مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن ەلىمىزدە «تازا قازاقستان» اۋقىمدى رەسپۋبليكالىق ەكولوگيالىق اكسياسى وتۋدە. بۇل باستامانىڭ ماقساتى – ەلىمىزدەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ازاماتتاردىڭ ەكولوگيالىق جاۋاپكەرشىلىكتى ويلاۋىن قالىپتاستىرۋ، سانا مەن وي تازالىعىن ساقتاۋ، وتانسۇيگىشتىك، تابيعاتتى ايالاۋ مادەنيەتىن دامىتۋ، سونداي-اق قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماسەلەلەرىنە قوعامنىڭ قاتىسۋىن ارتتىرۋ.
ەلىمىزدە ءجۇرىپ جاتقان ەكولوگيالىق اكسيا بارعان سايىن قوعام ءومىرىنىڭ سانالى بولىگىنە اينالىپ كەلەدى. اۋلالارىن، كوشەلەرىن، ساياباقتارىن تازا ۇستاپ، اعاش وتىرعىزۋعا، سەنبىلىكتەرگە جانە قورشاعان ورتا مەن ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان باسقا دا ءىس-شارالارعا بەلسەنە قاتىساتىن قازاقستاندىقتار كوبەيىپ كەلەدى. باستاما ىسكە قوسىلعالى بەرى 10،4 ملن-نان استام ادام ەكولوگيالىق اكسياعا قاتىستى.
مەملەكەتتىك شارالار جانە زاڭنامالىق وزگەرىستەر
ۇكىمەت قوعامدىق باستامالارمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن جانە وزگە دە تاپسىرمالارىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا ەكولوگيالىق ساياساتتى جاڭعىرتۋ باعىتىندا اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزۋدە. باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى – ەكولوگيالىق باقىلاۋدى سيفرلاندىرۋ، وزىق تابيعاتتى قورعاۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، سونداي-اق قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماسەلەلەرىن رەتتەيتىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازانى جاڭارتۋ.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا 2024 جىلدىڭ قازان ايىندا «تازا قازاقستان» ەكولوگيالىق مادەنيەتتى دامىتۋدىڭ 2024-2029 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىن بەكىتۋ تۋرالى ۇكىمەت قاۋلىسى قابىلداندى. بۇل قۇجات قوعامدا ەكولوگيالىق قۇندىلىقتار قالىپتاستىرۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ستراتەگيالىق باعىتىن ايقىندايدى.
«تازا قازاقستان» تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى
تۇجىرىمداما ەكولوگيالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋدىڭ كەشەندى تاسىلىنە باعىتتالعان. نەگىزگى باعىتتار اراسىندا:
-
حالىقتىڭ ەكولوگيالىق ساناسى مەن ءتارتىبىن دامىتۋ؛
-
ەكولوگيالىق جاۋاپكەرشىلىككە قۇرىلعان ءومىر سالتىنا ىنتالاندىرۋ جۇيەسىن قۇرۋ؛
-
ەكولوگيالىق اعارتۋشىلىق جانە ءبىلىم بەرۋ؛
-
ەكولوگيا ماسەلەلەرىن اقپاراتتىق تۇرعىدا كەڭىنەن جاريالاۋ.
«تۇجىرىمداما ازاماتتاردىڭ تابيعاتقا دەگەن قۇرمەتىن قالىپتاستىرۋعا، قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنۋگە جانە ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە بەلسەندى قاتىسۋعا باعىتتالعان»، — دەپ اتاپ ءوتتى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ەرلان نىسانبايەۆ.
مۇنداعى بيزنەس پەن ءىرى كاسىپورىنداردىڭ رولىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ وتىر – ولار تابيعاتتى قورعاۋ باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋدا ماڭىزدى سەرىكتەستەر رەتىندە قاراستىرىلادى. قازاقستانداعى كوپتەگەن كومپانيالار ءقازىردىڭ وزىندە-اق «تازا قازاقستان» اياسىنداعى ءىس-شارالارعا قاتىسىپ، ورنىقتى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدە جانە وزدەرى ورنالاسقان وڭىرلەردەگى ەكوجوبالاردى قولداۋدا.
تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن اۋماقتاردى كوگالداندىرۋ، ەكوۆولونتەرلىك قوزعالىستى دامىتۋ، ەكولوگيالىق كونكۋرستار وتكىزۋ جانە ورنىقتى دامۋ ماسەلەلەرى بويىنشا حالىقپەن بەلسەندى جۇمىس ىستەۋ جونىندەگى ناقتى ءىس-شارالاردى قامتيتىن ءىس-قيمىل جوسپارى ازىرلەندى. سونىمەن قاتار، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار وڭىرلىك جوسپارلارىن بەكىتتى، بۇل باستامانى ەلىمىزدىڭ ءاربىر ءوڭىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي بەيىمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
كوپشىلىكتىڭ قاتىسۋى جانە ايماقتىق اكسيالار
2025 جىلدىڭ باسىنان بەرى «تازا قازاقستان» رەسپۋبليكالىق باستاماسى اياسىندا بۇكىل ەل بويىنشا 767-دەن استام ءىس-شارا وتكىزىلدى. ولاردىڭ ىشىندە داستۇرگە اينالعان بەلگىلى ەكولوگيالىق اكسيالار بار:
-
«تازا كاسىپ – تازا ايماق» – تازا ءوندىرىس قۇرۋ،
-
«كيەلى مەكەن» – تابيعي جانە قاسيەتتى جەرلەردى قورعاۋ،
-
«تازا ولكە» – اۋماقتاردى كوپشىلىكپەن تازالاۋ،
-
«ءمولدىر بۇلاق» – بۇلاقتار مەن سۋ ايدىندارىنىڭ تازالىعىن ساقتاۋ.
بۇل اكسيالاردىڭ ءارقايسىسى قورشاعان ورتانى جاقسارتۋعا ۇلەس قوسادى جانە قوعامنىڭ ءارتۇرلى توپتارىنىڭ: ازاماتتاردىڭ، بيزنەستىڭ، ستۋدەنتتەردىڭ، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جانە بيلىك وكىلدەرىنىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرەدى.
قالدىقتاردى باسقارۋ – پروبلەمادان شەشىمگە جاسالعان قادام
مەملەكەت باسشىسى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «تازا قازاقستان» شاراسى اياسىندا بىرنەشە ايدىڭ ىشىندە جۇزدەگەن مىڭ ءۇي اۋلاسى تازارتىلىپ، ميلليون توننادان استام قوقىس جينالعانىن اتاپ ءوتتى. وسىنداي يگى شارالاردىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدە جاڭا مادەنيەت، جاڭا قوعامدىق ەتيكا ورنىعىپ كەلەدى. ۇلتتىڭ جاڭا ساپاسى وسىنداي ناقتى شارالار ارقىلى قالىپتاسادى.
«تازا قازاقستان» تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – قالدىقتارمەن جاۋاپتى جۇمىس ىستەۋ. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، ەلىمىزدە جىل سايىن 4،5 ملن توننادان استام كوممۋنالدىق قالدىق شىعادى، بۇل رەتتە 2024 جىلى قايتا وڭدەۋ دەڭگەيى 25،8% عانا بولدى، دەمەك ءارى قاراي دا ينفراقۇرىلىمدى دامىتىپ، حالىقتى حاباردار ەتۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ قاجەت. وسى ماقساتتا ەلىمىزدىڭ قالالارىندا قايتا وڭدەلەتىن شيكىزات قابىلدايتىن ءارى تۇرعىنداردى تاپسىرعان پلاستيك پەن اليۋمينيي ءۇشىن بونۋسپەن ىنتالاندىراتىن ەكوبوكستار مەن فاندوماتتار بەلسەندى تۇردە ورناتىلىپ جاتىر. بۇگىندە جەكە بيزنەس استانا، الماتى، اقتوبە جانە وسكەمەن سياقتى ءىرى قالالاردا 100-دەن استام فاندومات ورناتتى.
«بۇدان باسقا، تامىز ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن پيلوتتىق جوبا اياسىندا استانا مەن جەزقازعانداعى 129 مەكتەپتە قوقىستى بولەك جيناۋعا ارنالعان مىڭنان استام ەكوبوكس ورناتىلدى»، — دەدى ەرلان نىسانبايەۆ.
مينيستر بۇل شارالار پوليگوندارعا جىبەرىلەتىن قالدىق كولەمىن ازايتىپ، ءارى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ەكولوگيالىق ساناسىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.
جاسىل ەكونوميكا جانە تابيعاتتى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ
مەملەكەت باسشىسى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ورمان-توعايدى كوبەيتۋ بۇكىل ەلدى جۇمىلدىراتىن ناعىز حالىقتىق يدەياعا اينالۋى كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «تازا قازاقستان» باستاماسى اياسىندا ەلىمىزدە كەڭ اۋقىمدا كوگالداندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، ورمان القاپتارىنىڭ اۋماعى ۇلعايىپ كەلەدى.
«اتاپ ايتقاندا، مەملەكەتتىك ورمان قورى اۋماعىنا 1 ملرد 369 ملن كوشەت، ونىڭ ىشىندە ارال تەڭىزىنىڭ قۇرعاعان تۇبىنە سەكسەۋىل كوشەتتەرىنىڭ 48،7 ملن داناسى ەگىلدى»، — دەپ مالىمدەدى ەرلان نىسانبايەۆ.
بىلتىر جىل سوڭىندا قازالىدا 33 گا الاڭعا جىلىنا 3 ملن كوشەت بەرەتىن ورمان پيتومنيگىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. اگروتەحنيكالىق تالاپتار ەسكەرىلە وتىرىپ، پيتومنيكتەگى 10 گا الاڭعا سەكسەۋىل تۇقىمى ەگىلدى.
بيىل اۋدانى 15 گا پيتومنيكتى جوبالاۋ جانە ارالدىڭ قۇرعاعان تۇبىندە تىكەلەي ۇڭعىمىلاردى بۇرعىلاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە، قىزمەتكەرلەر ءۇشىن وندىرىستىك كونتەينەرلەر (مودۋلدەر) جەتكىزىلدى.
ەكولوگياعا كومەكتەسەتىن سيفرلىق قۇرالدار
پرەزيدەنتتىڭ «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن جانە مەملەكەت باسشىسىنىڭ وزگە دە تاپسىرمالارىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە رەسپۋبليكادا ءومىردىڭ بارلىق سالالارىن سيفرلاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار قارقىندى جۇرگىزىلۋدە.
قازىرگى زامانعى تەحنولوگيالار ەكولوگيالىق سىن-قاتەرلەرگە جەدەل دەن قويۋ ءۇشىن دە بەلسەندى قولدانىلادى. 2024 جىلدان باستاپ قازاقستاندا @TazaQazBot تەلەگرام-بوتى جۇمىس ىستەيدى، ونىڭ كومەگىمەن ازاماتتار ءوز ەلدى مەكەندەرىندە ەكولوگيا جانە اباتتاندىرۋ سالاسىنداعى ماسەلەلەر تۋرالى حابارلاي الادى.
پلاتفورما جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە:
-
2025 جىلدىڭ باسىنان باستاپ پورتالعا 16،5 مىڭ ءوتىنىم كەلىپ ءتۇستى؛
-
ونىڭ ىشىندە 15 مىڭنان استام ءوتىنىش ورىندالدى؛
-
وتىنىشتەردىڭ ەڭ كوپ تاراعان تاقىرىپتارى: اۋماقتاردى جيناۋ (4 965 حابارلاما)، قوقىستاردى شىعارۋ (1181 ءوتىنىم)، تروتۋارلاردى كۇتىپ ۇستاۋ جانە كوشەلەردى اباتتاندىرۋ (1 232 حابارلاما).
پايدالانۋشىلارعا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن بوت وتىنىشتەردى 21 سانات بويىنشا بولەدى، سونداي-اق سۇراۋلاردى اۆتوماتتى تۇردە ءتيىستى قىزمەتتەرگە جىبەرەدى. بۇل ماسەلەلەردى جويۋ ۇدەرىسىن جەدەلدەتۋگە جانە بيلىكتىڭ حالىقپەن ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
تازا ەل – ورتاق يگىلىك
«تازا قازاقستان» ەكولوگيالىق اكسياسى باستالعاننان بەرى بۇكىل رەسپۋبليكا بويىنشا 1،1 مىڭ ەكولوگيالىق اكسيا وتكىزىلدى، وعان 10،4 ملن-نان استام ادام، ونىڭ ىشىندە 586 مىڭ ەرىكتى قاتىستى.
«جالپى كۇش – جىگەرمەن 1،6 ملن توننادان استام قالدىق جينالىپ، 859،6 مىڭ گەكتار اۋماق تازارتىلدى»، — دەپ ناقتىلادى ەرلان نىسانبايەۆ.
بۇگىنگى تاڭدا «تازا قازاقستان» باستاماسى جۇيەلى ءتاسىل، ساياسي ەرىك-جىگەر مەن ازاماتتاردىڭ بەلسەندى قاتىسۋى ناقتى ناتيجە بەرە الاتىنىن كورسەتەتتى. ەل تۇراقتى ەكولوگيالىق دامۋ باعىتىندا ايقىندادى، بۇل باستاما ءاربىر تۇرعىننىڭ قورشاعان ورتا ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بەرىك نەگىز جاسايدى.
ەكولوگيالىق قوزعالىسقا كەز كەلگەن ادام قوسىلا الادى: سەنبىلىكتەرگە قاتىسۋ، قوقىستاردى سۇرىپتاۋ، اعاش وتىرعىزۋ، بالالاردى ەكولوگيالىق ادەتتەرگە ۇيرەتۋ – مۇنىڭ ءبارى قازاقستاننىڭ تازا، ءقاۋىپسىز جانە جاسىل بولاشاعىنا قوسقان ۇلەسى.