الەۋمەتتىك جەلىدەگى ۇتىس ويىندارى مەن لوتەرەيالار: زاڭ مەن شاريعات نە دەيدى؟

قازاقستاندا Instagram، TikTok جانە باسقا دا الەۋمەتتىك جەلىلەردە زاڭسىز لوتەرەيا ويىندارىن وتكىزۋ بەلەڭ الدى. بۇل جاعداي قوعامدا الاڭداۋشىلىق تۋدىرىپ، الاياقتىق قۇربانى بولعان ازاماتتار تاراپىنان شاعىمداردىڭ ارتۋىنا سەبەپ بولىپ وتىر.

تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنە جولدانعان وتىنىشتەر سانى كۇرت ارتقان. بۇل الاڭداتۋشىلىق ۇكىمەت دەڭگەيىندە كوتەرىلىپ، ءبىر اي بۇرىن ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيسە-پرەمەر – ءمينيسترى سەرىك جۇمانعارين دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، ارنايى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى باستالعانىن مالىمدەگەن بولاتىن.

زاڭ نە دەيدى؟

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «لوتەرەيالار جانە لوتەرەيا قىزمەتى تۋرالى» زاڭى بويىنشا، لوتەرەيانى تىركەلگەن وپەراتور نەمەسە ونىڭ اگەنتى عانا وتكىزە الادى. ال زاڭسىز ۇيىمداستىرىلعان لوتەرەيالار ءۇشىن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتار تۋرالى كودەكستىڭ 445-1-بابى بويىنشا جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان. جازا رەتىندە 100-دەن 2000 اەك-كە دەيىنگى ايىپپۇل جانە تۇسكەن تابىستى تاركىلەۋ كوزدەلگەن.

جۋىردا تانىمال ءانشى اباي بەگەيدىڭ قىزى گۇلەركەم نيازقۇلوۆا Instagram، TikTok جانە Telegram جەلىلەرىندە 850 مىڭنان استام وقىرمانعا ارناپ زاڭسىز ونلاين لوتەرەيا ۇيىمداستىرعانى انىقتالدى. ول بۇل قىزمەتكە رەسمي تىركەلمەگەنىمەن، پاتەر، اۆتوكولىك جانە وزگە دە باعالى سىيلىقتاردى ۇتىسقا قويعان. قاتىسۋشىلار 500 تەڭگەدەن 50 000 تەڭگەگە دەيىنگى بيلەتتەردى ساتىپ العان. تەرگەۋ مالىمەتتەرى بويىنشا، 1 800-دەن استام ادام بۇل لوتەرەياعا قاتىسقان. تۇسكەن زاڭسىز تابىس كولەمى 162 ميلليون تەڭگەدەن اسىپ كەتكەن. قازىرگى ۋاقىتتا كۇدىكتىنىڭ مۇلكى مەن شوتتارىنا تىيىم سالىنعان.

سۋرەت: الەۋمەتتىك جەلىدەن

جىل باسىنان بەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ينتەرنەت-الاياقتىق فاكتىلەرى دە ارتقان. ۆيسە-پرەمەر ءجۇمانعاريننىڭ ايتۋىنشا، 2025 جىلى وسىنداي 1 870 جاعداي تىركەلسە، ونىڭ 389-ى تىكەلەي الەۋمەتتىك جەلىلەردە بولعان. سونداي-اق، 6 399 ينتەرنەت-كازينو فاكتىسى دە جەلىلەردەن انىقتالعان.

شاريعات ۇكىمى قانداي؟

بۇل ماسەلە شاريعات تۇرعىسىنان دا الاڭداتادى. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءپاتۋا جانە شاريعات ءبولىمىنىڭ مامانى مەدەت قۇرماش ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، لوتەرەيا – قۇمار ويىندارىنىڭ قاتارىنا جاتادى جانە يسلامدا قاتاڭ تۇردە تىيىم سالىنعان.

قۇراندا اللا تاعالا بىلاي دەيدى:

«ۋا، يمان كەلتىرگەندەر! اراق-شاراپ، قۇمار ءھام وزگە دە ۇتىس ويىندارى – شايتانعا ءتان لاس ىستەر. ەندەشە، بۇلاردان اۋلاق بولىڭدار». (ءمايدا سۇرەسى، 90-ايات)

يسلامدا كەزدەيسوق ساتتىلىككە ءۇمىت ارتىپ، اقشا تىگۋ ارقىلى ۇتىسقا يە بولۋ – حارام سانالادى. بۇل قاتارعا بارلىق لوتەرەيا تۇرلەرى، بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەر، ويىن اۆتوماتتارى جانە باسقا دا ۇتىس ويىندارى كىرەدى. پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) حاديسىندە:

«اللا ءبىر نارسەنى جەۋدى حارام ەتسە، ونىڭ اقشاسىن الۋدى دا حارام ەتتى» – دەگەن (ءابۋ ءداۋد ريۋاياتى).

قۇمار ويىنىنا كارتا، ناردا، ويىن اۆتوماتتارى، رۋلەتكا، لوتورەيا، بۋكمەكەرلىك كەڭسە ت.ب. جاتادى. كەڭ تارالعانى – لوتەرەيا. ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. قمدب وكىلى مەدەت قۇرماش ۇلى ولاردى نەگىزگى ەكى توپقا ءبولىپ، ارا-جىگىن اشىپ كورسەتىپ بەردى. 

1. ساندىق لوتەرەيا: بەلگىلى ءبىر مولشەردە ساندار باسىلعان بيلەت رەتىندە ساتىلادى. كەزدەيسوق تاڭدالاتىن ساندار ارقىلى جەڭىمپاز انىقتالادى. بۇل قۇمار ويىنىندا قاتىسۋشىلاردىڭ كەيبىرى عانا ۇتىسقا يە بولىپ، جۇزدەگەن، مىڭداعان ادام شىعىنعا ۇشىرايدى. ۇيىمداستىرۋشى تاراپ پايداعا كەنەلەدى.

سول سەكىلدى، ءۇيدى، كولىكتى، كىتاپتى ت.ب. زاتتاردى لوتەرەيا ارقىلى ويناتىپ ساتۋ، لوتەرەيانىڭ وسى تۇرىنە جاتادى.

2. سپورتتىق لوتەرەيا (ويىن اۆتوماتتارى، بۋكمەكەرلىك كەڭسە): ءارتۇرلى سپورتتىق جارىستاردىڭ ناتيجەلەرىن جورامالداپ، ءباس تىگەدى. ەگەر ۇتسا ستاۆكانىڭ مولشەرى مەن كوەففيسيەنتىنە بايلانىستى ۇتىسىن الادى. ال ساتسىزدىككە ۇشىراسا، تىككەن اقشاسىنان ايىرىلادى.

لوتەرەيانىڭ كەز كەلگەن ءتۇرى قۇمارعا جاتاتىندىقتان، ۇكىمى ۇزىلدى-كەسىلدى حارام سانالادى. وعان قانداي نيەتپەن بولسا دا، ءتىپتى بيلەتىن تەگىن السا دا قاتىسۋعا بولمايدى.

رۇقساتسىز لوتەرەيا، ۇتىس ءۇشىن نە كۇتىپ تۇر؟ 

1. «لوتەرەيالار جانە لوتەرەيا قىزمەتى تۋرالى» زاڭ (2016 ج. 9 ءساۋىر، № 495-V)

 5-باپ. لوتەرەيا وپەراتورى مەن اگەنتىنىڭ قۇقىعى

 بۇل باپ بويىنشا قازاقستان اۋماعىندا لوتەرەيانى تەك ۇلتتىق لوتەرەيا وپەراتورى نەمەسە ونىڭ اگەنتى عانا ۇيىمداستىرا الادى. قالعان بارلىق تۇلعالارعا بۇل ارەكەتتى جۇزەگە اسىرۋعا تىيىم سالىنعان.

 ەگەر بلوگەر نەمەسە كاسىپكەر رەسمي تىركەۋدەن وتپەي، ۇتىس ۇيىمداستىرسا – بۇل زاڭبۇزۋشىلىق بولىپ سانالادى. 

2. ق ر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكس (ق ر اقبتك)

445-1-باپ. لوتەرەيانى زاڭسىز ۇيىمداستىرۋ

«لوتەرەيا وپەراتورى نەمەسە ونىڭ اگەنتى بولىپ تابىلمايتىن تۇلعالاردىڭ لوتەرەيا ۇيىمداستىرۋى** – جەكە تۇلعالارعا 100 اەك-كە دەيىن، ال زاڭدى تۇلعالارعا 2000 اەك-كە دەيىن ايىپپۇل سالۋعا الىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار تۇسەتىن تابىس تولىق تاركىلەنەدى.»

• 100 اەك (2025 ج. = شامامەن 387 000 تگ)

• 2000 اەك = شامامەن 7 740 000 تگ

بۇل باپ تەك ايىپپۇلمەن شەكتەلمەيدى، زاڭسىز تابىس پەن مۇلىكتى تاركىلەۋدى دە قاراستىرادى.

3. ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 190-بابى. الاياقتىق

ەگەر لوتەرەيا الاياقتىق جولمەن ۇيىمداستىرىلىپ، قاتىسۋشىلاردى ادەيى اداستىرىپ، جالعان ۇتىس ۋادە ەتىلسە:

«باسقا بىرەۋدىڭ مۇلكىن الداۋ نەمەسە سەنىمدى تەرىس پايدالانۋ ارقىلى يەمدەنۋ – الاياقتىق بولىپ سانالادى جانە 3 جىلدان 7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى قاراستىرىلۋى مۇمكىن.»

• بۇل باپ تابىس تابۋ ماقساتىندا الداپ، جالعان ۇتىس جۇيەسى قۇرعاندارعا قاتىستى قولدانىلادى.

• ەگەر زارداپ شەككەندەر سانى كوپ بولسا نەمەسە اسا ءىرى كولەمدە اقشا اينالىمى بولسا – جازا قاتاڭداتىلادى.

4. ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 214-بابى. زاڭسىز كاسىپكەرلىك

ەگەر ازامات كاسىپكەرلىكپەن ارنايى تىركەۋسىز جانە رۇقساتسىز اينالىسسا، بۇل باپ قولدانىلۋى مۇمكىن.

• الەۋمەتتىك جەلىلەردە لوتەرەيا جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلسە، كىرىس اكەلسە – بۇل رۇقساتسىز بيزنەس رەتىندە تانىلادى.

• جازا رەتىندە ايىپپۇل، مۇلكىن تاركىلەۋ، ءتىپتى بوستاندىعىنان ايىرۋ دا قاراستىرىلعان.

ال جوعارىدا ايتىلعان گۇلەركەم نيازقۇلوۆانىڭ ىسىندە بىردەن بىرنەشە باپ قولدانىلۋى ىقتيمال:

• ق ر اقبتك 445-1 (زاڭسىز لوتەرەيا ۇيىمداستىرۋ)

• ق ر قك 190-باپ (الاياقتىق)

• ق ر قك 214-باپ (زاڭسىز كاسىپكەرلىك)

• جانە، ەگەر سالىق تولەنبەسە — ق ر قك 245-باپ (سالىقتان جالتارۋ) دا قارالۋى مۇمكىن.

زاڭسىز ويىنداردى شەكتەۋ ءۇشىن قانداي شارالار قابىلدانىپ جاتىر؟

مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى Meta (Instagram، Facebook)، TikTok جانە باسقا دا پلاتفورمالارمەن بىرلەسە وتىرىپ، الاياقتىق سحەمالار مەن زاڭسىز جارنامالارعا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋدە. الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى زاڭسىز مازمۇندى انىقتاۋ جانە بۇعاتتاۋ جۇمىستارى كۇشەيتىلگەن. ويىن بيزنەسى مەن لوتەرەيالاردى رەتتەۋ كوميتەتى زاڭ بۇزۋشىلارعا 7،8 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ايىپپۇل سالىپ، كىرىستەرىن تاركىلەۋ قۇقىعىنا يە.

لوتەرەيا – كەزدەيسوق بايلىققا ءۇمىت ارتقانىمەن، سوڭى زاڭبۇزۋشىلىق پەن ۇلكەن تاۋەكەلگە اكەپ سوعۋى مۇمكىن. زاڭ دا، شاريعات تا بۇنداي ارەكەتتەرگە قاتاڭ تىيىم سالادى. سوندىقتان الەۋمەتتىك جەلىدەگى كەز كەلگەن ۇتىس ويىنىنا كۇمانمەن قاراپ، سەنىمدى اقپارات كوزدەرىنە جۇگىنگەن ابزال.