الماتى ەكولوگيالىق تۇرعىدان تۇراقتى بولاشاققا قادام جاساپ وتىر. قالادا اۋا ساپاسىن جاقسارتۋعا جانە جايلى ءارى ءقاۋىپسىز ورتا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جاڭا تالاپتار جۇيەسى ازىرلەنىپ جاتىر. بۇل "اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋ سالاسىندا ارنايى ەكولوگيالىق تالاپتاردى ەنگىزۋ تۋرالى" ەرەجەلەر جوباسى. قۇجات قالاداعى ءتۇرلى سالالار ءۇشىن ءبىرىڭعاي ەكولوگيالىق ستاندارتتاردى بەلگىلەيدى.
زاڭ شىعارۋ سالاسىنىڭ ساراپشىسى ەرلان بۇزۇربايەۆتىڭ ايتۋىنشا، جوبا اۆتوكولىك سەكتورىن، ونەركاسىپتى، قۇرىلىس سالاسىن، قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارىن جانە قاتتى وتىن قولداناتىن جەكە تۇرعىن سەكتورىن قامتيدى. ءدال وسى باعىتتار الماتىداعى اۋا لاستانۋىنىڭ نەگىزگى كوزىنىڭ ءبىرى سانالادى. ءار سالا بويىنشا زياندى شىعارىندىلاردى ازايتۋ جانە ەكولوگيالىق تەحنولوگيالارعا كوشۋگە ارنالعان ناقتى شارالار ايقىندالعان.
وقۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، قازاقستان ەكولوگيالىق اۋديتورلار پالاتاسىنىڭ وكىلى ءرايدىن قاسىموۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل قۇجات "ۇزدىكسىز جەتىلدىرىلەتىن قولدانىستاعى قۇرالعا" اينالادى.
"12 جىلدان اسقان اۆتوموبيلدەردە ۋىتتىلىق كورسەتكىشتەرى 84%-عا دەيىن اسىپ كەتەتىنى بايقالادى. الماتىدا مۇنداي كولىكتەردىڭ سانى 80 مىڭعا دەيىن جەتۋى مۇمكىن، ال ولاردىڭ قورشاعان ورتاعا اسەرى تەحنيكالىق جاعدايى جاقسى ءبىر ميلليون اۆتوكولىكپەن تەڭ"، – دەدى ول.
"رەنەسسانس پليۋس" كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى اسەت تازابەكوۆ ءوز كەزەگىندە الماتى كوشەلەرىندە تاۋلىگىنە 800 مىڭنان استام كولىك جۇرەتىنىن جانە ولاردىڭ شامامەن 15%-ى بەلگىلەنگەن نورماعا سايكەس كەلمەيتىنىن اتاپ ءوتتى.
"ءبىز قالادا 13 مىڭنان استام مونشا مەن 500-گە جۋىق كاۋاپحانا بارىن انىقتادىق، ولاردىڭ دا اتموسفەرانى لاستاۋداعى ۇلەسى ايتارلىقتاي. جىلۋ ەلەكتر ورتالىقتارىنىڭ گازعا اۋىسۋى جانە قاتتى وتىننان باس تارتۋ – باسىمدىق بولۋعا ءتيىس"، – دەدى ول.
"رەنەسسانس پليۋس" دەرەگىنە سايكەس، قالاداعى اۋا لاستانۋىنىڭ 60%-ى اۆتوكولىككە تيەسىلى. وسىعان بايلانىستى اۆتوپاركتى جاڭارتۋ نەگىزگى باعىتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىلىپ وتىر.
"Eسو Almaty" ج ش س كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى اسىل باتىرگەرەيەۆتىڭ دەرەگىنشە، قالادا تىركەلگەن 672 مىڭ اۆتوكولىكتىڭ ىشىندە 300 مىڭنان استامى ەكولوگيالىق كلاسسى ەۆرو-0 – ەۆرو-3 ساناتىنا جاتادى.
"اۋانى جاقسارتۋ ماقساتىندا ەنگىزىلىپ جاتقان ەرەجەلەردىڭ ءتيىمدى جۇزەگە اسۋى ءۇشىن قالا تۇرعىندارىنىڭ اتسالىسۋى ماڭىزدى. ءاربىر اۆتوكولىك يەسى ءوزىنىڭ كولىگى زياندى زاتتار شىعاراتىن كوزدەردىڭ ءبىرى ەكەنىن ءتۇسىنۋى ءتيىس جانە مۇمكىندىگىنشە ونى پايدالانۋدى شەكتەۋگە تىرىسۋى قاجەت، اسىرەسە قىسقا قاشىقتىققا ءجۇرۋ كەزىندە ەسكەرۋ كەرەك. قوزعالتقىشتى ساپالى تەحنيكالىق قىزمەتتەن وتكىزۋ، كاتاليتيكالىق نەيتراليزاتور ورناتۋ قاجەت. بۇگىندە نارىقتا پايدالانىلعان گازداردى بەيتاراپتاندىرۋدىڭ ءتۇرلى جۇيەلەرى بار.
قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارى، اسىرەسە كاۋاپحانالار، مانگال مەن پەشتەن شىعاتىن ءتۇتىن مەن ءيىستى ۇستايتىن سۇزگىلەردى ورناتۋعا مىندەتتى. بۇل قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارىنا قاتىستى سانيتاريالىق-ەپيدەميولوگيالىق تالاپتاردا بەلگىلەنگەن. سونداي-اق، قوعامدىق مونيتورينگتى كۇشەيتۋ قاجەت. ءتۇتىن ماسەلەسىن بارلىق لاستانۋ كوزى بويىنشا جۇيەلى شارالار قابىلداۋ ارقىلى تۇبەگەيلى شەشۋگە بولادى. بۇدان ءارى كۇتۋگە بولمايدى، ناقتى ارەكەت ەتۋ كەرەك!"، — دەدى الماتى قالاسى ەكولوگيا باسقارماسىنىڭ ەكولوگ-ساراپشىسى ءنازيا اۋحينوۆا.
سونىمەن قاتار، ونىڭ ايتۋىنشا، باسىم مىندەتتەردىڭ ءبىرى جانارماي بەكەتتەرىندە ساپالى اۆتوموتورلىق وتىننىڭ ساتىلۋىنا باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋ.
جاڭا ەكولوگيالىق تالاپتار سونداي-اق، تومەن شىعارىندىلار ايماعىن قۇرۋدى، ستاسيونارلىق بەكەتتەر، ءموبيلدى زەرتحانالار جانە "تازا قالا" سيفرلىق پلاتفورماسى نەگىزىندە ەكولوگيالىق مونيتورينگ جۇيەسىن دامىتۋدى كوزدەيدى. ەكولوگ ەۆگەنيي مۇحامەدجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي تاسىلدەر الەمنىڭ ءىرى مەگاپوليستەرىندە ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەگەن. لوندون، دۋباي جانە بەيجىڭ قالالارى قاتاڭ ستاندارتتار ەنگىزۋ، كولىكتى جاڭعىرتۋ جانە تازا ەنەرگياعا كوشۋ ارقىلى اۋاداعى ءتۇتىن دەڭگەيىن ايتارلىقتاي تومەندەتە الدى.
"الماتىدا سوڭعى جىلدارى قوعامدىق كولىك جۇيەسىنىڭ جاقسارۋى – جەكە اۆتوكولىكتەن باس تارتۋعا ىنتالاندىراتىن نەگىزگى فاكتور. بۇل قالاعا كىرىپ-شىعاتىن جۇرگىزۋشىلەر ءۇشىن دە ماڭىزدى"، – دەدى ەۆگەنيي مۋحامەدجانوۆ.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، جوبانىڭ قابىلدانۋى ۇزاق مەرزىمدى ەكولوگيالىق شەشىمدەر ءۇشىن نەگىز قالىپتاستىرادى، اسىرەسە قىس مەزگىلىندە ءتۇتىن دەڭگەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە قالا تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىنا وڭ اسەر ەتەدى. الماتى اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋدا كەشەندى ءتاسىل ەنگىزىپ جاتقان قازاقستانداعى العاشقى قالا. قالا تازا بولاشاققا قادام-قاداممەن جاقىنداپ كەلەدى.