بالانى مەكتەپكە نەشە جاستان بەرگەن دۇرىس؟ ماماندار پىكىرى مەن اتا-انا تاجىريبەسى
بيىل العاش رەت مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايتىن بۇلدىرشىندەردىڭ اتا-انالارى ءۇشىن ەڭ وزەكتى سۇراقتىڭ ءبىرى – «بالانى مەكتەپكە نەشە جاستان بەرگەن دۇرىس؟»
كەيبىر اتا-انالار بالاسىن 5،5 جاستا مەكتەپكە بەرۋگە اسىقسا، ەندى بىرەۋلەرى 7 جاسقا دەيىن كۇتكەندى ءجون سانايدى. بۇل تۋرالى ماماندار نە دەيدى؟ زاڭ ءتارتىبى بويىنشا دۇرىسى قايسى؟ تومەندە وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كوردىك.
ءمۇعالىم: «قىز بالا ەرتەرەك دايىن بولادى، ال ۇلعا ۋاقىت كەرەك»
20 جىلدان استام تاجىريبەسى بار باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى بالىم سادىقبەك قىزى تاجىريبەسىندە قىز بالالاردىڭ مەكتەپكە بەيىمدەلۋى ەرتە باستالاتىنىن اڭعارعان. ونىڭ ايتۋىنشا، ءتىپتى 5،5 جاستان كەلگەن قىز بالالار 7 جاستاعىلارمەن قاتار وقۋ باعدارلاماسىن مەڭگەرە الادى.
«قىزدار پىسىق، تەز ۇيرەنەدى. ال ۇلدارعا بەيىمدەلۋ ءۇشىن كوبىرەك ۋاقىت قاجەت. سول سەبەپتى ۇل بالالاردى 7 جاسقا تولار شاعىندا بەرگەن دۇرىسىراق دەپ ويلايمىن»، – دەيدى ۇستاز.
مامان پىكىرىنشە، مەكتەپكە بەيىمدەلۋدە تەك جاستى ەمەس، بالانىڭ مىنەزى مەن تەمپەرامەنتىن دە ەسكەرۋ قاجەت. ۇيالشاق، تۇيىق بالالار ورتاعا ءسىڭىپ، ساباققا بوي ۇيرەتۋى ءۇشىن قوسىمشا ۋاقىت قاجەت بولۋى مۇمكىن.
نەيروپسيحولوگ: «مەكتەپكە دايىندىق تەك جاسپەن ولشەنبەيدى»
نەيروپسيحولوگ گۇلجان ساپاروۆا بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن ءۇش نەگىزگى باعىت بويىنشا باعالاۋ قاجەت دەيدى:
1. قوزعالىس داعدىلارى (موتوريكا)
بالا تەپە-تەڭدىك ۇستاي الا ما؟ قالام ۇستاعاندا قولىنىڭ ەبى كەلە مە؟ اياق كيىمنىڭ باۋىن ءوزى بايلاي ما؟ بۇل – فيزيكالىق باقىلاۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى.
2. ينتەللەكتۋالدىق دامۋ
بالا ەستىپ، كورگەنىن قورىتا الا ما؟ كەڭىستىكتى باعدارلاۋى، لوگيكالىق ويلاۋى قانداي دەڭگەيدە؟ وسىعان دا ءمان بەرگەن ءجون.
3. ەموسيالىق دايىندىق پەن موتيۆاسيا
بالا مەكتەپكە بارۋعا ىنتالى ما؟ وقۋعا دەگەن ىشكى قىزىعۋشىلىعى بار ما؟ وسى جاعىنا دا قاراۋ كەرەك.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر كوپ بالا ەكران الدىندا كوپ ۋاقىت وتكىزەدى، بۇل ولاردىڭ سەنسورلىق دامۋىنا كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن. تەك كورۋ ارناسى جاقسى دامىپ، ەستۋ، قوزعالۋ، سەزىنۋ قابىلەتتەرى كەنجە قالۋى ىقتيمال. بۇل مەكتەپتە وقۋدا تىڭداۋ، زەيىن شوعىرلاندىرۋ كەزىندە قيىندىق تۋعىزۋى مۇمكىن.
«سوندىقتان بالا فيزيكالىق، تانىمدىق جانە ەموسيالىق تۇرعىدان دايىن بولۋعا ءتيىس. تەك جاسىنا قاراپ شەشىم قابىلداۋعا بولمايدى»، – دەيدى نەيروپسيحولوگ.
مامانداردىڭ پىكىرىنە جۇگىنە وتىرىپ، بالانىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن كەلەسىدەي توپتاۋعا بولادى:
فيزيولوگيالىق دايىندىق – كۇن ءتارتىبىن ساقتاۋ، دەنساۋلىقتىڭ جاقسى بولۋى، ۇساق قول موتوريكاسىنىڭ دامۋى.
زياتكەرلىك دايىندىق – زەيىن قويۋ، ەستە ساقتاۋ، لوگيكالىق ويلاۋ، وقۋ مەن ساناۋ داعدىلارى.
الەۋمەتتىك دايىندىق – مۇعالىممەن جانە سىنىپتاستارىمەن قارىم-قاتىناس، ەرەجەلەردى قابىلداۋ، ۇقىپتىلىق پەن ءتارتىپ.
ەموسيونالدى دايىندىق – وقۋعا قىزىعۋشىلىق، ءوزىن-وزى باسقارۋ، ەموسيانى رەتتەۋ، باستاما كوتەرە ءبىلۋ.
سونىمەن قاتار، بالانىڭ مەكتەپكە بارۋعا دەگەن ىشكى ىنتاسى، تاپسىرمانى جۇيەلى ورىنداۋ قابىلەتى مەن ەرىك-جىگەرى دە ۇلكەن ءرول اتقارادى. مەكتەپكە بەيىمدەلۋى ءۇشىن بالا «بولمايدى» دەگەن ءسوزدى ءتۇسىنىپ، ءوزىن شەكتەي ءبىلۋى، كۇندەلىكتى ارەكەتتەردى (سومكە جيناۋ، اياق كيىم بايلاۋ) ءوز بەتىنشە ورىنداۋعا ءتيىس.
اتا-انا تاجىريبەسى: ءبىر شەشىم – ەكى ءتۇرلى ناتيجە
ءتورت بالانىڭ اناسى شولپان الييەۆا تۇڭعىش بالاسىن 6 جاسقا تولار-تولماستا مەكتەپكە بەرگەنىن ەسكە الادى:
«باستاپقى ەكى جىل قيىن بولدى. ساباققا كوڭىل ءبولۋى، جازىپ-وقۋى كەش قالىپتاستى. قوسىمشا ساباقتار ارقىلى عانا قاتارعا ىلىكتىك».
ال ەكىنشى ۇلىن 7 جاسقا تولۋىنا ەكى اي قالعاندا بەرگەن. ناتيجەسىندە، ساباققا تەز بەيىمدەلىپ، العاشقى كۇننەن-اق ءۇي تاپسىرمالارىن وڭاي مەڭگەرىپ كەتكەن.
«ەكى بالانىڭ مەكتەپتەگى العاشقى جىلى ەكى ءتۇرلى بولدى. جاس ايىرماشىلىعى – ناتيجە ايىرماشىلىعى»، – دەيدى كوپ بالالى انا.
مەكتەپكە دايىن بولۋ ءۇشىن بالامەن قانداي جۇمىس ىستەۋ كەرەك؟
ەڭ الدىمەن، ونىڭ دەنساۋلىعىنا قامقورلىق جاساۋ كەرەك. ءجۇزۋ، سەرۋەندەۋ، ۆەلوسيپەد تەبۋ - بۇل بولاشاق مەكتەپ ومىرىنە ءساتتى كىرۋگە ىقپال ەتەتىن ىس-ارەكەتتەر. بالانىڭ ەرىكتى قاسيەتتەرىن دامىتۋ ماڭىزدى. ول ءۇشىن بالاعا كەز-كەلگەن باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن اياقتاۋدى ۇيرەتۋ كەرەك.
بالانىڭ مەكتەپكە دايىن بولۋى – تەك جاسىنا قاراپ شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس.
فيزيكالىق، كوگنيتيۆتىك جانە ەموسيالىق دامۋ – باستى نازاردا بولۋى كەرەك.
ءار بالا – جەكە تۇلعا. بىرەۋى التى جاستا دايىن، ەندى ءبىرى جەتىدە عانا بەيىمدەلەدى.
دامۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى ءتاسىلى (سويلەۋگە، زەيىن اۋدارۋعا، قارىم – قاتىناسقا، ەستە ساقتاۋعا، قيالعا جانە تاعى باسقالارعا قاتىستى) – بالاعا كىتاپ وقۋ. بالالارعا كۇنىنە كەمىندە جارتى ساعات ەرتەگىلەردى وقۋ (نەمەسە ايتۋ) كەرەك.
زاڭ نە دەيدى؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭى مەن مەكتەپكە قابىلداۋدىڭ ۇلگىلىك قاعيدالارىنا سايكەس:
• 1-سىنىپقا قابىلداۋ 6 جاستان باستالادى.
• ەگەر بالا سول جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىنا دەيىن 6-عا تولسا، مەكتەپكە قابىلدانا بەرەدى (ياعني، 5،5 جاستا دا قابىلدانۋى مۇمكىن).
• زاڭ اتا-انالارعا تاڭداۋ ەركىندىگىن بەرەدى.
بيىل ءبىرىنشى سىنىپقا قۇجاتتاردى تاپسىرۋ مەرزىمى 1 ساۋىردە باستالىپ، 31 تامىزعا دەيىن جالعاسادى. ءوتىنىشتى egov.kz پورتالى نەمەسە قاعاز ۇلگىسىندەگى ءوتىنىشتى مەكتەپكە بارىپ وتكىزۋگە بولادى. ءوتىنىش جۇمىس كۇندەرى قابىلدانادى.
قاجەتتى قۇجاتتار:
• اتا-انانىڭ (نەمەسە زاڭدى وكىلدىڭ) ءوتىنىشى
• №065-ۋ نىسانىنداعى مەديسينالىق انىقتاما
• №052-2/ۋ نىسانىنداعى بالانىڭ دەنساۋلىق پاسپورتى
• 3ح4 سم ەكى دانا سۋرەت
شەتەل ازاماتتارى تۇراقتى نەمەسە ۋاقىتشا تىركەۋدى راستايتىن قۇجات ۇسىنۋى ءتيىس.
اتا-انا شەشىمىنە زاڭ دا ەركىندىك بەرگەن. ءبىراق ول شەشىم بالا مۇددەسىنە ساي ونىڭ دامۋىنداعى ەرەكشەلىكتەرى ەسكەرىلە وتىرىپ قابىلدانعانى ءجون.
جالپى جاڭا وقۋ جىلىندا ءبىرىنشى سىنىپقا 370 مىڭنان استام قازاقستاندىق بالا بارادى دەپ كۇتىلەدى.
ق ر وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى ورتا ءبىلىم بەرۋ كوميتەتىنىڭ اقپاراتىنا ساي، بۇگىنگى تاڭدا 242 مىڭنان استام ءوتىنىم كەلىپ ءتۇستى. ءبىرىنشى سىنىپقا قابىلداۋ بويىنشا ەڭ كوپ ءوتىنىم تۇركىستان، الماتى، قىزىلوردا وبلىستارىندا، سونداي-اق الماتى، استانا قالالارىندا تىركەلىپ وتىر.
ەڭ باستىسى – بالا مەكتەپكە قۋانىپ، وزىنە سەنىمدى بولىپ بارۋى كەرەك. بىلىمگە ىنتالى بالانىڭ نەگىزى ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ قالانادى. سوندىقتان ونىڭ ءبىلىم جولىن باستاماس بۇرىن بارىنشا جان-جاقتى دايىندىقپەن كەلۋىنە ءمان بەرۋ كەرەك.