جۇرگىزۋشىسى جوق تاكسيلەر، قوعامدىق كولىكتەر، كولىك كەپتەلىسىنە قاراي رەتتەپ تۇراتىن «اقىلدى باعدارشامدار»... قازىرگى ءىرى مەگاپوليستەردى مۇنداي جاڭا تەحنولوگياسىز ەلەستەتۋ قيىن. دامىعان ەلدەر تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەردى پايدالانىپ «اقىلدى قالالاردى» دامىتىپ جاتىر. ءىرى قالالاردىڭ اۋقىمدى ماسەلەسىن شەشۋگە دە وسىنداي جاڭا تاسىلدەر پايدا بولدى. ايتالىق، سينگاپۋر قالا-مەملەكەتىندە ارنايى ليفت ارقىلى كولىكتەردى تۇرعىن ءۇيدىڭ جوعارى قاباتىنداعى «اسپان اۆتوتۇراعىنا» اكەپ قويسا، لوس-اندجەلەس قالاسىندا جۇرگىزۋشىسى جوق كولىكتەر جولاۋشىلاردى ءقاۋىپسىز جەتكىزىپ ءجۇر.
Smart City، ياعني «اقىلدى قالانى» قۇرۋ باعىتىنداعى جۇمىس الماتى قالاسىندا دا قارقىندى تۇردە ءجۇرىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا، «ءبىرىڭعاي بەينەمونيتورينگ جۇيەسى» مەن «كەشەندى قاۋىپسىزدىك جۇيەسى» جوبالارى مەگاپوليستە ىسكە اسىرىلۋدا. 2022 جىلدىڭ تامىز ايىندا جۇمىسقا الىنعان «ءبىرىڭعاي بەينەمونيتورينگ جۇيەسى» جوباسىنىڭ باستى مىندەتى – بارلىق قالالىق بەينەباقىلاۋ كامەرالارىن ءبىر پلاتفورمادا بىرىكتىرۋ جانە الىنعان بەينەماتەريالعا ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە ساراپتاما جاساۋ. وتكەن جىلى قالا اكىمدىگىنىڭ جوبالىق ءوفيسىنىڭ قولداۋىمەن ءبىرىڭعاي بەينەمونيتورينگ جۇيەسىنە 45 مىڭ كامەرا قوسىلسا، بيىل ولاردىڭ سانىن 70 مىڭعا دەيىن ارتتىرۋ جوسپارلانعان. بىلتىر بۇل پلاتفورما ارقىلى 2 مىڭ قىلمىس اشىلىپ، 15 مىڭ قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزۋ دەرەگى انىقتالعان. سونداي-اق، «اقىلدى قالا» جوباسى اياسىندا الماتىدا كەشەندى قاۋىپسىزدىك جۇيەسى مەكتەپتەر مەن مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا جانە مەديسينالىق مەكەمەلەردە قويىلىپ جاتىر. ونىڭ ءمانى – ءبىر مەكەمەدە بەينەباقىلاۋ جۇيەسى، ورت-كۇزەت دابىل جۇيەسى، كىرۋدى باقىلاۋ جانە باسقارۋ جۇيەسى، سوس دابىل تۇيمەسى، دوموفون بايلانىسى جۇيەسى ورناتىلادى.
مەگاپوليستە بىرنەشە جىل قاتارىنان سيفرلىق جاڭالىقتاردىڭ ەڭ باستى جيىنى – Digital Almaty فورۋمى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. فورۋم بارىسىندا تانىستىرىلعان ستارتاپتار مەن جوبالار الماتىدا سيفرلىق شەشىمدەردى ەنگىزۋگە مۇمكىندىك اشادى. بيىل حالىقارالىق ءىس-شارا بارىسىندا قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر ويلاپ تاپقان JolQal.ai جوباسى تانىستىرىلدى. جوبا بويىنشا جاساندى ينتەللەكت جولداعى شۇڭقىرلار مەن ويىقتاردى انىقتاۋعا كومەكتەسەدى. بەينەكامەرالار اۆتوبۋستاردا، جەدەل جاردەم كولىكتەرىندە، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كولىكتەرىندە ورناتىلىپ، اۆتوماتتى رەجيمدە تۇسىرىلگەن بەينەجازبالاردى وڭدەپ، قالا كوشەلەرىنىڭ قاي بولىگىندە ويىقتار بار ەكەنىن كورسەتەدى.
· تاقىرىپقا وراي
ولجاس جاڭابەك، الماتى قالاسى سيفرلاندىرۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى:
الماتىنىڭ سيفرلىق ەگىزى 2026 جىلى جاسالادى
ءقازىر قالانىڭ ءارتۇرلى جۇيەلەرى بولەك-بولەك جۇمىس ىستەپ جاتىر. بۇل قالانى جۇيەلى تۇردە باسقارۋدى قيىنداتادى. سينگاپۋر مەن شەنچجەن قالالارىنىڭ ءساتتى جوبالارىنا سۇيەنە وتىرىپ، الماتى قالاسى 2026 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا مەگاپوليستىڭ سيفرلىق ەگىزىن ىسكە قوسادى. الماتىنىڭ سيفرلىق ەگىزىندە نەگىزگى 3 دەڭگەي بولادى. ءبىرىنشى دەڭگەي قالانىڭ ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمىن تولىقتاي قامتيدى. ەكىنشى دەڭگەيدە، قالا قۇرىلىسىن مودەلدەۋ جانە وڭتايلاندىرۋ، سونداي-اق كولىك قوزعالىسىن باقىلاۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى. ءۇشىنشى تابيعي-كليماتتىق دەڭگەي بولادى. وندا اۋا ساپاسى سەكىلدى قالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن بارلىق تابيعي قۇبىلىستار قامتىلادى. شەنچجەن قالاسىنا بارىپ، ارنايى ولاردىڭ تاجىريبەسىمەن تانىستىق. ولار سيفرلىق ەگىز جوباسىن تولىققاندى ىسكە قوسۋ ءۇشىن 6 جىل جۇمساعان. ءقازىر شەنچجەندە سەكىلدى بىزدە دە ينۆەنتاريزاسيا، ياعني نىسانداردى سيفرلاندىرۋ جۇمىستارى باستالدى.