ابايتانۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ومار جالەل "ويباي" ءسوزىنىڭ شىعۋ تاريحىن ايتتى، - دە حابارلايدى اqshamnews.kz.
بۇل تۋرالى ول ۇلان قۇرمانعالييەۆكە بەرگەن سۇحباتىندا ءبولىستى.
"باياناۋىل ەمەس، نەگىزىنەن باياناۋلا. باشقۇرت ەڭبەكتەرىندە، بۇحار جىراۋدا دا سولاي كەلتىرگەن. بۇل ەندى بولەك اڭگىمە. باي انانىڭ اۋىلى دەگەن عوي. ال باي انا ۇماي انا اتالعان. ول - قازاقتار سىيىناتىن ايەل بولعان. بۇرىن ايەلدەر كيىز ۇيدەگى باۋعا اسىلىپ بوسانعان. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ايەلدەر ۇماي انا مەن باياناعا سىيىنعان. ويباي دەگەن سول كەزدەن شىققان، "و، باي انا" دەگەندەي. ءقازىر بۇل ءسىزدى ەر دە، ايەل دە ايتادى. بۇل - "قاتىن ويباي" دەپ اتالادى"، - دەيدى ول.
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن بۇل ءسوز تۋرالى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جامبىل ارتىقبايەۆ تا جازعان.
"ەتنوگرافيالىق دەرەكتەر تۇركى-موڭعول حالىقتارىنىڭ بايانا، ۇماي انا، ماي انا دەپ اتاپ جۇرگەندەرىنىڭ ءبىر عانا انا قۇدايى ەكەنىن انىقتايدى. قازاقتىڭ ىشىندە ساقتالعان "وي-باي" ءسوزىنىڭ ماعىناسى تەك بايانا ۇعىمى ارقىلى عانا تۇسىنىكتى بولادى. "ويباي" بايانانى كومەككە شاقىرۋ، جالبارىنۋ، تولىق نۇسقاسى "وي-باي-انا". ال ەندى ءىسلام ۋاعىزشىلارىنىڭ (مولدالاردىڭ) "ويباي" سوزىنە بايلانىستى "شايتاننىڭ اتىن اتاما، ءبىسمىللا دە، ءتىلىڭدى كاليماعا كەلتىر" دەۋى، بايانا اتىنىڭ ۇمىتىلۋىنا ءىسلام ءدىنىنىڭ تىكەلەي ىقپالى بار ەكەنىن كورسەتەدى. شىندىعىندا دا، ءسىبىر تۇركىلەرىنىڭ ءالى كۇنگە ەسىندە جۇرگەن "بايانا" قازاقتىڭ ىشىندە تەك "بايان سۇلۋ"، نەمەسە وداعاي "ويباي" تۇرىڭدە ساقتالۋى ءىسلام ءدىنىنىڭ تىكەلەي ىقپالىنىڭ ناتيجەسى. كونە زاماندا "بايانا" ۇعىمىنىڭ گەوگرافيالىق جانە ەتنيكالىق شەكاراسى ەۋرازيا قۇرلىعىن تۇگەل قامتىپ جاتتى. بۇل ۇعىم تەك تۇركى-موڭعولدا عانا ەمەس ۇندى-ەۋروپا، فيننو-ۋگور، سەميتو-حاميت ت.ب. ءتىل سەميالارىندا كەڭىنەن تاراعان. ءبىراق تولىق ءمانىن تەك ورتالىق ازيا حالىقتارى ساقتاپ قالدى. ەندەشە، بايان سۇلۋ بەينەسىنە نەگىز بولعان بايانا جاراتۋشى وبرازى رەتىندە ونداعان مىڭداعان جىلدار، ال بايان سۇلۋ وبرازى رەتىندە 1000 جىلدان استام ءومىر ءسۇردى"، - دەيدى ول.