بۇگىنگى قوعامعا دەگەن ويى وزگەرگەندىگىن بايقايمىز. بالكىم، مۇنى ادام بالاسىنىڭ زامننىڭ ىعىن بىلگەندىگى دەپ تۇسىنسەك ارتىق بولماس. ءتىل ۇيرەنىپ، ونى كادەگە جاراتقاندار، بارىنەن وزعاندار دەسەك قاتەلەسپەيمىز.