مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ «جاساندى ينتەللەكت داۋىرىندەگى قازاقستان: وزەكتى ماسەلەلەر جانە ونى تۇبەگەيلى سيفرلىق وزگەرىستەر ارقىلى شەشۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن جاريالادى. جولداۋدا الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق ءارى ساياسي باعىتتاعى قوردالانعان ماسەلەلەر قاۋزالىپ، ناقتى شەشۋ جولدارى ۇسىنىلدى.
بىرىنشىدەن، ستراتەگيالىق ماڭىزى بار سۋ رەفورماسى ماسەلەسى كوتەرىلدى. قازاقستاندا سۋدى ەسەپكە الۋ تەحنولوگياسى ابدەن ەسكىرگەن. ءتىپتى سۋدى ءبولىپ تاراتاتىن ورىنداردا بۇگىنگى زامان تالابىنا ساي قۇرىلعىلار جوقتىڭ قاسى. سوندىقتان پرەزيدەنت بۇل سالانى ۇلتتىق سيفرلىق جاڭعىرۋ جۇمىسىنداعى باستى باعىتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە اتاپ ءوتتى. توقايەۆتىڭ سوزىنشە، ەلىمىزدەگى سۋ رەسۋرستارىنىڭ ءبىرىڭعاي سيفرلىق پلاتفورماسىن جاساپ، جاساندى ينتەللەكت نەگىزىندە گيدروگەولوگيا مونيتورينگىنە قاتىستى ماسەلە تولىق شەشىمىن تابادى.
ەكىنشى ماسەلە – سالىقتان تۇسكەن قاراجاتتىڭ حالىق يگىلىگىنە جۇمسالۋى. جولداۋدا مەملەكەتتىڭ ادال جۇمىس ىستەيتىن سالىق تولەۋشىلەردىڭ مۇددەسىن قورعايتىنى ايتىلدى. ياعني، ادامداردىڭ ادال ەڭبەگىنەن تۇسكەن سالىق ەلىمىزدىڭ دامۋىنا جۇمسالۋى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا بولادى دەگەن ءسوز. ۇشىنشىدەن، ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ماسەلەسى جولعا قويىلدى. ىشكى، سىرتقى نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتى، تەرەڭ وڭدەلگەن ءونىم شىعارۋعا باسىمدىق بەرۋ اسا ماڭىزدى. ماسەلەن، جەر قويناۋىنا قاتىستى مالىمەتتىڭ ءبارىن جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ ارقىلى جۇيەلەپ، سيفرلاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋى ءتيىس. جولداۋ بارىسىندا پرەزيدەنت ءوزىنىڭ سەناتقا ون جىل باسشىلىق ەتكەنىن ايتا وتىرىپ، ەلىمىزدە كوپ ۇزاماي ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرۋ تۋرالى باستاما كوتەردى. بۇل – قازاق جۇرتى ءۇشىن كۇتپەگەن ۇسىنىس بولعانى انىق. «دەپۋتاتتار ناعىز مەملەكەتشىل ازامات رەتىندە بۇل ماسەلەگە زور جاۋاپكەرشىلىكپەن ءارى تۇسىنىستىكپەن قارايدى دەپ ويلايمىن»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي، قازىرگى تاڭدا 100 مىڭعا جۋىق ستۋدەنتتى تەحنولوگيالىق جوبالارعا تارتۋدى كوزدەيتىن Al-Sana باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. دەگەنمەن، جاساندى ينتەللەكتىمەن جۇمىس ىستەۋ قۇزىرەتىن قالىپتاستىرۋدى مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ قولعا الۋ قاجەت.
عىلىم-بىلىمگە ۇمتىلعان جاستاردى قولداۋ دا نازاردان تىس قالمادى. قازاقستاننىڭ ءار ازاماتى – مەملەكەتشىل، وتانشىل، حالقى – تاتۋ، ىشكى احۋالى – تۇراقتى بولسا عانا ءبىز بارلىق قيىندىقتى ەڭسەرىپ وتەمىز. «وركەنيەتتى ءارى وزىق ەلدىڭ زاڭى – ءادىل، بيلىگى – بىلىكتى، ال ازاماتتارى سانالى جانە بەلسەندى بولارى حاق». ءبىز ادىلەتتى جانە قۋاتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىندا تاعى ءبىر ماڭىزدى قادام جاساۋعا بەت بۇردىق. جولداۋدا ايتىلعانداي، الداعى 3 جىلدا سيفرلى ەلگە اينالاتىن قازاقستاننىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ەگەمەندىگى ماڭگى بولعاي!
قانات اۋەسباي، جۋرناليست،
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى:
الەمدىك ۇردىستەرمەن قاتار قادام باسۋ – دۇرىس باعىت
– جولداۋدا پرەزيدەنت وتە اۋقىمدى مىندەت قويدى: 3 جىلدىڭ ىشىندە قازاقستان سيفرلىق مەملەكەتكە اينالۋى ءتيىس. بۇل – ءجاي عانا دابىرا ماقسات ەمەس، ەل دامۋىنىڭ جاڭا دەڭگەيىن
ايقىنداعان ناقتى باعدار. بۇگىندە سيفرلىق تەحنولوگيالار ەكونوميكادا دا، كۇندەلىكتى تۇرمىستىق ۇدەرىسكە دە دەندەپ ەندى. سوندىقتان دۇرىس باعىت – ارتتا قالماۋ، كەرىسىنشە، الەمدىك ۇردىستەرمەن قاتار قادام باسۋ. وتە ماڭىزدى ءارى سيمۆوليكالىق ۇسىنىس تا ايتىلدى – جاساندى ينتەللەكت پەن سيفرلىق دامۋعا ارنالعان جەكە مينيسترلىك قۇرۋ. مۇنداي ورگان كۇشتى ءبىر ارناعا توعىستىرۋ، مامانداردى بىرىكتىرۋ جانە ناقتى جۇمىس جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن قاجەت. ويتكەنى سيفرلاندىرۋ دەگەنىمىز – تەك ەلەكتروندى مەملەكەتتىك قىزمەتتەر مەن ونلاين-سەرۆيس قانا ەمەس، بۇل – مەديسيناداعى جاساندى ينتەللەكت، ونەركاسىپتەگى اۆتوماتتاندىرۋ، ءبىلىم بەرۋدەگى جاڭا تاسىلدەر. ەگەر وسىنىڭ ءبارى ورتالىقتاندىرىلىپ ۇيلەستىرىلسە، ناتيجە الدەقايدا ايقىن بولادى.
ءقازىردىڭ وزىندە ءبىز سيفرلىق ترانسفورماسيانىڭ العاشقى جەمىسىن سەزىنىپ وتىرمىز. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ باسىم بولىگى ونلاين قولجەتىمدى، ارتىق كەزەك پەن قاعازباستىلىق ازايىپ وتىر. جاڭا جۇيەلەردىڭ ارقاسىندا ميللياردتاعان تەڭگە كولەڭكەدەن شىعارىلدى، ياعني بۇل قاراجات ەل يگىلىگىنە جۇمىس ىستەي باستادى. بۇل جاي عانا ابستراكتىلى ساندار ەمەس، بيۋدجەت پەن قوعام ءۇشىن ناقتى پايدا.
سيفرلاندىرۋ تاقىرىبى، اسىرەسە، جاستار ءۇشىن اسا ماڭىزدى. بۇگىنگى جاسوسپىرىمدەر مەن ستۋدەنتتەر جاڭا دۇنيەنى تەز قابىلدايدى، IT سالاسىندا ەڭبەك ەتكىسى كەلەدى، ءوز جوبالارىن ىسكە قوسۋعا ۇمتىلادى. ال مەملەكەت ولارعا وسىعان قاجەتتى قۇرالداردى بەرۋى ءتيىس. بۇل تۇرعىدا ستارتاپ ەكوجۇيەسىن دامىتۋ، مەكتەپتەرگە جاساندى ينتەللەكت بويىنشا ساباق ەنگىزۋ، جاس مامانداردى قولداۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋ – ارتىقشىلىق ەمەس، شىنايى قاجەتتىلىك. الايدا تەحنولوگيالار وزدىگىنەن بارلىق ماسەلەنى شەشە المايدى. ەڭ باستىسى – سيفرلىق ساۋاتتىلىق. جاڭا سەرۆيستەر پايدالى بولۋ ءۇشىن ادامدار ولاردى قولدانا ءبىلۋى كەرەك. بۇل تەك جاستارعا عانا ەمەس، ەرەسەك بۋىنعا دا، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە دە، مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەرگە دە قاتىستى. ەگەر اركىم زاماناۋي قۇرالداردى ەركىن مەڭگەرسە، سيفرلاندىرۋ شىن مانىندە جالپىعا ورتاق سيپاتقا يە بولادى.
پرەزيدەنتتىڭ جولداۋى – ايقىن، ناقتى باعدار بەردى: ءبىز جىلدام قيمىلداۋىمىز كەرەك. ءۇش جىل – اسا ۇزاق ۋاقىت ەمەس، سوندىقتان ءاربىر مينيسترلىك، ءاربىر قۇرىلىم جانە بۇكىل قوعام بۇل مىندەتتى شىن مانىندە ماڭىزدى دەپ قابىلداۋى قاجەت. ايتپەسە جاھاندىق ۇدەرىستەردەن شەت قالۋىمىز مۇمكىن. پرەزيدەنت تۇجىرىمداعانداي، دۇرىس ۇيىمداستىرۋدىڭ ارقاسىندا ماقساتقا جەتەمىز. بۇل ورايدا قازاقستان يننوۆاسيالاردى جىلدام يگەرىپ، ەنگىزە الاتىنىن الدەقاشان دالەلدەدى. ەندىگى ماقسات – قارقىننان تايماۋ جانە العا باتىل قادام جاساۋ.
ادەمى سەمبينوۆا،
الەۋمەتتانۋشى:
ستراتەگيالىق ماڭىزى زور قۇجات
– مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋى – ەل دامۋىنىڭ جاڭا باعىتىن ايقىندايتىن ستراتەگيالىق ماڭىزى زور قۇجات. جاڭا تەحنولوگيالاردى يگەرۋ، ساياسي جۇيەنى جەتىلدىرۋ جانە قالىپتاستىرۋ، ەكونوميكانى، الەۋمەتتىك سالانى، ءارى ءبىلىم بەرۋدى جاڭعىرتۋ ماسەلەلەرى قامتىلدى. جولداۋدا مىناداي باعىتتار ايقىندالدى:
1. جاساندى ينتەللەكت داۋىرىندەگى قازاقستان. پرەزيدەنت جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ قوعام ومىرىنە ەنىپ كەلە جاتقانىن جانە بۇدان قالىس قالماۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى. وتاندىق كاسىپكەرلەر جاساندى ينتەللەكتىنى ءتيىمدى پايدالانباسا، تابىستى بيزنەس سەرىكتەستىگىن قۇرا المايتىنىن دا تىلگە تيەك ەتتى.
2. ساياسي جۇيەنى جاڭعىرتۋ. پارلامەنتتىڭ قۇرىلىمىن قايتا قاراۋ. ءبىر پالاتالى جۇيەگە ءوتۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسالدى. مۇنداي قادام ساياسي جۇيەنى ىقشامداپ، تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
3. ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ جانە ينۆەستيسيا تارتۋ. ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋدى، ارتىق بيۋروكراتيانى قىسقارتۋدى تاپسىردى.
4. قارجى جانە بانك سەكتورىنىڭ جارناماسى. ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىمدى دامىتۋ. پرەزيدەنت ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەردىڭ ماسەلەسىن تولىق شەشۋدى تاپسىردى. ەلىمىزگە كاسىبي بىلىكتى جۇمىسكەرلەر قاجەت.
5. جاستار جانە كادر ساياساتى. جاس مامانداردىڭ كاسىبي دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، 800 مىڭ وقۋ ورنىنىڭ قۇرىلۋى جونىندە ايتىلدى. بۇل شارا ەڭبەك نارىعىنىڭ قاجەتتىلىگىن وتەپ، كادر تاپشىلىعىن ازايتادى.
6. الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك جانە قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى. جولداۋدا حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى ازايتۋ ماسەلەلەرى دە نازاردان تىس قالمادى.
پرەزيدەنتتىڭ بۇل جولداۋى قازاقستاندى جاڭا تاريحي كەزەڭگە باستايتىن، ەلدىڭ ستراتەگيالىق باسىمدىقتارىن ايقىنداعان قۇجات. جاڭا باستامالار ەلدىڭ دامۋىنا زور سەرپىن بەرەرى ءسوزسىز.